Aδελφικά… μαχαιρώματα

Οι βιαιοπραγίες ανάμεσα στα μικρά αδέλφια ανησυχούν ιδιαίτερα τους

επιστήμονες τον τελευταίο καιρό. Οι ειδικοί είχαν δώσει ελάχιστη προσοχή στο

φαινόμενο αυτό μέχρι τώρα. Αλλά, δυστυχώς, οι τελευταίες μελέτες διαπιστώνουν

ότι πρόκειται για την πιο σκληρή μορφή βίας που υπάρχει μέσα στην οικογένεια.

H βία αυτού του είδους μπορεί να είναι ανώδυνη, αλλά την ίδια στιγμή μπορεί να

προσλάβει και τη μορφή μιας άγριας επίθεσης. Κι όμως είναι τόσο συχνή μέσα στο

σπίτι ώστε σχεδόν περνά απαρατήρητη από τους γονείς. Ο πατέρας και η μητέρα

δεν δίνουν συχνά σημασία σε τέτοια περιστατικά, πολύ περισσότερο όταν κάποιο

από τα παιδιά τους δεν τραυματίζεται. Για τους ερευνητές δεν αποτελεί

προσφιλές αντικείμενο έρευνας. Και πολλοί ψυχοθεραπευτές την εκλαμβάνουν σαν

ένα φυσικό μεταβατικό στάδιο στην ενηλικίωση του παιδιού.

Επιζήμια συμπεριφορά. Όμως τον τελευταίο καιρό η επιστημονική κοινότητα

διαθέτει ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, η

βία ανάμεσα στα αδέλφια μετατρέπεται σε μια αναπόφευκτη και συναισθηματικά

επιζήμια συμπεριφορά. Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε πριν από λίγους μήνες στην

επιστημονική επιθεώρηση «Child Maltreatment» ομάδα Αμερικανών κοινωνιολόγων

διαπίστωσε ότι σε σύνολο 2.030 παιδιών το 35% είχε βιώσει την αδελφική βία

τουλάχιστον μία φορά στη διάρκεια της περασμένης χρονιάς.

Θύματα 40 στα 100. Οι περισσότερες από τις επιθέσεις αυτές ήταν

ανώδυνες. Δεν έλειπαν όμως και οι περιπτώσεις που τα παιδιά είχαν δεχτεί

ισχυρά κτυπήματα στο πρόσωπο από τα αδέλφια τους. Σύμφωνα με μια πρώτη

αποτίμηση των αποτελεσμάτων της έρευνας, το 40% των παιδιών δέχονταν συχνές

επιθέσεις. Ένα μικρό ποσοστό, περίπου 6%, των παιδιών είχαν ακόμη χειρότερη

τύχη, αφού δέχθηκαν επίθεση με γροθιές ή σκληρά αντικείμενα (όπως ρόπαλο του

μπέιζμπολ), με αποτέλεσμα να υποστούν μώλωπες, κοψίματα, να σπάσουν τα δόντια

τους ή και κάποιο από τα κόκαλά τους.

Ψυχολογικές συνέπειες. H επίδραση στον ψυχισμό τους δεν άργησε να

φανεί. Τα παιδιά που ήταν ηλικίας 2 έως 9 χρόνων και τα οποία δέχονταν

συστηματικά τις επιθέσεις των αδελφών τους – είτε αγόρια είτε κορίτσια –

άρχισαν να εκδηλώνουν ταραχή, κατάθλιψη, αϋπνίες, παραληρούσαν στον ύπνο τους,

φοβούνταν το σκοτάδι, σκέφτονταν την αυτοκτονία.

Είναι μικροτσακωμός; «Υπάρχουν πολύ σοβαρές μορφές αδελφικής βίας που

συχνά υποτιμώνται», λέει στην εφημερίδα «The New York Times» ο Ντέιβιντ

Φίνκελχορ, κοινωνιολόγος στο Εργαστήριο Οικογενειακών Ερευνών του

Πανεπιστημίου Νιου Χαμσάιρ και επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας που

διενήργησε την έρευνα.

«Αν επρόκειτο να χτυπήσω τη γυναίκα μου, ο καθένας θα έβλεπε την πράξη μου

αυτή ως βιαιοπραγία ή και ως εγκληματική πράξη. Όταν όμως ένα παιδί ενεργεί με

τον ίδιο τρόπο απέναντι στον αδελφό του, τότε η πράξη αυτή εκλαμβάνεται ως

μικροτσακωμός ή λογομαχία». H έρευνα των Αμερικανών ειδικών συμπεριέλαβε

παιδιά πολλών εθνοτήτων, πλούσιων και φτωχών οικογενειών. Οι πράξεις βίας ήταν

συχνότερες ανάμεσα σε αδέλφια ηλικίας 6 έως 12 ετών. Ήταν επίσης πολύ συχνές

ανάμεσα σε κορίτσια. Τα περιστατικά αυτά ελαττώνονταν στο κατώφλι της

εφηβείας.

Οι πιο βίαιες σχέσεις. Όταν το 1980 ο κοινωνιολόγος Μάρεϊ Στράους του

Πανεπιστημίου του Νιου Χαμσάιρ δημοσίευσε τη ριζοσπαστική του μελέτη για την

οικογενειακή βία με τίτλο «Behind Closed Doors» («Πίσω από κλειστές πόρτες»),

κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι σχέσεις ανάμεσα στα αδέλφια ήταν οι πιο βίαιες

από κάθε άλλου είδους ανθρώπινες σχέσεις. Μαζί με τους συνεργάτες του

διαπίστωσαν ότι το 74% των παιδιών που έλαβαν μέρος στην έρευνα είχαν σπρώξει

ή ρίξει κάτω τον αδελφό ή την αδελφή τους τουλάχιστον μία φορά σε διάστημα

ενός χρόνου, ενώ το 42% τούς είχαν κλωτσήσει, δαγκώσει ή χτυπήσει με κάποιο

αντικείμενο. Χαρακτηριστικό μάλιστα ήταν το γεγονός ότι μόνο το 3% των γονιών

που μετείχαν στην έρευνα είχε χτυπήσει με παρόμοιο τρόπο το παιδί τους. Στο 3%

επίσης έφθανε το ποσοστό των ανδρών που είχαν συμπεριφερθεί αντιστοίχως στη

γυναίκα τους.

«Σφάζονται» τα αδέλφια ερωδιοί ή… καρχαρίες

H εχθρική συμπεριφορά ανάμεσα σε αδέλφια δεν είναι προνόμιο των

ανθρώπων. Παρατηρείται στο ζωικό βασίλειο και συχνά παίρνει θανάσιμη μορφή. Οι

επιστήμονες έχουν καταγράψει το φαινόμενο ανάμεσα στους καστανόξανθους αετούς,

τους καστανόχρωμους πελεκάνους και τους τριδακτυλόγλαρους. Ένα θαλασσοπούλι

του Ειρηνικού Ωκεανού, που οφείλει το όνομά του στα μπλε του πόδια, ραμφίζει

τα αδέλφια του νεοσσούς μέσα στη φωλιά και τα σπρώχνει έξω, υπό το αδιάφορο

βλέμμα των γονιών. Σε άλλη περίπτωση, ειδικοί είχαν παρατηρήσει δύο φορές στη

Μινεσότα έναν πολύ μικρό ερωδιό να προσπαθεί νά σκοτώσει το αδελφάκι του

καταπίνοντας το κεφάλι του. Καρχαρίες τίγρεις αλληλοσπαράζονται τη στιγμή που

βρίσκονται σε εμβρυακή κατάσταση στην κοιλιά της μητέρας τους. Στην πεδιάδα

Σερενγκέτι της Τανζανίας νεογνά ύαινας δαγκώνουν και σπρώχνουν δυνατά το ένα

το άλλο αμέσως μόλις γεννηθούν. Στην περίπτωση μάλιστα που το γάλα της μητέρας

τους δεν είναι αρκετό, η πάλη των νεογνών τελειώνει συνήθως με τον θάνατο του

ενός που προκαλείται είτε από τραύματα είτε από ασιτία.

«Αμαρτίαι γονέων…» πίσω από τις βίαιες συμπεριφορές

H βίαιη συμπεριφορά ανάμεσα στα αδέλφια εκδηλώνεται πιο συχνά εξαιτίας

της απουσίας συναισθηματικής ζωής στην οικογένεια, λέει στους «New York Times»

o δρ Τζον Καφάρο, κλινικός ψυχολόγος στο Σαν Ντιέγκο. Αυτό οφείλεται είτε

επειδή οι γονείς είναι διαζευγμένοι είτε επειδή δουλεύουν πολλές ώρες είτε

επειδή λείπουν σε πολυήμερα επαγγελματικά ταξίδια. H βίαιη συμπεριφορά

εκδηλώνεται όταν στο σπίτι υπάρχουν προβλήματα αλκοολισμού ή ακόμα και στην

περίπτωση που ένας από τους δύο γονείς είναι υπερβολικά απασχολημένος με τα

προβλήματά του. Ο Αμερικανός ειδικός λέει ότι η 15ετής πείρα του με

περισσότερες από 100 οικογένειες τού έχει δείξει ότι η βίαιη συμπεριφορά

ανάμεσα στα αδέλφια μπορεί να προσλάβει μόνιμο χαρακτήρα όταν οι γονείς

αποτύχουν οι ίδιοι να την αναχαιτίσουν. Και προσθέτει πως δεν είναι σπάνιες οι

περιπτώσεις που τα αποτελέσματα αυτής της συμπεριφοράς συνεχίζουν τα τυραννούν

τα παιδιά – θύματα για πολλά χρόνια μετά στη ζωή τους.

Επιμέλεια: Στέφανος Κρίκκης, Εύη Ελευθεριάδου