Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 τα νερά του ήταν τόσο μολυσμένα, ώστε ο

Ρήνος είχε αποκτήσει το παρωνύμιο «ο υπόνομος της Ευρώπης». Σήμερα, η

κατάσταση μοιάζει καλύτερη. Τα ψάρια, με πρώτο και καλύτερο τον σολομό του

Ατλαντικού, έχουν επιστρέψει. Τα περισσότερα όμως είναι «ξένα» προς τον

ποταμό, δεν ανήκουν στον γηγενή πληθυσμό του. Παρά τις προσπάθειες, ο χρόνος

για τον Ρήνο δεν γυρίζει πίσω.

Ο Ρήνος όπως φαίνεται στο Κόμπλεντς της Γερμανίας. Με πολλή προσπάθεια έχει

γίνει καθαρότερος από όσο ήταν τις δεκαετίες του ’70 και του ’80

Στο σημείο όπου ο Ρήνος διασταυρώνεται με τον ποταμό Μοζέλα, στη γνωστή

Γερμανική Γωνιά (Deutsches Eck), υψώνεται ένα πελώριο άγαλμα του Γουλιέλμου

A’, του αυτοκράτορα που συνέδεσε, τον 19ο αιώνα, το όνομά του με την ενοποίηση

της Γερμανίας. Στην περιοχή αυτή, και στις δύο όχθες του Ρήνου, οι πόλεις

είναι τόσο καλά διατηρημένες που παρασύρουν τον επισκέπτη σε ένα ταξίδι στο

παρελθόν, στη Γερμανία των θρύλων, των φρουρίων και των ιπποτών. H Γερμανία

όμως δεν είναι πια η Γερμανία του παρελθόντος – όπως και ο Ρήνος δεν είναι ο

ποταμός που ήταν άλλοτε.

Ναι, ο σολομός του Ατλαντικού έχει επιστρέψει στα νερά του. Και χρειάστηκε

μεγάλη προσπάθεια για να γίνει αυτό. «Το 1986», θυμάται ο Χενκ Στερκ, ο

γενικός γραμματέας της Διεθνούς Επιτροπής για την Προστασία του Ρήνου, «η

υπουργός Υδάτινων Πόρων της Ολλανδίας, η Νίλι Κρος, δήλωσε: ”Θέλω τον σολομό

πίσω στον ποταμό”. Όλοι τότε σκέφτηκαν πως ήταν τρελή. Τα νερά του Ρήνου ήταν

σκέτο δηλητήριο. Και σαν να μην έφθανε αυτό, την ίδια χρονιά διοχετεύθηκαν

στον ποταμό από ένα εργοστάσιο κοντά στη Βασιλεία, στην Ελβετία, τόσα χημικά

ώστε πέθαναν εκατομμύρια ψάρια, σε απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων».


Το ψάρεμα έχει απαγορευθεί κοντά στο Κόμπλεντς της Γερμανίας, από τότε που ο

σολομός επέστρεψε στον Ρήνο

Αναβάθμιση. Ήταν ένα μεγάλο στοίχημα. Χρειάστηκε να δαπανηθούν περίπου

25 δισεκατομμύρια ευρώ, το 60%-70% των οποίων διατέθηκε για την κατασκευή

εργοστασίων επεξεργασίας λυμάτων. Τα έξοδα ωστόσο απέδωσαν καρπούς. Τα επίπεδα

των ρυπογόνων ουσιών, όπως είναι ο μόλυβδος, το αμμώνιο, ο φωσφόρος, έχουν

μειωθεί σημαντικά σε σχέση με τα επίπεδα ρεκόρ της δεκαετίας του 1970. Οι

πληθυσμοί της θρίσσας, της πέστροφας, του σπάρου έχουν αυξηθεί. Ο σολομός

επέστρεψε και σήμερα μπορεί να τον δει κανείς να δίνει… ηρωικούς πήδους στα

ειδικά περάσματα που έχουν κατασκευαστεί για αυτόν (με κόστος περίπου 10 εκατ.

ευρώ έκαστο) στους μεγάλους υδροηλεκτρικούς σταθμούς του Ρήνου. Όλη αυτή η

αναβάθμιση γίνεται ακόμα πιο εντυπωσιακή αν αναλογιστεί κανείς πόσο έχει

αλλάξει ο Ρήνος, ή μάλλον πόσο τον έχει αλλάξει ο άνθρωπος, με τον χρόνο. Τα

σχέδια που έχει στην κατοχή του ο Νέχρινγκ θυμίζουν πως αυτό το αλλοτινό

περίπλοκο δίκτυο από ορμίσκους και κολπίσκους μετασχηματίστηκε στον ενιαίο

δίαυλο ναυσιπλοΐας, με τις πέτρινες αποβάθρες, που είναι σήμερα. Πράγματι, η

βελτίωση είναι εντυπωσιακή. Όμως…


Ξένα είδη. «Κάτω από το νερό, εκεί όπου κανείς δεν μπορεί να δει, ο Ρήνος

δεν είναι πλέον γερμανικός ποταμός, τουλάχιστον όχι από βιολογική άποψη», λέει

ο Στεφάν Νέχρινγκ, βιολόγος και σύμβουλος περιβαλλοντικού σχεδιασμού. «Είναι

ένας διεθνής ποταμός». Τι εννοεί; Ότι πολλά από τα είδη ψαριών που ζουν σήμερα

στον Ρήνο δεν ανήκουν στον γηγενή πληθυσμό του. Είναι αυτό που οι βιολόγοι

αποκαλούν ξένα είδη, όπως το αμφίποδο Dikerogammarus villosus, ένα είδος…

γαρίδας-δολοφόνου που έφθασε από τον Δούναβη μέσω του καναλιού Μέιν – Δούναβη

που συνδέει από το 1992 τον ποταμό αυτό με τον Ρήνο. Τα τελευταία πέντε

χρόνια, το ξενόφερτο αμφίποδο έχει διασπαρθεί σε όλα τα μεγάλα ποτάμια της

Γερμανίας, καταβροχθίζοντας τα γηγενή είδη και μειώνοντας τη βιοποικιλότητα.


Οι σολομοί είναι πλέον «μετανάστες»

Οι σολομοί του Ατλαντικού επέστρεψαν στο ποτάμι

Ακόμα και ο σολομός που ζει σήμερα στον Ρήνο είναι «ξένος». Ο σολομός του

Ρήνου εξαφανίστηκε λόγω της μόλυνσης. «Ο νέος σολομός έφθασε από την Ιρλανδία,

τη Γαλλία, τη Σκωτία και τη Σκανδιναβία», λέει ο Νέχρινγκ. Περισσότερα από 10

εκατομμύρια νεαροί σολομοί εισήχθησαν στον Ρήνο και ορισμένους παραποτάμους

του, αρχής γενομένης από το 1998 – και σήμερα, επιστρέφουν στον ποταμό για να

γεννήσουν.

Τελικά, ο Ρήνος μοιάζει λίγο με το πελώριο άγαλμα του Γουλιέλμου A’ που θωρεί

αφ’ υψηλού τη Γερμανική Γωνιά. Το άγαλμα φαίνεται παλιό και πρωτότυπο. Στην

πραγματικότητα, τοποθετήθηκε το 1993, αντικαθιστώντας άλλο άγαλμα του

Γουλιέλμου A’, από το 1897, το οποίο καταστράφηκε από τα βρετανικά στρατεύματα

έπειτα από τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως και ο Ρήνος, έτσι και αυτό μοιάζει το

ίδιο εξωτερικά, είναι όμως διαφορετικό από το πρωτότυπο.