«Εγώ, η ανύπανδρη μητέρα…»

«Λίγο μετά τα 28 μου, έμεινα έγκυος στον Γιώργο. Η σχέση που είχα με τον

πατέρα του δεν είχε διάρκεια. Όμως, για μένα δεν υπήρξε δίλημμα ούτε για μία

στιγμή. Το παιδί το ήθελα! Ήταν από τις λίγες αποφάσεις στη ζωή μου που έχω

πάρει χωρίς δεύτερη σκέψη».

Η Ελένη Πανδή, η οποία εργάζεται ως σχολικός φύλακας, είναι σήμερα 40 ετών. Ο

Γιώργος, που έχει κλείσει πλέον τα 11, πηγαίνει στην ΣΤ’ Δημοτικού. Ζουν μαζί

στην Πετρούπολη και ο μικρός δεν έχει χάσει την επαφή με τον πατέρα του. Για

την ίδια δεν είναι πλέον παρά ο άνθρωπος που συνέβαλε να γεννηθεί το «θαύμα»

στη ζωή της. Οι δυσκολίες που αντιμετώπισε, τη δυνάμωσαν τόσο που παρά τις

αντίξοες συνθήκες λέει με θάρρος πως αν το άντεχε οικονομικά θα έκανε και

δεύτερο παιδί!

Σαν την κ. Πανδή, σήμερα στην Ελλάδα μεγαλώνουν μόνες τα παιδιά τους

περισσότερες από 155.000 γυναίκες! «Αυτός ο τύπος οικογένειας που ονομάζουμε

μονογονεϊκός, όπου ο γονέας που μένει με το παιδί στη συντριπτική πλειονότητα

είναι η γυναίκα, παρουσιάζει στατιστικά αύξηση στην Ελλάδα τα τελευταία

χρόνια», σημειώνει η κ. Βάσω Αρτινοπούλου, καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο

Πάντειο Πανεπιστήμιο και πρόεδρος του Κέντρου για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ).

«Αρχίζει, δηλαδή, και στη χώρα μας να αναπτύσσεται ένα νέος τύπος οικογένειας,

συνυπάρχοντας με την παραδοσιακό γάμο».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας ελληνικής έρευνας για τις μονογονεϊκές

οικογένειες (δρ Λ. Μαράτου-Αλιμπράντη «Διακρατικός Οδηγός για τη

Μονογονεϊκότητα, Ελλάδα»), από το 1998, όταν οι γεννήσεις εκτός γάμου άγγιζαν

το 3,8% των συνολικών γεννήσεων, μέχρι σήμερα το ποσοστό έχει αυξηθεί

τουλάχιστον κατά μία ποσοστιαία μονάδα.

Κατ’ επιλογή, είτε για προσωπικούς λόγους είτε γιατί το βιολογικό ρολόι

αρχίζει να χτυπά επικίνδυνα οι άγαμες μητέρες καταλήγουν στην απόφαση να

κρατήσουν το παιδί. Όμως οι δυσκολίες που ακολουθούν είναι ιδιαίτερα έντονες.

«Χώρια ο οικογενειακός πόλεμος, με τον οποίο ήρθα κι εγώ αντιμέτωπη»,

σημειώνει η κ. Πανδή. «Μόνο ο πατέρας μου, και αυτό ήταν έκπληξη για μένα,

ήταν θετικός. Η μάνα μου προσπαθούσε να με πείσει να το ρίξω, τ’ αδέλφια μου

ήταν εναντίον μου. Ακόμη και στο νοσοκομείο, με ρώτησαν έμμεσα μήπως ήθελα να

δώσω το παιδί!».

Περισσότερες από οκτώ στις δέκα άγαμες μητέρες ζουν μόνες με τα παιδιά τους,

σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, της δρος Μαράτου-Αλιμπράντη. Παρά το

γεγονός ότι στην έρευνα εμφανίζεται το 50% να εργάζεται, εντούτοις το ποσοστό

ανεργίας που παρουσιάζεται είναι υψηλό, κατά τακτά χρονικά διαστήματα στη ζωή

τους. Πάντως, τα εισοδήματα των γυναικών που μεγαλώνουν μόνες το παιδί τους

είναι τόσο χαμηλά, που υποχρεώνουν τις δύο στις δέκα να ζουν κάτω από τα όρια

της φτώχειας. «Στη συντριπτική πλειονότητα οι άγαμες μητέρες μέχρι να γίνει το

παιδί ενός έτους μένουν άνεργες. Αλλά και στη συνέχεια, κάνουν δουλειές του

ποδαριού, υπό άσχημες συνθήκες. Όσο για ασφάλιση, ούτε λόγος», σημειώνει η κ.

Μαρία Λάζου, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Μονογονεϊκών Οικογενειών.

Όμως η ανάγκη οπλίζει με θάρρος και δύναμη, και η Ελένη Πανδή δεν ντράπηκε να

κάνει ό,τι δουλειά μπορούσε να βρει για να μεγαλώσει ο Γιώργος. «Υπήρξαν φορές

που δεν είχα να του πάρω πάνες. Όλες τις δουλειές τις έκανα. Και φυλλάδια για

πίτσες μοίρασα, σπίτια καθάρισα, ρούχα αθλητικής ομάδας έπλενα. Πέρασα και

περιόδους στο ταμείο ανεργίας, στις ουρές για το ελάχιστο επίδομα της

Πρόνοιας. Όταν έχω χρήματα για να ζήσουμε και οι δύο, και κυρίως ο μικρός, δεν

με φοβίζει τίποτα».

Η κοινωνική τάξη και ο τόπος διαμονής παίζουν καταλυτικό ρόλο στην

εμφάνιση «ρατσιστικών» συμπεριφορών απέναντι στις άγαμες μητέρες. Παρά το

γεγονός ότι η ελληνική κοινωνία έχει εκσυγχρονιστεί τα τελευταία χρόνια, όπως

σημειώνει η γενική γραμματέας Ισότητας κ. Έφη Μπέκου, «τα στερεότυπα

παραμένουν ακόμη ισχυρά και σε κάποιες περιπτώσεις προσλαμβάνουν ρατσιστικές

διαστάσεις προς τις άγαμες μητέρες».

Έξι νομικά «παράθυρα»

«Το κοινωνικό κράτος στη χώρα μας χαρακτηρίζεται από σχετική υπανάπτυξη και

παρουσιάζει πολλές ιδιομορφίες», όπως σημειώνει στην έρευνά της η κ. Λ.

Μαράτου-Αλιμπράντη. Η Πολιτεία αναγνωρίζει με αργά βήματα τη νέα μορφή

οικογένειας (μονογονεϊκή). Διατάξεις και ρυθμίσεις που αφορούν άγαμες μητέρες

έχουν αρχίσει να ισχύουν τα τελευταία πέντε χρόνια. Οι έξι βασικές ρυθμίσεις

που ισχύουν για τις άγαμες μητέρες και τα παιδιά τους, είναι:

«Ενίσχυση απροστάτευτων παιδιών» (νόμος 4051/60). Τα παιδιά άγαμων μητέρων

μέχρι 16 ετών επιδοτούνται με 15.000 δρχ. τον μήνα (άρθρο 1 του Π.Δ.

148/1997).

Τα παιδιά άγαμων μητέρων εγγράφονται κατά προτεραιότητα στους κρατικούς

παιδικούς σταθμούς εφόσον η μητέρα εργάζεται (κανονισμός λειτουργίας δημοτικών

κ.λπ. βρεφονηπιακών σταθμών, Π2β/2827/1997, Άρθρο 7).

Όταν η εργαζόμενη μητέρα είναι ανασφάλιστη ή δεν μπορεί να αξιώσει παροχές από

άλλο ασφαλιστικό φορέα, λαμβάνει 75.000 δρχ. πριν και άλλα τόσα μετά τη γέννα.

Για τις άγαμες μητέρες η άδεια φτάνει τους έξι μήνες από τη γέννηση του

παιδιού (για τις έγγαμες είναι 3,5 μήνες).

Ο Εθνικός Οργανισμός Κοινωνικής Φροντίδας χορηγεί επίδομα στις μονογονεϊκές

οικογένειες: 36.000 δρχ. για ένα παιδί και 50.000 δρχ. για δύο παιδιά.

Με πρόσφατη ρύθμιση για τους δημοσίους υπαλλήλους χορηγείται και στις άγαμες

μητέρες το μηνιαίο επίδομα «οικογενειακής παροχής» των 12.000 δρχ., καθώς και

6.000 δρχ. για κάθε παιδί.

Στα δικαιώματα του παιδιού, όταν αναγνωριστεί από τον πατέρα του εκουσίως ή με

δικαστική απόφαση, περιορίζεται το Οικογενειακό Δίκαιο στην Ελλάδα. Έτσι το

παιδί εκτός γάμου αποκτά κληρονομικά, ασφαλιστικά δικαιώματα και διατροφή από

τον πατέρα του μόνο σε περίπτωση που είναι αναγνωρισμένο. «Τούτη η ρύθμιση

καταργεί και κοινωνικά το στίγμα του εξώγαμου για το παιδί και της άγαμης

γυναίκας για τη μητέρα», σημειώνει η κ. Έφη Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, καθηγήτρια

Οικογενειακού Δικαίου, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Κέντρα στήριξης

Κέντρα στήριξης για την άγαμη μητέρα:

Εθνικός Οργανισμός Κοινωνικής Φροντίδας, ΠΙΚΠΑ – Εθνικός Οργανισμός

Πρόνοιας (Τσόχα 5, Αμπελόκηποι, τηλ. 210-6427.856-9)

ΕΟΚΦ – Κέντρο Βρεφών «Μητέρα» (Δημοκρατίας 65, Ίλιον, τηλ.

210-2627.155)

Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (Μουσαίου 2, Πλάκα, τηλ.

210-3311.685-7)

«Στέγη Μητέρας: Κέντρο Υποδοχής και Ενημέρωσης» (Ακαδημίας 95, Αθήνα,

τηλ. 210-3811.274)

ΟΑΕΔ, Διεύθυνση Ασφάλισης (Εθν. Αντιστάσεως 8, Άλιμος, τηλ.

210-9989.000)

Πανελλήνιος Σύλλογος Μονογονεϊκών Οικογενειών (Ανθέων 19, Άγιοι

Ανάργυροι, τηλ. 210-2311.615)

Εγχειρίδια

Το βιβλίο «The Complete Single Mother» των Andrea Engber και Leah Lungness

(εκδ. Adams Media Corporation, τιμή: 13 ευρώ), λέει ότι κάπου 12 εκατ.

Αμερικανές είναι μόνες μητέρες, έναντι 3,7 εκατ. το 1970. Οι συγγραφείς είναι

επικεφαλής του «Εθνικού Οργανισμού για τις Μοναχικές Μητέρες» και έγραψαν έναν

οδηγό για όλες τις ανάγκες των μοναχικών μητέρων. Αν στην Ελλάδα τα σχετικά

εγχειρίδια είναι άγνωστα, εντυπωσιακό είναι ότι και στις ΗΠΑ τα περισσότερα

εγχειρίδια εγκυμοσύνης θεωρούν δεδομένο το κλασικό οικογενειακό πρότυπο που,

όμως, δεν είναι πια παρά μόνο μία από τις υπάρχουσες οικογενειακές κατηγορίες.