ΓΙΑΝΝΟΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ Δεν αισθάνομαι αουτσάιντερ

Το πρώτο πράγμα που σου κάνει εντύπωση όταν μπαίνεις στο «Πεντάγωνο» είναι

ότι μοιάζει περισσότερο με αμερικανικό πανεπιστημιακό campus και λιγότερο με

κεντρικό αρχηγείο ενόπλων δυνάμεων. Οι μεγάλες εκτάσεις καλυμμένες με πράσινο

και αναρίθμητα δέντρα απορροφούν σε μεγάλο βαθμό την απαραίτητη στρατιωτική

επισημότητα, τη σχολαστικότητα και αρρενωπότητα που πρέπει να χαρακτηρίζει

τους ανθρώπους που δουλεύουν εκεί. Τουλάχιστον μέχρι να μπεις στο κεντρικό

κτίριο.

Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας με υποδέχεται στο τεράστιο γραφείο του με μια

οικειότητα που αρχικά με αιφνιδιάζει. Μιλάμε λίγο για τις σπουδές στο

εξωτερικό, για το διδακτορικό του στο Κέιμπριτζ και για κάτι που είπε πρόσφατα

σε μία συνέντευξη περί αξιοκρατίας. Μία λέξη, του θυμίζω, που δεν

χρησιμοποιείται συχνά στην Ελλάδα. Παντού στον κόσμο πλέον – είχε πει – στα

πολιτικά κόμματα, στις Ένοπλες Δυνάμεις, επικρατεί η αξιοκρατία. Ξεπερνιούνται

οι επετηρίδες, οι αρχαιότητες και… οι οικογενειοκρατίες… – βιάζεται να

συμπληρώσει χωρίς καν να περιμένει να φτάσω έστω στα μισά της ερώτησής μου.

Με τον Ανδρέα

Και εσείς, υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας στα 33, προϊόν επιλογής με αμιγώς

αξιοκρατικά κριτήρια φαντάζομαι; «Αποκλειστικά», απαντάει. Τον ρωτάω για τη

σχέση με τον άνθρωπο, τον Ανδρέα Παπανδρέου, που του έδωσε ένα τόσο κρίσιμο

πόστο σε μια τόσο νεαρή ηλικία, πώς γνωρίστηκαν και για… τη γροθιά που

δέχτηκε στο στομάχι από τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ. «Ναι», μου λέει, «είναι αλήθεια.

Όταν, το 1981, σε μια συνάντηση μας στο Καστρί τού είπα ότι ήθελα να ασχοληθώ

με την πολιτική, εκείνος μου δίνει περιπαικτικά μια γροθιά και μου λέει:

αντέχεις;».

Η απάντηση, με κριτήριο τα 22 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει, είναι πως ο

Γιάννος Παπαντωνίου όχι μόνο έχει γερό στομάχι αλλά και γερές φιλοδοξίες.

Ηγετική εμφάνιση, διάβασα κάπου, ότι κάνατε τις προάλλες στη Λάρισα, του λέω.

Ο κ. Παπαντωνίου βρέθηκε στη Λάρισα για τα 28 χρόνια ιστορίας του ΠΑΣΟΚ και η

εμφάνισή του χαρακτηρίστηκε από μερίδα του Τύπου ως ηγετική μάλλον επειδή

επιτέθηκε στη Ν.Δ. Και μάλιστα η επίθεση είχε να κάνει με την ποιότητα της

δημοκρατίας στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. «Πλαστή και ψευδεπίγραφη»

διάβασα ότι την χαρακτηρίσατε. Τον ρωτάω αν ήταν λίγο τραβηγμένο αυτό που

είπε, αφού η μεταπολίτευση μπορεί να μην ήταν μια αυθεντική μετάβαση από τη

δικτατορία στη δημοκρατία αλλά έγιναν φιλότιμες προσπάθειες πολιτικής και

κοινωνικής αλλαγής από την κυβέρνηση Καραμανλή. Δεν έγιναν; «Έγιναν», μου

απαντά χωρίς τον παραμικρό δισταγμό.

Αυτό, όμως, δεν έρχεται σε άμεση αντίθεση με το «πλαστή»; Διότι, «πλαστή»

είναι βαριά κουβέντα. «Αυτό είναι πολύ σωστό. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι

οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στους πολίτες σύμφωνα με τα πολιτικά τους

φρονήματα εξακολούθησαν να ισχύουν. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι

πολλοί νόμοι εθνικής συμφιλίωσης, ενσωμάτωσης αυτού του μισού ουσιαστικά

πληθυσμού, που ήταν στο περιθώριο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής έγιναν το

’81. Τότε πιστεύω ότι η δημοκρατία μας έφτασε πραγματικά σε επίπεδα ευρωπαϊκής

δημοκρατίας».

Τον ρωτάω αν η εμφάνισή του στη Λάρισα ήταν τελικά ηγετική. Χαμογελάει με

εκείνο το κλασικό αστραφτερό χαμόγελό του και μου λέει ότι ήταν «απλά πολιτική

εμφάνιση». Απάντηση που μόνο ικανοποιημένο δεν μ’ αφήνει και γι’ αυτό τού

προτείνω να πάμε στο θέμα των ημερών, στο θέμα τρομοκρατία; «Να πάμε», απαντά

με απόλυτη αυτοπεποίθηση. Το να αξιοποιηθεί η εξάρθρωση της 17Ν είναι απολύτως

θεμιτό. Κάθε κυβέρνηση το ίδιο θα έκανε. Το ερώτημα, όμως, είναι αν η

κυβέρνηση καταφέρει, με τη σύγχυση που επικρατεί, να αξιοποιήσει εκλογικά το

θέμα προς όφελος της. «Εγώ δεν νομίζω», μου λέει, «ότι η σύγχυση αφαιρεί από

τη θητεία της κυβέρνησης. Αυτό που έκανε η κυβέρνηση το έκανε για το

αντικείμενο το ίδιο. Έπρεπε να τελειώσει αυτή η ιστορία. Ήταν ένα στίγμα στην

ελληνική πολιτική ζωή και ένα στίγμα στη διεθνή εικόνα της χώρας».

Η ένταξη στην ΟΝΕ

Μια εικόνα που μετά την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ έχει βελτιωθεί θεαματικά.

Στο άκουσμα της λέξης ΟΝΕ τα μάτια του λαμπυρίζουν. Η ένταξη στην ΟΝΕ ήταν

μέχρι να συμβεί, με μία λέξη, το raison d’ etre του Γιάννου Παπαντωνίου.

«Απόλυτα. Δεν διαπραγματευόμουν τον στόχο αυτό». Αυτό θα πρέπει να τον έφερε

σε σύγκρουση με άλλα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου. «Ασφαλώς με έφερε σε

σύγκρουση, σε διάσταση απόψεων – μη λέμε μεγάλες κουβέντες». Σε σύγκρουση,

όμως, δεν σας έφερε; «Σε σύγκρουση όχι, γιατί είμαι διπλωμάτης και αποφεύγω

τις συγκρούσεις». Ακόμη κι όταν υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι προσπαθούν να

σαμποτάρουν τις προσπάθειές σας; «Όποιος έχει διοικήσει τόσα χρόνια όσα έχω

διοικήσει εγώ και ορισμένοι άλλοι», μου εξηγεί κάνοντας μια μικρή παύση,

μάλλον για να δώσει έμφαση, «αποκτάει μια μεγάλη ανεκτικότητα σε ανθρώπινες

συμπεριφορές. Έχω μεγάλη κατανόηση για τη στάση οποιουδήποτε».

Ακόμη και για τη στάση εκείνων που λένε ότι δεν είστε γνήσιο τέκνο του ΠΑΣΟΚ;

«Χμμμμ! Είναι περίεργο, διότι εγώ στο ΠΑΣΟΚ ανήκω από το ’78, δηλαδή 24 χρόνια

τώρα. Τι 24, τι 28. Δεν νομίζω ότι εκεί έγκειται η διαφορά γνησιότητας. Αλλά

νομίζω ότι αυτό πηγάζει από τις ιδέες που έχω εγώ για τη σύγχρονη Αριστερά,

που είναι μια Αριστερά φιλική στην αγορά». Μια μπλερική Αριστερά; «Δεν μου

αρέσουν οι λέξεις…», και για πρώτη φορά χάνει τον ειρμό της σκέψης του

μάλλον σε μια προσπάθεια να διατυπώσει αυτό που θέλει να πει όσο πιο ουδέτερα

γίνεται. «Μια Αριστερά που είναι συμφιλιωμένη με την αγορά και θέλει να την

αξιοποιήσει για όφελος της κοινωνίας».

Τον ρωτάω αν αισθάνεται outsider, γιατί μου λέει ότι όταν πρωτομπήκε στο ΠΑΣΟΚ

είχε «ιδέες που δεν ταίριαζαν με τις ιδέες ή με το κατεστημένο που είχε

εγκαθιδρυθεί στις κορυφές του κόμματος». «Όχι πλέον, αισθανόμουνα…», μου

απαντά σαν να περίμενε την ερώτηση. Αλλά υπήρξε εποχή που αισθανθήκατε. «Όπως

όλοι οι επαναστάτες. Και το λέω με χιούμορ, αλλά ήταν δείγμα της ανησυχίας

μου, των πρώτων χρόνων. Η αλήθεια είναι ότι τώρα νιώθω πολύ πιο ενσωματωμένος

στο σύστημα».

Αλλά δεν αισθάνεστε απορροφημένος από το σύστημα; «Όχι, καθόλου». Δεν

αισθάνεστε όμως ούτε και έξω από το σύστημα γιατί, αποτελείτε πλέον, κακά τα

ψέματα, αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτικής ελίτ σ’ αυτή τη χώρα. «Συμμετέχω

στις ευθύνες για το πού πάει η Ελλάδα στον βαθμό που μου αναλογούν».

Η κλοπή στην Κω

Τον ρωτάω αν θεωρεί τον εαυτό του τυχερό. Γιατί η η κλοπή των όπλων στη Κω

συνέπεσε με την πρώτη ημέρα των διακοπών του στο νησί. «Νομίζω ότι έγινε δύο

μέρες προτού φτάσω». Ακόμη κι αν έγινε δυο μέρες προτού φτάσετε, του

αντιτείνω, το γεγονός παραμένει ότι φαινόμενα τύπου Συκουρίου δεν θα έπρεπε να

ξανακάνουν την εμφάνισή τους και μάλιστα σε μια τόσο ευαίσθητη χρονική

συγκυρία. «Απαράδεκτο, και γι’ αυτό επιβλήθηκαν και τέτοιες κυρώσεις, οι

οποίες ήταν από τις χειρότερες κυρώσεις στον Ελληνικό Στρατό εδώ και 50

χρόνια».

Όταν τον ρωτάω αν το επεισόδιο της Κω ήταν μία από τις χειρότερες κρίσεις στην

πολιτική του καριέρα, μου απαντάει ότι έπειτα από 8 χρόνια σε οικονομικό

υπουργείο έχει πλούσια εμπειρία από κρίσεις. Θα πρέπει όμως η όλη υπόθεση και

ειδικά με τον τρόπο που παρουσιάστηκε από τα ΜΜΕ να του χάλασε τη διάθεση.

«Είμαι ψύχραιμος. Δεν μου την έφτιαξε κιόλας, να μην υπερβάλλουμε, αλλά είμαι

ψύχραιμος». Τις διακοπές, όμως, σίγουρα σας τις χάλασε. «Σε κάποιο βαθμό».

Εκσυγχρονισμός για την κοινωνία των πολιτών

Προς ποια κατεύθυνση βαδίζει η Ελλάδα; «Η μεγάλη πρόκληση τώρα για την Ελλάδα,

το επόμενο κύμα εκσυγχρονισμού, πρέπει να καλύψει όλο αυτό το πλέγμα των

θεμάτων που αναφέρονται στην ποιότητα ζωής του πολίτη, στο κοινωνικό κράτος,

τις κοινωνικές υπηρεσίες».

Με 4,3% ποσοστό στις αμυντικές δαπάνες, του ανταπαντώ ότι είναι λίγο δύσκολο,

αν όχι ακατόρθωτο. Ο κ. Παπαντωνίου δεν διαφωνεί μαζί μου ότι το 4,3% στο

εθνικό εισόδημα είναι κολοσσιαίο ποσοστό για μια χώρα σαν την Ελλάδα με τόσα

σοβαρά προβλήματα και ελλείψεις, αλλά καθισμένος στην καρέκλα του υπουργού

Εθνικής Άμυνας μού εξηγεί ότι «δεν έχει μεγάλο περιθώριο να μειωθεί

περισσότερο, στο μέτρο που θέλουμε να έχουμε ισχυρές και σύγχρονες Ένοπλες

Δυνάμεις. Αλλά η προσπάθειά μου είναι να το κατεβάσω κάτω από 4%».