Η Κάρλα εντός των τειχών

Βρίσκομαι στην πλατεία του χωριού Κανάλια, κάτω από το Μαυροβούνι, ανάμεσα

στον Βόλο και τη Λάρισα. Στο βάθος μια αχυροκαλύβα διαλυμένη και μια

χαρακτηριστική βάρκα χωρίς καρίνα, τοποθετημένες πάνω στο πλακόστρωτο,

θυμίζουν κάτι από το παρελθόν του τόπου. Ένα καφενείο με ταμπέλα «Η Ναυτική

γωνιά» και ξεθωριασμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες ψαράδων στον τοίχο με ωθεί να

ανοίξω την πόρτα και να μπω μέσα. Σε μια καρέκλα κάθεται ο ιδιοκτήτης του

καφενείου Γιώργος Καράμπελας, παλιός ψαράς, και στη διπλανή ο Δημήτρης Κέκιας

που συστήνεται ως «καπετάνιος» και εξηγεί: «Παλιότερα όταν υπήρχε η λίμνη

Κάρλα για εμάς έμοιαζε με θάλασσα. Τις βάρκες μας τις λέγαμε καράβια και τον

αρχηγό του πληρώματος καπετάνιο… Εγώ ήμουν καπετάνιος και δεν το ξεχνάω». Η

κουβέντα ανάβει και σε ετούτο το καφενείο είναι όλοι τους ευχαριστημένοι που η

Κάρλα θα ζωντανέψει, θα γίνει και πάλι λίμνη. Λένε πως ο γόνος των ψαριών

είναι ακόμα ζωντανός και ότι τα περίφημα «σαζάνια» (οι κυπρίνοι ή γριβάδια) θα

είναι τα πιο νόστιμα της Ελλάδας και θα φτάνουν έως τα 25 κιλά! Ο γιος του

ιδιοκτήτη κάνει κι άλλα όνειρα. «Θα φωτίσουμε τα αναχώματα γύρω-γύρω και θα

φαίνεται όμορφα τη νύχτα. Και θα κάνουμε σωρό δραστηριότητες…».

Κινηματογραφικά κάπως σας μεταφέρω στο απέναντι καφενείο της πλατείας, όπου

μια παρέα νέων γεωργών-κτηνοτρόφων έχει ήδη αρκετά καραφάκια τσίπουρο απλωμένα

στο τραπέζι. Μου κάνουν την παρατήρηση γιατί δεν μπήκα πρώτα σε εκείνους να

μου μιλήσουν και χωρίς να χάσουν χρόνο ξεκινούν: «Δεν πρόκειται να ξαναγίνει η

λίμνη όπως ήταν. Θα γίνει ένας ταμιευτήρας νερού. Κοίτα τα αναχώματα που

σηκώνονται και μας κλείνουν τον ορίζοντα. Σημασία δεν δίνουν σε εμάς εδώ στα

Κανάλια που ήμασταν οι κατ’ εξοχήν ψαράδες, που οι πατεράδες μας ξενιτεύονταν

κάθε χειμώνα και μένανε στις καλύβες μακριά από την οικογένειά μας. Τη λίμνη

θέλουμε να ξαναδούμε να φτάνει έξω από το χωριό… όχι να βλέπουμε τείχος σαν

φυλακισμένοι!».

Αν δημοσιογραφικά θελήσεις να ψάξεις να βρεις την αλήθεια είναι σίγουρο ότι θα

βρεθείς μπερδεμένος. Άλλο η τότε λίμνη, άλλο ο σημερινός ταμιευτήρας με τα

θηριώδη αναχώματα που θα έπρεπε να υπάρχει από την εποχή που αποξηράνθηκε η

Κάρλα. Άλλο πράγμα οι τότε ψαράδες που έφευγαν για μήνες από τα Κανάλια

χωρισμένοι σε ομάδες και άλλο η σύγχρονη εκδοχή τους που το λιμνίσιο ψάρι δεν

έχει την ίδια αξία. Άλλο πράγμα ο λιμναίος οικισμός που έφτιαχναν οι ψαράδες

με καλύβες στηριγμένες σε πασσάλους σε αβαθή νερά στις νοτιοανατολικές όχθες

της λίμνης και άλλο τα σημερινά χωριά που στηρίζονται οικονομικά στους

απέραντους αμυγδαλεώνες και την κτηνοτροφία. Πάντως η ζωή των ανθρώπων της

Κάρλας για ακόμα μια φορά αλλάζει… και πού ξέρεις… μπορεί η παλιά

συντροφιά των πουλιών, των βατραχιών και των ψαριών να επιστρέψει στα νερά του

ταμιευτήρα. Δεν έχουμε παρά να περιμένουμε να δούμε ολοκληρωμένο το έργο.

Η Ιστορία της λίμνης

Η ατυχής σύγχρονη ιστορία της λίμνης Κάρλας, της αρχαίας Βοϊβηίδος που

αναφέρεται στον Όμηρο, στον Ηρόδοτο και τον Στράβωνα έχει εν συντομία ως εξής:

Ένας σπάνιος γεμάτος ζωή υγρότοπος με υφάλμυρο νερό απλώνεται για αιώνες στα

νοτιοανατολικά του θεσσαλικού κάμπου και η έκτασή του κυμαίνεται ανάλογα με

τις πλημμύρες από 44.000 έως 180.000 στρέμματα. Στην αγκαλιά του ζουν περίπου

1.000 ψαράδες που βγάζουν 600-800 τόνους πεντανόστιμα ψάρια τον χρόνο. Ο

κίνδυνος από τις συχνές πλημμύρες, και η ανάγκη για γεωργική γη οδηγεί στην

τελική αποξήρανση της Κάρλας το 1962. Όλοι έτρεξαν να πάρουν τα νέα χωράφια

και παρά το γεγονός ότι το τότε σχέδιο είχε προβλέψει την κατασκευή ενός

μεγάλου ταμιευτήρα 64.700 στρεμμάτων, οι πιέσεις από τους κατοίκους για

μερίδιο στη λίμνη δεν τον άφησαν να γίνει. Τα πουλιά, τα ψάρια, τα βατράχια

εξαφανίστηκαν και έπεσε σιωπή. Τα εδάφη όμως δεν ήταν και τόσο εύφορα γιατί

ήταν αλατωμένα (το νερό ήταν υφάλμυρο), οι πλημμύρες δεν αποτράπηκαν και στον

Παγασητικό που έπεφταν τα νερά της λίμνης δημιουργήθηκε τεράστιο πρόβλημα.

Κίτρινο νερό γεμάτο φυτοφάρμακα, λιπάσματα και απόβλητα έρχονταν από την τέως

Κάρλα. Σαράντα χρόνια μετά την αποξήρανση, τεράστια τοιχία υψώνονται στο

κεντρικό τμήμα της τότε λίμνης για να δημιουργηθεί ένας γιγάντιος ταμιευτήρας.