Kάντε ό,τι κάναμε, όχι ό,τι λέμε

Οι ισχυρές οικονομίες της Δύσης προτρέπουν σήμερα τις αναπτυσσόμενες αγορές,

από την Ινδονησία έως το Μεξικό, να ακολουθήσουν συγκεκριμένο κώδικα

συμπεριφοράς, αν θέλουν να επιταχύνουν τους ρυθμούς ανάπτυξής τους. Το μήνυμα

είναι ξεκάθαρο: ιδού τι κάνουν οι προηγμένες βιομηχανοποιημένες χώρες σήμερα

και τι έχουν κάνει στο παρελθόν. Αν θέλετε να μπείτε στο κλαμπ, πρέπει να

κάνετε το ίδιο. Οι μεταρρυθμίσεις μπορεί να είναι επίπονες, ομάδες με

συμφέροντα θα αντισταθούν σε αυτές, αλλά, αν υπάρχει η πολιτική βούληση, θα

δρέψετε τους καρπούς.

Κάθε χώρα φτιάχνει έναν κατάλογο για το τι πρέπει να γίνει στην οικονομία και

κάθε κυβέρνηση καθίσταται υπεύθυνη για το πόσο καλά εκτελεί τα καθήκοντά της.

Σε όλες τις χώρες, βασική προτεραιότητα είναι να ισοσκελιστεί ο

προϋπολογισμός, να ελεγχθεί ο πληθωρισμός και να προωθηθούν οι διαρθρωτικές

αλλαγές. Στην περίπτωση του Μεξικού, για παράδειγμα, η απελευθέρωση της

παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ζητήθηκε όσο τίποτε άλλο από τη Δύση.

Έτσι, αναλυτές – απρόσεκτα, θα μπορούσε να πει κανείς – υμνούν το Μεξικό για

την πρόοδο που έχει κάνει στην καταπολέμηση του πληθωρισμού και στον

ισοσκελισμό του προϋπολογισμού, κριτικάροντας ωστόσο την έλλειψη προόδου στην

απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Εκπλήσσομαι

Ως άνθρωπος που έχει εμπλακεί σε σημαντικό βαθμό στη χάραξη οικονομικής

πολιτικής στις ΗΠΑ, ανέκαθεν εκπλησσόμουν από τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα

στις πολιτικές που οι ΗΠΑ ζητούν να ακολουθούν οι αναπτυσσόμενες χώρες και

στις πολιτικές που ακολουθούν οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μάλιστα, η

Αμερική δεν είναι η μοναδική χώρα που ακολουθεί τέτοιες «αιρετικές» πολιτικές,

καθώς η τάση αυτή παρατηρείται και σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες.

Για παράδειγμα, τα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα στις ΗΠΑ αποδέχονται την ιδέα,

όταν μια χώρα βρίσκεται σε ύφεση, να παρουσιάζει έλλειμμα, προκειμένου να

χρηματοδοτηθεί η ανάπτυξη και να ξεπεραστεί η κρίση. Ωστόσο, οι ανεπτυγμένες

χώρες λένε στις αναπτυσσόμενες – σε ολόκληρο τον κόσμο – ότι οι κεντρικές τους

τράπεζες θα πρέπει να επικεντρώνουν την προσοχή τους αποκλειστικά στη

σταθερότητα των τιμών. Από την άλλη, στις ΗΠΑ, η Κεντρική Τράπεζα έχει

καθήκον, με βάση το καταστατικό της, να φέρνει σε ισορροπία την ανάπτυξη, την

απασχόληση και τον πληθωρισμό – και η πολιτική της αυτή την έχει κάνει

δημοφιλή στον κόσμο.

Λάθος συμβουλές

Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες οι ανεπτυγμένες τούς λένε να ιδιωτικοποιήσουν

το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Όμως, το δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης

έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό στις ΗΠΑ και έχει συμβάλει σημαντικά στην

εξάλειψη της φτώχειας, σε ό,τι αφορά τις μεγαλύτερες ηλικίες. Μπορεί το

αμερικανικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης να αντιμετωπίζει τώρα προβλήματα

χρηματοδότησης, αλλά τα ίδια προβλήματα αντιμετωπίζουν και αρκετές ιδιωτικές

εταιρείες κοινωνικής ασφάλισης. Το δημόσιο σύστημα ήταν εκείνο που παρείχε

ασφάλεια στις μεγαλύτερες ηλικίες – απέναντι στον πληθωρισμό και τις

διακυμάνσεις του χρηματιστηρίου – κάτι που δεν έκαναν οι ιδιωτικές εταιρείες.

Πολλές ακόμη οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται στις ΗΠΑ έχουν συμβάλει

σημαντικά στην ευημερία της χώρας, αλλά γι’ αυτές δεν γίνεται κουβέντα στις

συζητήσεις για τους τρόπους ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων χωρών. Από καιρού εις

καιρόν η Αμερική έχει πειραματιστεί με την ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς, με

καταστροφικά αποτελέσματα. H απελευθέρωση του τραπεζικού συστήματος, που

προώθησε στις ΗΠΑ ο πρόεδρος Ρήγκαν, οδήγησε σε χρεοκοπίες τραπεζών, με

αποτέλεσμα οι Αμερικανοί φορολογούμενοι να κληθούν να πληρώσουν αρκετές

εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Άλλωστε, αυτή η κίνηση της αμερικανικής

κυβέρνησης συνέβαλε σημαντικά στη δημιουργία της οικονομικής ύφεσης το 1991.

Το σωστό μήνυμα

Σε εκείνους που καθορίζουν την πολιτική στο Μεξικό, στην Ινδονησία, στη

Βραζιλία, στην Ινδία και σε άλλες αναπτυσσόμενες αγορές, θα πρέπει να σταλεί

ένα διαφορετικό μήνυμα: μην προσπαθείτε να πετύχετε μια ελεύθερη αγορά που ζει

μόνο στους μύθους και δεν έχει υπάρξει ποτέ στην πραγματικότητα. Μην ακούτε τα

εγκώμια από αμερικανικά συμφέροντα, τα οποία, την ώρα που υμνούν τις ελεύθερες

αγορές, βασίζονται στην αμερικανική κυβέρνηση για να προωθήσει τους στόχους

τους. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα πρέπει να κοιτάξουν προσεκτικά, όχι τι

λέει, αλλά τι έκανε η Αμερική τα χρόνια που άρχισε να εξελίσσεται σε

βιομηχανική δύναμη και τι κάνει σήμερα. Υπάρχει μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα στις

πολιτικές αυτές και στα μέτρα που πήραν οι ιδιαίτερα επιτυχημένες οικονομίες

της Ανατολικής Ασίας τις προηγούμενες δύο δεκαετίες.

© Project Syndicate, Οκτώβριος 2003

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Γιώργος Κανελλόπουλος