Ζούμε σε… ωκεανούς βακτηρίων!

«Γαλαξίες» βακτηρίων σε μια κουταλιά θαλασσινού νερού (!) ανακαλύπτουν οι

επιστήμονες. Τα είδη των αρχέγονων αυτών οργανισμών, που πάνω τους στηρίζεται

η ανάπτυξη και η εξέλιξη των ανθρώπων και των ζώων, είναι τόσο πολλά που

ξεπερνούν κάθε φαντασία. Πριν από λίγο καιρό, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων

ανακάλυψε 20.000 είδη βακτηρίων που ζούσαν σε ένα λίτρο νερού.

Οι ειδικοί επιστήμονες τώρα προσπαθούν να κατανοήσουν τον ρόλο αυτών των

μικροοργανισμών στο οικοσύστημα του πλανήτη και να καταλάβουν πώς έχουν

επηρεάσει την εξέλιξη του παγκόσμιου οικοσυστήματος στο πέρασμα των αιώνων.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της κοινής έρευνας που δημοσίευσαν επιστήμονες από

διάφορες χώρες στη δικτυακή σελίδα της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, η

ποικιλία των βακτηρίων που κατοικοεδρεύουν στους ωκεανούς είναι κατά πολύ

μεγαλύτερη απ’ ό,τι εκτιμάτο μέχρι σήμερα. Τα βακτήρια, που είναι αόρατα στο

ανθρώπινο μάτι, μπορεί να βρίσκονται σε τόσο μεγάλη πυκνότητα μέσα σε μια

χούφτα θαλασσινού νερού, ώστε δεν αποκλείεται τη στιγμή που ένας κολυμβητής

καταπίνει κατά λάθος μια γουλιά αλμυρό νερό να εισέρχονται στον οργανισμό του

μέχρι και 1.000 διαφορετικά είδη βακτηρίων!

Διεθνές πρόγραμμα. Οι επιστήμονες ανήκουν στο διεθνές πρόγραμμα CENSUS,

το οποίο έχει σκοπό να αποτιμήσει και να καταγράψει τους θησαυρούς της

βιοποικιλότητας των οργανισμών που κρύβουν οι ωκεανοί. Πρόκειται για ένα

τεράστιο εγχείρημα στο οποίο συμμετέχουν 1.700 ειδικοί από 73 χώρες. Κάθε

επιστημονική ομάδα ασχολείται κάθε φορά με διαφορετικό αντικείμενο. Στην

περίπτωση των βακτηρίων τώρα, οι επιστήμονες από την Αμερική, την Ολλανδία και

την Ισπανία, εφήρμοσαν πρωτοποριακές τεχνικές DNA για την αναγνώριση των

συγκεκριμένων μικροοργανισμών και η έκπληξή τους δεν είχε προηγούμενο όταν

διαπίστωσαν ότι συνολικά σε ένα λίτρο θαλασσινού νερού κρύβονταν περισσότερα

από 20.000 βακτήρια.

Αναπάντεχη. Τέτοια έντονη παρουσία ζωής μέσα σε ένα τόσο ασφυκτικό

περιβάλλον ήταν σίγουρα αναπάντεχη. Ο Μίτσελ Σόγκιν από το Εργαστήριο

Θαλάσσιας Βιολογίας του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole των ΗΠΑ, που

ήταν επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, τονίζει ότι «οι μικροβιολόγοι έχουν

περιγράψει επισήμως 5.000 είδη βακτηρίων. Τα τελευταία 10 χρόνια όμως,

διάφορες έρευνες μοριακού χαρακτήρα έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι σε διάφορα

σημεία του πλανήτη μας υπάρχουν περισσότερα από 500.000 είδη βακτηρίων. Και η

δική μας δουλειά ήρθε να αποδείξει ότι μέσα σε ένα και μόνο λίτρο θαλασσινού

νερού κρύβονταν 20.000 είδη βακτηρίων τη στιγμή που εμείς περιμέναμε να βρούμε

το πολύ 3.000 είδη».

Όπως οι αστρονόμοι ανακαλύπτουν συνεχώς με τη βοήθεια πανίσχυρων τηλεσκοπίων

την ύπαρξη δισεκατομμυρίων αστεριών στο αχανές Διάστημα, έτσι και οι βιολόγοι

που ασχολούνται με τη θάλασσα ανακαλύπτουν με τη βοήθεια της τεχνολογίας έναν

αόρατο κόσμο από μικροοργανισμούς, οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στη

δημιουργία και τη διατήρηση της βιόσφαιρας. Η βιόσφαιρα είναι ο νοητός θόλος

που εκτείνεται σε ύψος μέχρι και 15 χιλιόμετρα πάνω από το έδαφος και μέσα

στον οποίο δημιουργούνται, ζουν και αναπαράγονται όλοι οι έμβιοι οργανισμοί.

Άγνωστος ρόλος. Οι επιστήμονες συνέλεξαν δείγματα από οκτώ περιοχές του

Ειρηνικού και Ατλαντικού Ωκεανού και σε βάθη από 550 μέχρι 4.100 μέτρα.

Ανάμεσα στα σημεία που έγιναν οι δειγματοληψίες περιλαμβάνονταν ένα

υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Ειρηνικού, 480 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές του

Όρεγκον, καθώς και η θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στη Γροιλανδία και την Ιρλανδία.

Εκεί οι επιστήμονες διαπίστωσαν και την ύπαρξη βακτηρίων που ζουν σε

ολιγάριθμους πληθυσμούς, αλλά φαίνεται ότι επιτελούν κάποιο σημαντικό ωστόσο

όμως άγνωστο ρόλο στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Κατά μία εκδοχή, τα βακτήρια αυτά

που είναι σπάνια, ίσως παράγουν κάποια σημαντικά συστατικά και έχουν την

ικανότητα να μένουν ανεπηρέαστα από τη δράση άλλων βακτηρίων που έχουν

κυρίαρχη παρουσία.

Η… αρχή του παντός!

«ΤΑ ΒΑΚΤΗΡΙΑ αποτελούν την πλειοψηφία της θαλάσσιας βιομάζας και είναι

οι πρωταρχικές μηχανές για τη δημιουργία της βιόσφαιρας», λέει ο Μίτσελ Σόγκιν

από το Εργαστήριο Θαλάσσιας Βιολογίας του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods

Hole των ΗΠΑ. «Ο ίδιος προσθέτει ότι τα βακτήρια είναι οι αρχαιότερες μορφές

ζωής και οι πρωταρχικοί ενεργειακοί καταλύτες. Με άλλα λόγια, τα βακτήρια

είναι το Α και το Ω στη δημιουργία του βιογεωχημικού κύκλου που δίνει οντότητα

στην ατμόσφαιρα και το περιβάλλον του πλανήτη μας». Ακόμα και αν εξετάσει

κανείς τον ρόλο αυτών των μικροσκοπικών οργανισμών από τη σκοπιά της εξέλιξης

των ειδών, θα διαπιστώσει ότι είναι καίριας σημασίας. Στη διάρκεια του 80% της

ιστορίας του πλανήτη μας, τα μικρόβια είναι παρόντα. Είχαν ήδη… γεράσει όταν

οι πρώτοι δεινόσαυροι έσερναν νωχελικά τα βήματά τους στα δάση της Γης. Το πιο

σημαντικό μάλιστα είναι ότι όλες οι πολυκύτταρες μορφές ζωής ­ όπως τα ζώα, οι

άνθρωποι ­ εξαρτώνται από τη δράση των βακτηρίων. «Τα βακτήρια μπορούν να

υπάρξουν χωρίς εμάς, όμως η δική μας η ζωή δεν νοείται χωρίς τη δράση των

βακτηρίων», προσθέτει ο Μ. Σόγκιν.

Επιμέλεια: Στέφανος Κρίκκης, Εύη Ελευθεριάδου