Αναζήτηση
H κοινωνική ταυτότητα του αιώνα μας προσδιορίζεται πρωτίστως από τη γνώση. Πώς
όμως αυτή κατακτάται στην εποχή μας; Στο παρελθόν οι άνθρωποι αποκτούσαν
γνώσεις και δεξιότητες μέσω μιας γραμμικής διαδικασίας: εκπαίδευση,
εξειδικευμένη γνώση, εργασία. Σήμερα αυτό δεν ισχύει γενικά. H εργασία δεν
είναι πάντα σταθερή. Τα είδη της εκπαίδευσης και της γνώσης είναι πολλά. Το
απόθεμα γνώσης αυξάνεται με απίστευτη ταχύτητα, αλλά και η απαξίωσή του
συντελείται με αντίστοιχους ρυθμούς. H απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων αφορά
λοιπόν κάθε άτομο, διά βίου, και όχι μόνο στη νεότητά του. H διά βίου μάθηση:
– Συνδέεται ευθέως με κορυφαία κοινωνικά ζητήματα όπως η απασχολησιμότητα, η
επιχειρηματικότητα, η προσαρμοστικότητα στις νέες εξελίξεις.
– Μπορεί να αποτελέσει διεργασία επέκτασης των πραγματικών ελευθεριών που
απολαμβάνουν οι άνθρωποι, μέσο κοινωνικής ενσωμάτωσης και ατομικής
αυτοεκπλήρωσης, δρόμο για την καταπολέμηση των νέων αποκλεισμών.
Το ΠΑΣΟΚ οφείλει λοιπόν ως κόμμα – εκφραστής του σύγχρονου σοσιαλδημοκρατικού
και ευρύτερου αριστερού χώρου να καταθέσει για το θέμα ολοκληρωμένο πρόγραμμα
δράσης, όχι μόνο γιατί αυτό συνιστά ουσιαστικό σύγχρονο πατριωτισμό αλλά και
επειδή συνδέεται ευθέως με τον περιορισμό των κοινωνικών ανισοτήτων και του
νέου ψηφιακού αναλφαβητισμού.
Πώς ορίζεται η διά βίου μάθηση; Ο ευρύτερος – πέραν του εργασιακού – ορισμός
της διά βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης αντιστοιχεί διεθνώς σε ένα πλαίσιο
πολιτικών και δράσεων που αποσκοπούν στην παροχή «πολλαπλών ευκαιριών
μάθησης», σε «όλους τους πολίτες», με «διαφορετικούς σκοπούς» και από
διαφορετικές πηγές/ ιδρύματα (UNESCO 1999). Στα ευρωπαϊκά κείμενα η διά βίου
μάθηση «περιλαμβάνει κάθε δραστηριότητα, η οποία πραγματοποιείται σε όλη τη
διάρκεια της ζωής ενός ατόμου και η οποία αποσκοπεί στην προαγωγή των γνώσεων,
των δεξιοτήτων και των εν γένει ικανοτήτων του, μέσα από μια οπτική γωνία
ατομική, πολιτική ή κοινωνική».
Έχουν περάσει οκτώ χρόνια από το «Ευρωπαϊκό έτος για τη διά βίου εκπαίδευση
και κατάρτιση». H ελληνική κυβέρνηση έχει προσυπογράψει (2003) το Κοινό
Ανακοινωθέν του Βερολίνου για την «Υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης
Εκπαίδευσης», στο οποίο δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στη διά βίου μάθηση. H Ελλάδα
ωστόσο εξακολουθεί να καθυστερεί σοβαρά. Μόλις το 1% με 1,5% ετησίως στο
σύνολο των Ελλήνων εργαζομένων παρακολουθεί κάποιο πρόγραμμα κατάρτισης, τη
στιγμή που ο μέσος ευρωπαϊκός όρος βρίσκεται περίπου στο 8% έως 10%. H Ελλάδα
εξακολουθεί να αποτελεί μια από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες που δεν
υλοποιεί συστηματικά προγράμματα διά βίου εκπαίδευσης στην ανώτατη
εκπαιδευτική βαθμίδα (με μοναδική εξαίρεση το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο).
Εκτιμώ ότι η προοπτική ανάπτυξης της διά βίου μάθησης χρειάζεται να εδράζεται
σε δύο κυρίως άξονες:
– στην οργανική συνύφανση της διά βίου εκπαίδευσης και ιδίως της κατάρτισης με
συγκεκριμένες ανάγκες της οικονομικής ανάπτυξης
– στη σύνδεση της διά βίου μάθησης, με την ευρύτερή της έννοια, με την
επιστήμη και την παραγόμενη από την έρευνα νέα γνώση.
Σε ένα τέτοιο σύστημα, μπορούν να ενταχθούν όλα τα είδη μάθησης: από την
«πρόσκτηση επαγγελματικών δεξιοτήτων στον χώρο εργασίας (in job training) ώς
και την εκμάθηση γλωσσών» ή την επαφή με είδη και μορφές τέχνης και
πολιτισμού.
Ο εκπαιδευόμενος θα μπορεί, ανάλογα με την προσπάθειά του, να παρακολουθεί
προγράμματα που οδηγούν σε Πιστοποιητικό Ειδικευμένης Επιμόρφωσης ή σε
Πιστοποιητικό Συνεχιζόμενης Κατάρτισης, με ανάλογη επαγγελματική αναγνώριση.
Απαραίτητη λοιπόν είναι η δημιουργία ενός Ενιαίου Συστήματος Πιστοποίησης για
τις διάφορες εκδοχές της διά βίου εκπαίδευσης. Απαραίτητη επίσης είναι και η
θεσμοθετημένη εμπλοκή στα προγράμματα διά βίου εκπαίδευσης των κοινωνικών
εταίρων (ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ, ΓΣΒΕΕ, ΣΕΒ, άλλων ομάδων συμφερόντων), όπως και του
τοπικού κράτους.
Ειδικά για τη βαθμίδα της Ανώτατης Εκπαίδευσης, το ΠΑΣΟΚ οραματίζεται τη
δημιουργία ενός Πανεπιστημίου δεύτερης ευκαιρίας, ανοικτού σε έναν σύγχρονο
«εκπαιδευτικό φιλελευθερισμό», μέσα από ένα δίκτυο παροχής πολλαπλών ευκαιριών
μάθησης. Αυτό θα περιλαμβάνει:
– Την οικονομική, υλικοτεχνική και επιστημονική ενίσχυση του θεσμού του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.
– Τη θεσμοθέτηση και άμεση λειτουργία Ινστιτούτων διά βίου εκπαίδευσης που θα
συντονίζουν την παροχή μονοτμηματικών ή διατμηματικών προγραμμάτων. (με βάση
το σχέδιο νόμου που είχε καταθέσει το ΠΑΣΟΚ το 2003).
Θα πρέπει μάλιστα να εξεταστεί το ενδεχόμενο να οδηγούν ακόμη και στη χορήγηση
τυπικού τίτλου σπουδών, ισοδύναμου με τα πτυχία των Πανεπιστημίων και ATEI,
στο μέτρο που ο εκπαιδευόμενος θα συμπληρώνει επιτυχώς τον απαιτούμενο αριθμό
θεματικών ενοτήτων (modules).
– Την ένταξη της λειτουργίας τόσο του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου όσο και
των Ινστιτούτων διά βίου εκπαίδευσης σε ένα Εθνικό Σύστημα Διασφάλισης της
Ποιότητας της Ανώτατης Εκπαίδευσης, ευέλικτο και αποκεντρωμένο, ώστε να
πληρούνται τα εχέγγυα μιας υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκής λειτουργίας.
H ανάπτυξη της διά βίου μάθησης χρειάζεται λοιπόν να αποτελέσει πεδίο εθνικού
σχεδιασμού. Αν αυτό δεν συμβεί, ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός
απορρύθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος και απομάκρυνσής του από κοινωνικούς
στόχους είναι προφανής.
