AΦIEPΩMA Mικρασιατική καταστροφή Kλίμα άτυπης ανακωχής

TΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ του 1922 μία ανησυχητική ηρεμία επικρατεί στο Μικρασιατικό

Μέτωπο, ενώ στο εσωτερικό της Ελλάδας, μετά την άρνηση των Συμμάχων για

οποιαδήποτε οικονομική ενίσχυση, και την εξάντληση των δυνατοτήτων από τον

εσωτερικό αναγκαστικό δανεισμό, στενεύουν απελπιστικά τα όρια για την

απρόσκοπτη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων.

Στο μέτωπο η απραξία και η αδημονία για τις πολιτικές και διπλωματικές

εξελίξεις δημιουργούσαν μεγάλο εκνευρισμό στους στρατευμένους. Οι σαρωτικές

αλλαγές στη στελέχωση του Στρατού και η απομάκρυνση του παλαιού Επιτελείου,

δοκιμασμένης πείρας και ικανοτήτων, από τον στρατηγό Πάλλη και τον

συνταγματάρχη Σαρηγιάννη, με τους ομοιοβάθμους τους Βαλέττα και Πάσσαρη, είχαν

αρνητικές επιπτώσεις στο ηθικό του Στρατού.

Πολιτική και στρατιωτική ηγεσία δεν απέκλειε μία αναδίπλωση του Ελληνικού

Στρατού, αν όχι και εκκένωση της Μικράς Ασίας.

– «Το καλοκαίρι του 1922 – παρατηρεί ο άγγλος ιστορικός Λουέλυν Σμιθ

– ο ελληνικός στρατός ήταν σαν ένα μήλο που το είχαν φάει από μέσα του τα

σκουλήκια ή η αρρώστια, επιφανειακά ακέραιο και κατ’ επίφαση

σφιχτό, αλλά έτοιμο να αποσυντεθεί με το πρώτο δυνατό χτύπημα…».

Τον Αύγουστο του 1922, σύμφωνα με την Ιστορία του ΓΕΣ για τη

μικρασιατική εκστρατεία, το ηθικό του Στρατού βρισκόταν σε χαμηλό

επίπεδο. Ήταν εξαντλημένος σωματικά και ηθικά και μία ισχυρή επίθεση

του εχθρού μπορούσε να οδηγήσει στην καταστροφή.

Ανάλογη κατάσταση επικρατούσε και στο κεμαλικό στρατόπεδο. Το ηγετικό στέλεχος

του KKE, Ελευθέριος Σταυρίδης, υπεύθυνος για την οργάνωση

κομμουνιστικών πυρήνων στο στράτευμα και φορέας κατ’ εξοχήν του συνθήματος

προς τους στρατιώτες του Μετώπου, «πίσω στα σπίτια σας», δίνει σε αδρές

γραμμές το πνεύμα μίας άτυπης ανακωχής που είχε επικρατήσει μεταξύ των

αντιπάλων στη γραμμή του ποταμού Μαιάνδρου:

– «Πολλές φορές Έλληνες και Τούρκοι έπλεναν μαζί τα ρούχα τους ή τα πόδια

τους συζητούντες. Πολλές φορές Τούρκοι κεμαλικοί στρατιώτες έφερναν

στους δικούς μας αυγά, τυρί και φρούτα και εζητούσαν σιγαρέτα….

Συχνά οι Τούρκοι έφερναν ολόκληρα αγριογούρουνα σκοτωμένα απ’ αυτούς στον

απέραντο βάλτο του Ντενιζλί, όπου υπήρχαν πολλά και λόγω της

απαγόρευσης του Κορανίου δεν τα έτρωγαν. Οι συζητήσεις μεταξύ τους ήταν

σχεδόν οι ίδιες: Πότε θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος; Βαρεθήκαμε

κι εμείς κι εσείς. Ούτε σεις μπορείτε να νικήσετε οριστικά εμάς….

Και έτσι χρόνια τώρα, υποφέρουμε κι οι δυο…».

Ο Αριστείδης Στεργιάδης, μάλιστα, σε συζήτησή του με τον Μποδοσάκη Αθανασιάδη

και στο αίτημα του τελευταίου να διευκολυνθούν οι ευρισκόμενοι στη Χίο γονείς

να εγκατασταθούν στη Σμύρνη, απάντησε:

– Γνωρίζεις πόσο θα ήθελα να σε εξυπηρετήσω, αλλ’ εγώ δεν γνωρίζω τι

θα κάνω με τους πρόσφυγες που αναμένω να μου έλθουν…

Πηγές

Ι. Πηγές ως προς τις μαρτυρίες:

1. H Έξοδος, Τόμ. A’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες των δυτικών

παραλίων της Μικρασίας. Πρόλογος: Γ. Τενεκίδης. Εισαγωγή, επιλογή

κειμένων, επιμέλεια: Φ.Δ. Αποστολόπουλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών,

1980.

2. H Έξοδος, Τόμ. B’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες της

Κεντρικής και Νότιας Μικρασίας. Εισαγωγή – εποπτεία: Πασχάλης M.

Κιτρομηλίδης. Επιμέλεια: Γιάννης Μουρέλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1982.

3. H Έξοδος, Τόμ. Γ’ και Δ’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες του

Παράλιου και Μεσογειακού Πόντου, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

(Υπό έκδοση)

II. Πηγές ως προς τις φωτογραφίες:

1. Φωτογραφικό Αρχείο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.

2. [OCTAVE MERLIER]

Ο τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας. Το έργο του Κέντρου

Μικρασιατικών Σπουδών, 1930 – 1973, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1974.

3. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Εξήντα πέντε χρόνια

επιστημονικής προσφοράς. Αποτίμηση και Προοπτική. Πρόλογος –

επιμέλεια: Πασχάλης M. Κιτρομηλίδης, Αθήνα, Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών, 1996.

4. Υπουργείο Πολιτισμού / Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού – Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών – Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Ο

τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας [Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, 2

Δεκεμβρίου 2002 – 18 Απριλίου 2003], Αθήνα, 2002.