Tο ρίσκο του ακριβού χρήματος

H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποφάσισε, στη συνεδρίαση του Μαρτίου, να αυξήσει

τα επιτόκια βραχυπρόθεσμου δανεισμού στην ευρωζώνη από 2,25% σε 2,50%.

Πρόκειται για τη δεύτερη αύξηση από τον Δεκέμβριο του 2005, καθώς και τότε η

EKT είχε αυξήσει τα επιτόκια (από 2% σε 2,25%). Οι αγορές, μάλιστα, περιμένουν

πως φέτος θα πραγματοποιηθούν από την EKT ακόμη δύο αυξήσεις, που μέχρι το

τέλος του 2006 θα οδηγήσουν το βασικό επιτόκιο δανεισμού σε ευρώ στο 3%.

Από μια πλευρά, οι αυξήσεις αυτές είναι θετικές, επειδή δείχνουν πως ο

πρόεδρος της EKT, Ζαν Κλοντ Τρισέ αισθάνεται σίγουρος ότι η ευρωπαϊκή

οικονομία ανακάμπτει. Έπειτα από ένα «κακό» 2005, στη διάρκεια του οποίου η

γερμανική οικονομία αναπτύχθηκε μόλις κατά 0,9% και η ιταλική οικονομία

παρέμεινε στάσιμη, οι προβλέψεις δείχνουν ότι φέτος τα πράγματα θα είναι

καλύτερα και η ανάπτυξη της οικονομίας στην ευρωζώνη εκτιμάται ότι θα φτάσει

το 2%. Όμως, η αύξηση των επιτοκίων μπορεί να προκαλέσει ισχυρές πιέσεις σε

οικονομίες της ευρωζώνης που είναι πιο ασθενείς, προκαλώντας προβλήματα από το

2007 και μετά.

Υψηλός δανεισμός

Τα οικονομικά στοιχεία μάς δείχνουν ότι η ζήτηση για δάνεια έχει αυξηθεί

σημαντικά στην Ευρώπη, καθώς ο δανεισμός των νοικοκυριών αυξάνεται 10% σε

ετήσια βάση. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση από το 2000, αν αναλογιστούμε

ότι μόνο η ζήτηση για στεγαστικά δάνεια αυξάνεται 12% σε ετήσια βάση. Αν και

το… καμπανάκι του κινδύνου δεν χτυπάει ακόμη, φαίνεται ότι η EKT θέλει να

προλάβει κάποιες αρνητικές εξελίξεις.

Τα επιτόκια στην ευρωζώνη βρέθηκαν σε εντυπωσιακά χαμηλά επίπεδα. Σε κάποιες

χώρες, ιδιαίτερα στην Ισπανία και στην Ιρλανδία, το φθηνό χρήμα οδήγησε τις

τιμές των ακινήτων σε έκρηξη. Είναι ενδεικτικό ότι στην Ισπανία

κατασκευάζονται 750.000 νέες κατοικίες τον χρόνο, πολύ περισσότερες από αυτές

που χτίζονται στη Βρετανία. H ανοικοδόμηση αυτή συνέβαλε στο να παρουσιάσει

πέρυσι η Ισπανία τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στην ευρωζώνη. Αυτό, όμως, δεν είναι

διατηρήσιμο. Επιπλέον, η κατάσταση αυτή οδήγησε το έλλειμμα στο ισοζύγιο

τρεχουσών συναλλαγών της Ισπανίας στο 7% του ΑΕΠ της χώρας, που είναι το

μεγαλύτερο σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Ούτε αυτή η κατάσταση είναι

διατηρήσιμη.

Στη Γερμανία, αντίθετα, παρά τα χαμηλά επιτόκια οι τιμές των ακινήτων έχουν

υποχωρήσει. Και αυτό εγείρει το ερώτημα πώς θα αντιδράσει η αγορά αν πράγματι

η EKT προχωρήσει σε νέες αυξήσεις των επιτοκίων.

Στην Ιταλία, η κατάσταση είναι και πάλι διαφορετική. Μπορεί η Γερμανία να

εξακολουθεί να εξάγει τεράστιες ποσότητες προϊόντων, όμως οι εξαγωγές της

Ιταλίας είναι χαμηλές. Αυτές οι χαμηλές εξαγωγές ήταν ένας από τους βασικούς

παράγοντες για τους οποίους η τρίτη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία έμεινε

πέρυσι στάσιμη.

Το σημείο-κλειδί

Το σημείο που πρέπει να προσέξουμε είναι ότι το φθηνό χρήμα έχει προκαλέσει

διαφορετικές στρεβλώσεις σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Τώρα που η περίοδος του

φθηνού χρήματος φτάνει προς το τέλος της, θα πρέπει να περιμένουμε ότι κάθε

ευρωπαϊκή οικονομία θα αντιδράσει διαφορετικά (καθώς είναι διαφορετικές και οι

ανάγκες κάθε μιας).

Στην περίπτωση της Γερμανίας, η αύξηση των επιτοκίων αναμένεται να επηρεάσει –

αν επηρεάσει – τις τιμές στην κεφαλαιαγορά (ομόλογα, μετοχές κ.λπ.). H

Γερμανία, που είναι η ισχυρότερη οικονομία στην Ευρώπη, χρειάζεται χαμηλότερο

και όχι υψηλότερο κόστος χρήματος. Αυτό σημαίνει ότι τα επιτόκια στη χώρα θα

εξακολουθήσουν να είναι «λάθος» – και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι στο

παρελθόν.

Στην περίπτωση της Ισπανίας, το ερώτημα είναι αν η άνοδος των επιτοκίων θα

σκάσει τη φούσκα των ακινήτων. Πιθανότατα αυτό δεν θα συμβεί. Ο κίνδυνος,

όμως, υπάρχει και όσο μεγαλύτερη είναι η καθυστέρηση (αύξησης των επιτοκίων)

τόσο μεγαλώνει η πιθανότητα να υπάρξουν οικονομικές επιπτώσεις.

Στην Ιταλία, η αύξηση των επιτοκίων αναμένεται ότι θα προκαλέσει θύελλα

αντιδράσεων. Πολλοί Ιταλοί θεωρούν ότι είναι «ριγμένοι» από τους όρους εισόδου

στην ευρωζώνη και οποιαδήποτε αύξηση στο κόστος δανεισμού συναντά συνήθως

ισχυρές αντιδράσεις. Ανησυχία υπάρχει και στην Ολλανδία (όπως και στη

Γερμανία), όπου πολλοί αισθάνονται ότι τιμωρούνται για αμαρτίες άλλων στην

ευρωζώνη.

Δοκιμασία

Όπως διαμορφώνεται η κατάσταση, η αύξηση των επιτοκίων θα είναι μια δοκιμασία

για την Ευρώπη. Το γεγονός ότι η οικονομία στην ευρωζώνη αναπτύσσεται, έστω

και με χαμηλούς ρυθμούς, είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτο. Όμως, μέχρι σήμερα, η

οικονομία στην ευρωζώνη δεν έχει δοκιμαστεί από μια σειρά αυξήσεων στα

επιτόκια και επομένως δεν ξέρουμε τι αποτελέσματα θα έχει.

Ο Hamish McRae είναι αρθρογράφος στη βρετανική εφημερίδα «The

Independent»

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ