Αναζήτηση
Ο Σπινόζα…
… έζησε και πέθανε φτωχά. Πείνασε. Μα δεν του πέρασε ποτέ από το μυαλό να
παραπονεθεί γι’ αυτό. Ήθελε να μην εξαρτάται από κανένα, να μπορεί να τα
βγάζει πέρα μόνος του. Το πόσο έζησε στερημένα φαίνεται από χαρτιά με
λογαριασμούς του μεγάλου φιλοσόφου, που βρήκε ο πρώτος βιογράφος του Ζαν
Κολερίς. Τη μια μέρα ένα πιάτο σούπα και ένα ποτήρι μπίρα σύνολο μια πεντάρα
και μισή. Την άλλη μέρα πλιγούρι με λίγες σταφίδες και βούτυρο σύνολο
τέσσερις πεντάρες και μισή. Μικρό δωμάτιο, αλλά καλό κρεβάτι, λιγοστά ρούχα,
βιβλία, κάτι για να γράφει, κάπου κάπου μια καράφα κρασί ή μια πίπα καλός
καπνός. Αυτή ήταν η καθημερινή ζωή του Σπινόζα. Στην καρδιά της Ολλανδίας του
δεκάτου εβδόμου αιώνα, στο κέντρο του εμπορίου και των ιδεών, ο φιλόσοφος
ζούσε μονάχα με τη φαντασία του. Στάθηκε όμως αρκετή για να γράψει την «Ηθική»
του.
Πάλη…
|
|
… για την εξουσία, στημένες δίκες, συνωμοσίες, τυραννίες ο φιλόσοφος ήταν
ένα δύσκολο επάγγελμα στην αρχαία Ελλάδα. Ακόμη και ο Πλάτωνας «λέρωσε» τα
χέρια του συνεργαζόμενος με το καθεστώς των τριάκοντα τυράννων. Ο Σωκράτης δεν
τα πήγαινε καλά ούτε με αυτούς ούτε με τους δημοκρατικούς. Ο Κριτίας του
απαγόρευσε να διδάσκει και οι δημοκρατικοί τον πότισαν με κώνειο. Ανάμεσα
στους φιλοσόφους που «λερώνουν» τα χέρια τους, όπως ο Σενέκας και ο Μαρξ, και
εκείνους που, όπως ο Αριστοτέλης και ο Χέγκελ, παρατηρούν και ερμηνεύουν τον
κόσμο, ο Πλάτωνας κατατάσσεται σε περίοπτη θέση ανάμεσα στους πρώτους. Δεν
είναι από εκείνους τους φιλοσόφους που επιλέγουν να πάρουν θέση «αναδρομικά»,
όταν πια δίκαιο και άδικο έχουν αποδοθεί οριστικά από την ιστορία και τους
μεταγενέστερους.
Οι φιλόσοφοι…
… σήμερα τι έχουν απογίνει; Πιο συχνά τους βρίσκει κανείς στα τηλεοπτικά
«παράθυρα» παρά στις ακαδημαϊκές αίθουσες. Στην Αμερική, μόνο το ένα τρίτο από
αυτούς διδάσκουν. Οι άλλοι τι κάνουν; Κυνηγούν το μεροκάματο, διαπιστώνει η
Αμερικανική Φιλοσοφική Ένωση. Πολλοί φιλόσοφοι καταλήγουν να εργάζονται σε
δικηγορικές επιχειρήσεις ή εταιρείες κομπιούτερ, γιατί εκεί είναι χρήσιμες οι
ικανότητές τους να αναλύουν σύνθετες ιδέες πειστικά και ξεκάθαρα. Ένα
μικροτσίπ «χωράει» πολύ περισσότερους φιλοσόφους από ό,τι μια πανεπιστημιακή
έδρα. Έτσι, πολλοί είναι εκείνοι που σήμερα σπεύδουν να αλλάξουν «πλοίο»,
πηδώντας από τον Αριστοτέλη σε μια εταιρεία του Ίντερνετ.
Ξεπούλημα!…
… Προδοσία! φωνάζουν κάποιοι, όπως ο Κάρι Νέλσον από το Πανεπιστήμιο του
Ιλινόι: «Είναι η πιο κυνική και πιο ιδιοτελής λύση που μπορεί να δώσει κανείς
στην κρίση ανεργίας». Άραγε αυτό είχε υπόψη του ο Νίτσε, όταν έγραφε πως οι
φιλόσοφοι οφείλουν να είναι «οι τύψεις της εποχής τους»; Βέβαια, τα γρανάζια
του καπιταλισμού γύριζαν μια χαρά και χωρίς τους φιλοσόφους. Όμως, μόνο οι
φιλόσοφοι μπορούν να δώσουν μια δόση ηθικής ευαισθησίας στους ψυχρούς
διαχειριστές του. Μη ρωτήσετε λοιπόν τι απέγιναν σήμερα οι φιλόσοφοι. Δεν
πήγαν πουθενά. Βρίσκονται γύρω μας, παντού, κάθε μέρα, στον πραγματικό κόσμο.
Άλλοι από αυτούς κυνηγούν τον άρτο τον επιούσιο, άλλοι το παντεσπάνι, αλλά
κανείς τους δεν κινδυνεύει από κώνειο.
