Γεννημένοι να σκοτώνουν

Το πιο υποτιμημένο, παραγκωνισμένο και περιφρονημένο είδος του ντοκιμαντέρ

αναδεικνύεται αυτή την εβδομάδα ως σωστική λέμβος δισεκατομμυρίων,

ρακένδυτων… τρομοκρατών του τριτοκοσμικού πλανήτη (συμπεριλαμβανομένης και

της πτωχής πλην τιμίας Ελλάδος). Το «Bowling for Columbine» ή αλλιώς

«Ακήρυχτος πόλεμος» τέμνει την κοιλιά του κήτους και αποκαλύπτει τα

κακοφορμισμένα εντόσθια του American Imperium.

Πριν από 3 χρόνια, δύο συμμαθητές ενός Λυκείου στο Λίτλετον του Κολοράντο, που

βρίσκεται μεσοτοιχία με τη μεγαλύτερη βιομηχανία ρουκετών του κόσμου, αφού

πρώτα διασκέδασαν παίζοντας μια παρτίδα μπόουλινγκ στη συνέχεια μπουκάρισαν

στο σχολείο τους και άδειασαν έναν τόνο πυρομαχικά σε δώδεκα συμμαθητές τους.

Τι είχε συμβεί; Και ο τελευταίος των ψυχιάτρων μπορεί να απαντήσει. Στην

Αμερική, η απόσταση που χωρίζει την αληθινή βία από την εικονική είναι τόσο

δυσδιάκριτη, όσο ο Τζορτζ Μπουζ sinior από τον Τζορτζ Μπους junior. Αφύσικο

δεν είναι που τα συγκεκριμένα παιδιά σκοτώνουν. Αφύσικο είναι που δεν

σκοτώνουν όλα τα παιδιά. Ακόμα!

Ο ευτραφής και ογκώδης Μάικλ Μουρ, με μια καραμπίνα υπό μάλης και με

ένα σαρδόνιο χαμόγελο ζωγραφισμένο στο πρόσωπό του, περιφέρεται στις πιο

ευυπόληπτες γειτονιές της αμερικανικής ενδοχώρας, συνομιλεί με τους πλέον

αξιοσέβαστους πολίτες και επισκέπτεται μερικά από τα χιλιάδες σούπερ μάρκετ

που πωλούν πυρομαχικά ιδιωτικής χρήσεως με την ίδια ευκολία και τους ίδιους

ρυθμούς που εν Ελλάδι καταναλώνονται τσιγάρα. Η κατάληξη προκαλεί ρίγη

ανατριχίλας. Μπροστά στην ιδεολογία των εκατομμυρίων νοικοκυραίων των

μεσοπολιτειών και μπροστά στην ιδεολογία της αυτοάμυνας, της οπλοκατοχής και

της οπλοχρησίας, οι απειλές του πλανητάρχη μοιάζουν με πορδές. Εν ολίγοις, οι

άνθρωποι είναι βαθιά εμποτισμένοι και κυτταρικά πωρωμένοι με το καουμπόικο

μοτίβο της «Άγριας συμμορίας» του μακαρίτη Σαμ Πέκινπα, που πάει κάπως έτσι:

Kill them all!

Τα στοιχεία που αποκαλύπτει είναι ικανά να προκαλέσουν εγκεφαλικό ακόμα και

στην ίδια την οικογένεια του Κόλιν Πάουελ. Ετησίως στην Αμερική δολοφονούνται

από πυροβόλα όπλα 12.000 νοματαίοι, τριπλάσιοι δηλαδή από τους δύστυχους

ένοικους των δίδυμων πύργων και του Μπιν Λάντεν. Ολόκληρη η έκταση της

σύγχρονης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έχει μεταβληθεί, από… αρχαιοτάτων χρόνων,

σε πεδίο ελεύθερης βολής και σε άντρο πάσης φύσεως, προελεύσεως και ιδεολογίας

τρομοκρατών. Και σχεδόν οι μισοί Αμερικανοί πολίτες – κυρίως λευκοί και ακόμα

κυριότερα ευκατάστατοι και υπεράνω πάσης υποψίας – όχι μόνο κηρύσσουν τον λόγο

της βίας, όχι μόνο ομνύονται στο 2 άρθρο του Συντάγματος που κατοχυρώνει την

ελεύθερη διακίνηση όπλων, όχι μόνο προπονούνται εβδομαδιαίως εις τη σκοποβολή,

αλλά είναι ικανοί να παρασκευάσουν ακόμα και ιδιωτικής χρήσεως βόμβες ναπάλμ.

Με άλλα λόγια, αν ο Μπους και οι στρατηγοί του ήθελαν πράγματι να μας

απαλλάξουν από τον εφιάλτη της τρομοκρατίας και της ακατάσχετης βίας, θα

πρέπει τάχιστα να αδειάσουν το οπλοστάσιο του Πενταγώνου στις μισές

αμερικανικές πολιτείες!

Όμως το ουσιώδες και το συντριπτικό είναι η πηγή προέλευσης αυτού του

εφιάλτη. Τις πταίει; The fear! Ο φόβος, απαντάει ο Μάικλ Μουρ. Αυτός ο

απίστευτος και τόσο τολμηρός… άπατρις προδότης, θέτει το κήτος επί της

χειρουργικής κλίνης και, ως ιατροδικαστής, εξετάζει το τυμπανισμένο πτώμα.

Φόβος και γενοκτονία Ινδιάνων. Φόβος και εξόντωση μαύρων σκλάβων. Φόβος και

μακελειό παντού. Τα τελευταία πενήντα χρόνια δεκάδες εκατομμύρια πλάσματα

αυτού του πλανήτη εξέπνευσαν από σφαίρες, χειροβομβίδες, ρουκέτες, βόμβες και

πάσης φύσεως φονικά εργαλεία του αμερικανικού στρατού. Όπου πήγαν και

πηγαίνουν, αφήνουν πίσω τους αποκαΐδια. Και, ταυτοχρόνως, μέσα στο σπίτι τους,

ολημερίς και ολονυχτίς η τηλεόραση καλλιεργεί τον τρόμο για τον κίνδυνο

ελεύσεως κάθε πιθανού και απίθανου εισβολέα. Εκ παραδόσεως, αλλά κυρίως λόγω

της τόσο ακραίας ιμπεριαλιστικής φύσης αυτής της παντοδύναμης παντοκρατόρισσας

του κόσμου, η βία είναι το πρώτο, το μοναδικό, το πιο απαραίτητο συστατικό για

την ύπαρξή της. Όπως ο ήλιος για τη χλωρίδα και την πανίδα, όπως το νερό για

κάθε ζωντανό οργανισμό. Το ντοκιμαντέρ του Μάικλ Μουρ είναι ακραίο, είναι

προκλητικό, είναι αληθινό. Είναι ο νεκροθάφτης της ιδεολογίας της αληθινής τρομοκρατίας!

Επικό, ερωτικό, ηρωικό, χορταστικό

Τον είχα θαυμάσει με την «Ελίζαμπεθ». Και τώρα επιβεβαιώνεται για δεύτερη φορά

ο θαυμασμός μου.«Τα τέσσερα φτερά» – «The Four feathers» – είναι η καλύτερη

απόδειξη της ικανότητας του Σεκάρ Καπούρ να χορογραφεί, παρά να καθοδηγεί.

Ακολουθώντας όμως πιστά το ομότιτλο μυθιστόρημα του Α. Ε. Γ. Μέισον πρόδωσε τη

λιτότητα, δηλαδή την ύψιστη αρετή της κινηματογραφικής του αρετής…

Όσα κερδίζει σε σκηνοθεσία, εικαστική πανδαισία, χορογραφία, ερμηνείες, αλλά

και σε κοινωνικό και ιστορικό σχολιασμό, τόσο χάνει από δομή και πυκνότητα. Αν

ζούσε ο Ντέιβιντ Λιν θα απολάμβανε τις σκηνές του, αλλά θα ξανασχεδίαζε την

αρχιτεκτονική του. Μοιάζει με μίνι σειρά και με λουκούλλειο γεύμα. Στο τέλος

στέλνεις τις ευχαριστίες σου στον σεφ και πίνεις σόδες. Μοιάζει με το «Πόλεμος

και Ειρήνη» του Τολστόι. Αλλά δεν είναι!

Αριστοκράτης και άριστος αξιωματικός του βρετανικού στρατού αρνείται να

ακολουθήσει το τάγμα του σε μια επιδρομή στο μακρινό Σουδάν του 1884. Ο

(στρατηγός) πατέρας του τον αποκληρώνει, η αρραβωνιαστικιά του τον χωρίζει και

οι κολλητοί του φίλοι και συμπολεμιστές του τον λοιδορούν, στέλνοντάς του

συμβολικά «φτερά δειλίας». Όμως η εκστρατεία… εκπολιτισμού των πεφωτισμένων

λευκών καταλήγει σε πανωλεθρία. Και τώρα αυτός, ο λιποτάκτης και προδότης,

αναγκάζεται να μεταμφιεστεί σε Άραβα για να σώσει τους φίλους του και για να

πάρει πίσω την τιμή του. Η δειλία στην αποικιοκρατία είναι ηρωισμός και η…

αραβοποίηση ενός Άγγλου του 19ου αιώνα είναι κάτι περισσότερο: διεθνισμός.

Όλα τα «θέματα» των ποταμιαίων ρομάντζων εποχής είναι ενσωματωμένα σ’ αυτό το

χορταστικό και παμφάγο, ηρωικό, λυρικό, αντιπολεμικό και αντιρατσιστικό έπος

των 132 λεπτών. Οι σκηνές των μαχών είναι μάθημα… γεωγραφίας, οι καρδιές

(και μάλιστα αγγλικές) εκπέμπουν χιλιάδες ντεσιμπέλ και οι εξωτικές

τοποθεσίες, μαζί με τις στολές και τα γυμνά, μαύρα σώματα, στήνουν έναν

ξέφρενο «έθνικ» χορό. Θα μπορούσε να είναι η καλύτερη επιλογή για το «Έμπασσυ»

και η πιο λαμπερή μίνι σειρά τής ΝΕΤ, αλλά για το στομάχι μου είναι too much!

Το πορτρέτο ενός μπάτσου

Σπανίως ένα ριμέικ πιάνει τις επιδόσεις του πρωτοτύπου. Και σπανιότερα το

ξεπερνάει. Ο Κρίστοφερ Νόλαν πέρυσι στο «Memento», μ’ ένα ομιχλώδες σενάριο,

απέδειξε τις αισθητικές του αρετές. Τώρα, στην αμερικανική εκδοχή του

περίφημου και σύνθετου νορβηγικού θρίλερ «Insomnia», που πριν από πέντε χρόνια

προβλήθηκε στην Ελλάδα με τον τίτλο «Φόνος στην ομίχλη», αποδεικνύει τη

σκηνοθετική του ωριμότητα.

Πρωτοκλασάτος και πανέξυπνος ντετέκτιβ, που βαρύνεται με διάφορα

πταίσματα από τις «Εσωτερικές υποθέσεις», καταφθάνει στο πιο ακραίο και

παγωμένο σημείο των ΗΠΑ, στην Αλάσκα, προκειμένου να διαλευκάνει τον φόνο μιας

μαθήτριας Λυκείου. Είναι αρχές καλοκαιριού, ο ήλιος λάμπει ολόκληρο το…

24ωρο και ύπνος δεν τον πιάνει. Το πρώτο στραβοπάτημα συντελείται σε μια

ενέδρα, όταν μέσα σε πυκνό πέπλο ομίχλης πυροβολεί και σκοτώνει τον βοηθό του.

Το δεύτερο όταν σκουπίζει όλα τα ίχνη της ενοχής του. Το τρίτο όταν υποχωρεί

στους εκβιασμούς του δολοφόνου και το τελευταίο όταν τον συναντάει,

προκειμένου ν’ απαλλαγούν αμφότεροι από τα εγκλήματά τους.

Το πιο συνηθισμένο δίδυμο στην ιστορία της αστυνομικής περιπέτειας είναι

«μπάτσος καλός – δολοφόνος κακός». Το δεύτερο συνηθισμένο δίδυμο (των

τελευταίων 20 χρόνων) είναι «μπάτσος κακός – μπάτσος καλός». Και το λιγότερο,

το ελάχιστα συνηθισμένο (που για τ’ αμερικανικά δεδομένα καταντάει προβοκάτσια

και διεθνής πρωτοτυπία) είναι «μπάτσος δολοφόνος». Οι δύο ιδιότητες του Νόμου

και του Εγκλήματος σε μια διαρκή διαπλοκή, σύγκρουση και πάλη, εμφυτευμένες

στον ίδιο χαρακτήρα. Αφού τα όρια μεταξύ κράτους και παρακράτους είναι

δυσδιάκριτα, γιατί να μην είναι επίσης δυσδιάκριτα και δυσανάγνωστα τα όρια

μεταξύ ενός αστυνομικού και ενός εγκληματία; Στη θέση του Κρίστοφερ Νόλαν θα

έβαζα τον τίτλο «Face off».

Η μεγάλη αρετή της σκηνοθεσίας είναι η αισθητική της. Αντί για τους

πρωταγωνιστές μιλάνε οι εικόνες. Και, πάνω απ’ όλα, η ομίχλη και η αϋπνία. Το

νήμα και ο αποκωδικοποιητής της ψυχολογίας του κεντρικού ήρωα είναι η

πεισματική του άρνηση να κοιτάξει προς τα μέσα, προς την πυκνή ομίχλη που

σκεπάζει τον βαθύτερο, εσωτερικό του κόσμο. Είναι άρτια εκπαιδευμένος να

παρατηρεί και την πιο μικρή, την πιο ασήμαντη, την πιο αόρατη εξωτερική

λεπτομέρεια. Ταυτόχρονα, όμως, είναι εντελώς ξένος προς τον ίδιο του τον

εαυτό. Έτσι, το πλεονέκτημα μετατρέπεται σε μειονέκτημα και ο μπάτσος

μεταμορφώνεται σε δολοφόνο. Που πα’ να πει ότι ο ρόλος υπερβαίνει τον

χαρακτήρα ενός ανθρώπου και ότι μέσα απ’ αυτή την υπέρβαση συντελείται η

ολοκλήρωση της αλλοτρίωσης και του διχασμού μας. Κάπως έτσι, μέσα σ’ αυτή την

ομίχλη, «σκοτώνουμε» κατά λάθος και καταλήγουμε σε ρόλους μικρών δολοφόνων.

Κοινωνία, είμαι ο καθρέφτης σου!

Μίστερ Κλιντ, κρεμάστε τα πιστόλια σας

Σκουριασμένο σαν τους κράδες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μουχλιασμένο σαν

μούμια τού «Dirty Harry». Επιτέλους, κάποιος να τολμήσει και να του πει: «Ρε

συ, Κλιντ, δεν πας ΚΑΠΗ;».

Η τελευταία αστυνομική ιστορία που σκηνοθέτησε ο Ίστγουντ με τον τίτλο «Blood

works» – «Ένοχο αίμα» – είναι τόσο βαρετή και τόσο γερασμένη, όσο το

οποιοδήποτε επεισόδιο αμερικανικής σειράς. Γερόλυκος του Σώματος, που πάσχει

από καλπάζον έμφραγμα, αναλαμβάνει να συμπαρασταθεί στο δράμα μιας Λατίνας. Η

αδελφή της σκοτώθηκε, ο δολοφόνος κυκλοφορεί ελεύθερος, οι αστυνομικές αρχές

αρχειοθετούν φακέλους και το ορφανό ανιψούδι της ψάχνει τη μάνα του. Ε,

κάποιος πρέπει να την βοηθήσει.

Όλοι και όλα στατικά, κλισαρισμένα και προβλέψιμα. Ακόμα και το όνομα του

δολοφόνου. Και, όσοι επιχειρήσουν να συσχετίσουν αυτή την ανία με το

«Shootist» και τον Τζον Γουέιν, θα πέσουν πάνω στην αθάνατη ελληνική σοφία:

«Άλλα τα μάτια του λαγού και άλλα της κουκουβάγιας!».

Τελευταίοι… ασπασμοί

Δύο ακόμα τίτλοι συμπληρώνουν τη λίστα των νέων ταινιών αυτού του επταημέρου:

«Τελευταία εντολή» (Last orders) του Αυστραλού Φρεντ Σκέπισι, με

πρωταγωνιστές μερικές από τις μεγαλύτερες βεντέτες της τρίτης ηλικίας του

αγγλικού κινηματογράφου: Μάικλ Κέιν, Τομ Κόρτνεϊ, Ντέιβιντ Χέμινγκς, αλλά και

τα… τζόβενα Χέλεν Μίρεν και Μπομπ Χόσκινς. Ο Μάικλ Κέιν εγκαταλείπει τον

μάταιο τούτο κόσμο και τρεις παλιόφιλοι μεταφέρουν την τέφρα και τη σταχτοδόχο

στον τόπο της επιθυμίας του νεκρού, εκτελώντας τις τελευταίες του εντολές. Το

αποτέλεσμα ταιριάζει γάντι στις προδιαγραφές μιας σοβαρής τηλε-ταινίας τού

BBC. Ως αξιοπερίεργο, όμως, μοιάζει με λεύκωμα φωτογραφιών. Να το ξεφυλλίζεις

και να λες «βρε, κοίτα πόσο πάχυνε ο Χέμινγκς και πόσο έμπασε ο Κόρντεϊ!».

Μοναδικός αναλλοίωτος και ετοιμοπόλεμος, ο Μάικλ Κέιν. Χτύπα ξύλο, μην τον

ματιάσουν!

«Φύλακας Άγγελος» (Avenging Angelo) σε σκηνοθεσία κάποιου Μάρτιν Μπεκ, με

τον Σιλβέστερ Σταλόνε σε ρόλο bodyguard τής Μάντλιν Στόου και τον Άντονι Κουίν

στην τελευταία ελάχιστη εμφάνιση της καριέρας του, υποδυόμενος τον μαφιόζο που

θυσιάζεται για την κορούλα του. Η Μάντλιν Στόου, όμως, δεν τον ξέρει και όταν

η αντίπαλη μαφία «καθαρίζει» τον μπαμπά, ο πιστός του σωματοφύλακας

αναλαμβάνει να την θωρακίσει. Η τελευταία εντολή της διαθήκης ενός καλοκάγαθου

Godfather. Θα μας τρελάνουν; Εμένα πάντως όχι!

Τα Oscar της εβδομάδας

Αποκάλυψης: «Ακήρυχτος πόλεμος»

Θρίλερ: «Insomnia»

Αϋπνίας: Αλ Πατσίνο

Σκηνοθεσίας: Κρίστοφερ Νόλαν («Insomnia»)

Χορογραφίας: Σεκάρ Καπούρ

Μίνι σειράς: «Τα τέσσερα φτερά» (του Καπούρ)

ΚΑΠΗ Ι: «Ένοχο αίμα»

ΚΑΠΗ ΙΙ: «Τελευταία εντολή»

ΚΑΠΗ ΙΙΙ: «Φύλακας Άγγελος»