«Ας διώξουμε τον φόβο και ας μην εγκαταλείπουμε τους ψυχικά ασθενείς στη μοναξιά τους», είναι το μήνυμα της φωτογραφικής μαρτυρίας της Χριστίνας Βάζου
«Επισκέφθηκα για πρώτη φορά τους χώρους ενός ψυχιατρικού νοσοκομείου το 2002 με την επιθυμία να γνωρίσω την άλλη πλευρά του τοίχου που χωρίζει τον δικό μου κόσμο από εκείνον των ασυλοποιημένων ψυχικά ασθενών. Η φωτογραφική μου αναζήτηση απέκτησε πιο προσωπικό χαρακτήρα όταν γνώρισα τη Ζωή. Μία γυναίκα 67 χρόνων που πέρασε πάνω από τη μισή ζωή της στο ψυχιατρείο. Την επισκέφθηκα πολλές φορές και την ακολούθησα στα πρώτα της βήματα έξω από το άσυλο, το 2004», λέει η φωτογράφος Χριστίνα Βάζου. Η φωτογράφος δοκίμασε τα δικά της αποθέματα ψυχής, κουράγιου και αγάπης για να ρίξει μια ματιά τα σκοτάδια της ψυχής των ανθρώπων. Και κατάφερε να κάνει έναν μεγάλο περίπατο στους διαδρόμους, στα υπόγεια δωμάτια των αρχείων και στους θαλάμους του Ψυχιατρείου στην Τρίπολη, φωτογραφίζοντας το παρόν και το «μέλλον» μιας προσπάθειας που πήρε τον φιλόδοξο τίτλο «Ψυχιατρική μεταρρύθμιση». Γεννημένη στη Γερμανία και προπονημένη στις δύσκολες συνθήκες χάρη στη συμμετοχή της στις αποστολές της οργάνωσης Γιατροί Χωρίς Σύνορα, η Χριστίνα Βάζου επί δύο χρόνια περνούσε καθημερινά την πύλη εισόδου του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Τριπόλεως. «Από περιέργεια για το πώς είναι ένα ψυχιατρείο και με την πρόθεση μέσα από τις φωτογραφίες να ευαισθητοποιηθεί το κοινό, για να αλλάξει η νοοτροπία που καταδικάζει τους ανθρώπους να ζούνε φυλακισμένοι σε άθλιες συνθήκες. Δεν ήταν εύκολο, ούτε ευχάριστο. Έμπαινα πάντα με την παρουσία νοσηλεύτριας, έχοντας μία επιφύλαξη για το πώς θα αντιδρούσαν οι ασθενείς στον φακό», συμπληρώνει η φωτογράφος.
Έτσι άρχισαν να προβάλλουν οι εικόνες μίας άλλης πραγματικότητας. Το μεγάλο κτίριο του Ψυχιατρείου μέσα σε μία απομακρυσμένη κατάφυτη περιοχή,
ΙΝFΟ
«Η πορεία και η Ζωή. Ψυχιατρική μεταρρύθμιση: φωτογραφικό οδοιπορικό 2002-2004», έως 19 Απριλίου, στο Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ελληνισμού της Διασποράς «Ανδρέας Παπανδρέου» (Δεκελείας 152, Ν. Φιλαδέλφεια).
με τους τοίχους του στο εξωτερικό να ξερνάνε το πέρασμα των δεκαετιών της προπολεμικής ίδρυσής του. Μοναχικοί διάδρομοι, ράφια με το ιστορικό των ασθενών σε χάρτινους φακέλους, παλιοί ξύλινοι δίσκοι με τα χωρίσματα για τα φάρμακα του 24ώρου, οι υγροί τοίχοι των λουτρών, τα λαστιχένια γάντια της νοσηλεύτριας, το μπάνιο με το λάστιχο, τα κουβαριασμένα σώματα στα κρεβάτια κάτω από μία κουβέρτα. Και ξαφνικά η Ζωή. Μία γυναίκα προχωρημένης ηλικίας που κοιτά τον φακό της Βάζου άλλοτε με σοβαρότητα, άλλοτε ξεσπώντας σε γέλια ή δείχνοντας τα νύχια της στην αποτυχημένη προσπάθεια ενός μανικιούρ με πολύχρωμο βερνίκι. «Γνώρισα τη Ζωή τυχαία. Η περίπτωσή της είναι χρόνια. Όταν το Ψυχιατρείο εφήρμοσε ένα πρόγραμμα αποσυλοποίησης, η Ζωή πήγε σε ένα οικοτροφείο στην πόλη της Τρίπολης. Την ακολούθησα για να τη φωτογραφίσω στο νέο της περιβάλλον. Όμως ακόμα και το οικοτροφείο μού φάνηκε σαν ωραία φυλακή. Καθώς αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να βοηθήσουν τον εαυτό τους. Άλλωστε και οι νοσηλευτές θα έπρεπε να αλλάξουν νοοτροπία, γιατί ούτε εκείνοι είναι σε θέση να διαχειριστούν με άλλη συμπεριφορά αυτήν την κατάσταση».
«Πότε θα αναπτυχθεί ένα σύγχρονο σύστημα φροντίδας;»
Ένα «βήμα για την ευαισθητοποίηση του κόσμου» είναι η έκθεση φωτογραφίας, βίντεο προβολών και εγκαταστάσεων «Η πορεία και η Ζωή. Ψυχιατρική μεταρρύθμιση: φωτογραφικό οδοιπορικό 2002-2004» της Χριστίνας Βάζου. Η φωτογράφος πήρε την ειδική άδεια από τη διεύθυνση του ψυχιατρείου και από όσα άτομα ήταν σε θέση να υπογράψουν ζήτησε την έγγραφη συναίνεσή τους για να δημοσιευτούν οι φωτογραφίες τους. Επίσης δημιούργησε μία ειδική κατασκευή- πύργους από κουτιά ψυχοφαρμάκων με κολλημένες φωτογραφίες από 12 ζευγάρια μάτια άλλων ασθενών, που θα κοιτάνε τον επισκέπτη της έκθεσης.
«Βλέποντας σήμερα τις φωτογραφίες μου και γνωρίζοντας ότι ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει, αναρωτιέμαι πότε θα αναπτυχθεί στην Ελλάδα ένα σύγχρονο σύστημα φροντίδας που δεν θα μου δώσει τη δυνατότητα να τραβήξω παρόμοιες εικόνες».
