Tο ότι κάτι δεν πήγαινε καλά δεν το είχε συνειδητοποιήσει μόνον ο αδελφός. Το ήξερε και η μητέρα, η οποία μοιάζει να τον παροτρύνει να λιποτακτήσει, και ο πατέρας. Και κάπου στο σημείο αυτό εντοπίζεται το κέντρο του προβλήματος, το κεντρικό σημείο γύρω από το οποίο περιστρέφεται η διαχείριση της ενοχής κατά Ούβε Τιμ.

Αφού το ήξεραν, γιατί δεν έκαναν τίποτε; Γιατί δεν κατάφερε να ξεχωρίσει η ατομική συνείδηση από τη σύνθλιψη της ομαδικής παράκρουσης; Όπως αναφέρει ο Κρίστοφερ Μπράουνινγκ σε ένα έργο του με τον τίτλο «Απόλυτα φυσιολογικοί άντρες»- το οποίο παραθέτει ο Τιμ- πώς είναι δυνατόν μόνο δώδεκα από τους πεντακόσιους που είχαν πάρει εντολή να σκοτώσουν άμαχους Εβραίους μαζί με γυναικόπαιδα, να έριξαν τα όπλα όταν τους προτάθηκε να το κάνουν χωρίς κυρώσεις;

Τι συμβαίνει λοιπόν; Δεν υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης του απόλυτου κακού; Μήπως η τερατωδία είναι μία ανίατη νόσος που η ίδια η ανθρώπινη ψυχή τη γεννάει και την οποία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει; Κι αν είναι έτσι τα πράγματα μήπως, εντέλει, μπορεί να αθωωθεί ακόμη και ο χειρότερος ένοχος;

Στο κείμενο του Ούβε Τιμ τα ερωτηματικά μένουν αναπάντητα, αν και δεν μπορείς να μην αναγνωρίσεις τη, συναισθηματικά, δικαιολογημένη τάση του αφηγητή να αθωώσει τον μεγάλο του αδελφό, ο οποίος ως απλός στρατιώτης δεν γνώριζε και όταν κατάλαβε σιώπησε ώσπου να θυσιασθεί. Και ίσως ακριβώς σ΄ αυτό το σημείο βρίσκεται το πρόβλημα: μήπως μόνον η ηθελημένη και επιτηδευμένη αφέλεια μπορεί να επικαλεσθεί την άγνοια ως στοιχείο αθωότητας; Στο κάτω κάτω της γραφής ο Οιδίπους, ακόμη κι όταν έμαθε ότι δεν ήξερε τίποτε, δεν σκέφτηκε ούτε στιγμή να αθωώσει τον εαυτό του. Και νομίζω ότι σ΄ αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται η διαφορά του τραγικού ήρωα από τον ήρωα της Ποιμενικής των Ενοχών που μοιάζει να επαναλαμβάνει μονότονα η συμφωνική της ευρωπαϊκής συνείδησης, μαζί και το κείμενο αυτό του Ούβε Τιμ, και η οποία, σε αντίθεση με την τραγωδία, δεν προσφέρει κανενός τύπου εξιλέωση στη συνείδηση.

Uwe Τimm

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

ΤΟΣ ΧΑΡΙΝ

Ο ΝΑΖΙ ΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΥ

ΜΤΦ. ΑΛ. ΠΑΥΛΟΥ ΕΚΔ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, 2007, ΣΕΛ. 176,

ΤΙΜΗ: 13,50 ΕΥΡΩ

Τελευταία Νέα