1. Η πρόσφατη 20ή Σύνοδος των υπουργών Παιδείας του Συμβουλίου της

Ευρώπης αποδέχθηκε ομόφωνα την πρόταση του υπουργού Παιδείας Π. Ευθυμίου να

πραγματοποιηθεί η επόμενη Σύνοδος, το 2003, στην Ελλάδα. Το Συμβούλιο της

Ευρώπης περιλαμβάνει 42 ευρωπαϊκές χώρες και έχει ως κέντρο των δραστηριοτήτων

του τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής παιδείας –

πολιτισμού. Υπενθυμίζουμε ότι το 2003 η Ελλάδα θα αναλάβει την προεδρία της

Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Κατά συνέπεια την περίοδο αυτή η Ελλάδα θα βρεθεί

στο επίκεντρο των διεργασιών για τον υπό διαμόρφωση κοινό ευρωπαϊκό χώρο της

εκπαίδευσης, όχι μόνο μεταξύ των 15 κρατών-μελών της Ε.Ε. αλλά και στον

ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο.

2. Κεντρικό θέμα της Συνόδου του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι:

«Εκπαιδευτικές πολιτικές για την προώθηση της δημοκρατικής πολιτείας και της

κοινωνικής συνοχής». Το ερώτημα που θα διερευνηθεί είναι η ενίσχυση του πολίτη

και η κοινωνική συνοχή στο περιβάλλον της ανάπτυξης των δικτύων μάθησης στον

ευρωπαϊκό χώρο. Ειδικότερα προτεραιότητα αποκτά η αντιμετώπιση του κινδύνου

δημιουργίας ενός χάσματος μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων πρόσβαση στα

ψηφιακά δίκτυα.

Συνήθως η συζήτηση για τον Κυβερνοχώρο της μάθησης εξαντλείται σε ποσοτικά

κριτήρια: πόσοι είναι οι χρήστες του Διαδικτύου, ποιος ο αριθμός των σχολείων

που έχουν ενταχθεί σε αυτό, ποια η αναλογία υπολογιστών – μαθητών κ.ά. Κατ’

επέκταση και η σχετική εκπαίδευση περιορίζεται κυρίως στην απόκτηση τεχνικών

γνώσεων πρόσβασης. Αποτέλεσμά της είναι η ενίσχυση μιας εμπορευματικής σχέσης

του χρήστη με το Διαδίκτυο, η οποία διαμορφώνει κυρίως ηλεκτρονικούς

καταναλωτές της αγοράς που κυριαρχεί στο Ίντερνετ. Καταναλωτές που γνωρίζουν

πώς να αγοράζουν, πώς να πωλούν και να καταθέτουν, αλλά που γνωρίζουν λιγότερα

πράγματα για το πώς θα αξιοποιήσουν το Διαδίκτυο για να αυξήσουν τις

ικανότητες μάθησης και να εμπλουτίζουν την ατομική και συλλογική τους ζωή.

3. Το ζητούμενο είναι πώς η εκπαίδευση στον Κυβερνοχώρο θα συμβάλλει

στην ανάπτυξη νέων μορφών μάθησης και στην ενίσχυση της παιδείας για τον

πολίτη. Η έννοια του πολίτη περιλαμβάνει δικαιώματα και υποχρεώσεις, η

ιστορική εξέλιξη των οποίων αναλύεται στο κλασικό έργο του Τ.Η. Marsall

(1964). Σύμφωνα με αυτό, την ανάπτυξη των αστικών δικαιωμάτων (18ος αιώνας)

διαδέχθηκαν τα πολιτικά δικαιώματα (19ος αιώνας) και εν συνεχεία τα κοινωνικά

δικαιώματα (20ός).

Αν ακολουθήσουμε την προσέγγιση του Marsall, τότε ο 21ος αιώνας αποτελεί

περίοδο επαναδιαπραγμάτευσης των δικαιωμάτων του πολίτη, στον νέο χωροχρόνο

της κοινωνίας των δικτύων. Βασικά δικαιώματα που πρέπει να διασφαλιστούν είναι

η δημόσια πρόσβαση στο Διαδίκτυο, η απόκτηση των απαραίτητων μορφωτικών

εφοδίων, η προστασία των ατομικών δεδομένων, η ασφάλεια κ.ά. Η

επαναδιαπραγμάτευση αυτή αποτελεί την απαρχή ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου,

το ζητούμενο της οποίας είναι ο μετασχηματισμός του Κυβερνοχώρου από χώρο

κατεξοχήν εμπορικών, διαφημιστικών και άλλων δραστηριοτήτων της αγοράς, σε

«δημόσιο χώρο» μάθησης, επικοινωνίας και συμμετοχής.

4. Η ανάπτυξη του δημοσίου χώρου του Διαδικτύου περιλαμβάνει:

α) Την ελεύθερη, ανοικτή πρόσβαση στο Διαδίκτυο.

β) Τη δημιουργία κέντρων μάθησης για την απόκτηση δεξιοτήτων

αξιοποίησής του.

γ) Τη μελέτη των πολιτικών – κοινωνικών και πολιτισμικών επιπτώσεων του

Κυβερνοχώρου.

Ειδικότερα χρειάζεται η διερεύνηση των επιπτώσεων σε θεμελιώδεις θεσμούς της

πολιτείας, όπως τα κόμματα. Οι επιπτώσεις περιλαμβάνονται σε λέξεις-κλειδιά

της σχετικής θεματολογίας: εικονικές κοινότητες, πολιτικές – κοινωνικές

δικτυακές κοινότητες, τηλεδημοκρατία, κυβερνοδημοκρατία, ηλεκτρονική αγορά

(δήμος), ηλεκτρονικός πολίτης, κόμμα της ψηφιακής εποχής.

Οι επιδράσεις αυτές ίσως αλλάξουν εντελώς τα σημερινά κόμματα, όχι μόνο με τη

μετεξέλιξή τους σε πιο ανοικτές οργανώσεις, αλλά κυρίως με τον μετασχηματισμό

σε μορφωτικούς οργανισμούς – κοινότητες της μάθησης, οι οποίοι αναπτύσσουν

συνεχώς την ικανότητά τους να παράγουν νέες ιδέες, στρατηγικά σχέδια και

πολιτική δράση ώστε να επηρεάζουν το μέλλον.

Οι εξελίξεις αυτές δεν βρίσκονται μακριά, αν λάβουμε υπόψη τη μεγάλη αύξηση

των χρηστών Διαδικτύου στην Ελλάδα (70%), και την εφαρμογή του προγράμματος

«κοινωνία της πληροφορίας» του Γ’ ΚΠΣ (δικτύωση των σχολείων, υπηρεσιών,

εκπαίδευσης ενηλίκων κ.ά.).

Η ένταξη της Ελλάδας στις κοινωνίες της πληροφορίας πρέπει να γίνει με τη

συμμετοχή του συνόλου της κοινωνίας, των θεσμών και των πολιτών της,

ανεξάρτητα από τη γεωγραφική, οικονομική ή κοινωνική τους θέση.

Ο Χρίστος Δούκας είναι Γενικός Γραμματέας εκπαίδευσης ενηλίκων του

Υπουργείου Παιδείας.

Τελευταία Νέα