Αναζήτηση
|
|
Κάθε τόσο, από τον καιρό που καταργήθηκε η βασιλεία, με το άκουσμα του γνωστού
βυζαντινού τροπάριου (ουσιαστικά πρόκειται για επίκληση) «Σώσον, Κύριε, τον
λαόν Σου…» κατά τη διάρκεια κυρίως τελετών αγιασμού, δημιουργούνται
παρεξηγήσεις, ενίοτε και έντονες αντιπαραθέσεις, όταν ιδίως παρίστανται και
εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πολιτικά πρόσωπα κ.λπ., όπως πριν από
δύο – τρία χρόνια σε Μητρόπολη της Δωδεκανήσου (πνευματική δικαιοδοσία του
Οικουμενικού Πατριαρχείου), όταν στα εγκαίνια Λαογραφικού Μουσείου ο ένας
χορός των ιεροψαλτών έψελνε το τροπάριο με τη βυζαντινή του μορφή («… νίκας
τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος…») και ο έτερος με την παραλλαγή που
εχρησιμοποιείτο κατά την πρώτη κατάργηση της βασιλείας («νίκας τοις ευσεβέσι
κατ’ εναντίων δωρούμενος…»).
Το πιο τραγικό συνέβη τις τελευταίες ημέρες, όπου με αφορμή τον αγιασμό για τη
ζεύξη Ρίου-Αντιρρίου, είχαμε διά του Τύπου αντιπαράθεση μεταξύ δύο
Μητροπολιτών, ενός της Ελλαδικής Εκκλησίας (του Μητροπολίτη Ναυπάκτου και
Αγίου Βλασίου Ιερόθεου) και άλλου του Οικουμενικού Πατριαρχείου (του
Μητροπολίτη Ελβετίας Δαμασκηνού), αμφοτέρων λόγιων Ιεραρχών.
Ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σεραφείμ είχε επιβάλει
στις συνοδικές τελετές και σ’ εκείνες που γίνονταν στην περιφέρεια της
Αρχιεπισκοπής Αθηνών το «… νίκας τοις ευσεβέσι…» κι έτσι αποφεύγονταν οι
«σκανδαλισμοί» και οι δυσφορίες των ενοχλουμένων από την αυθεντική απόδοση του
βυζαντινού τροπαρίου. Όμως, τόσο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος όσο
και οι άλλοι Πατριάρχες (Ιεροσολύμων κ.λπ.) έψελναν το τροπάριο χωρίς καμία
απολύτως αλλαγή. Αλλά και στην Εκκλησία της Ελλάδος, με εισήγηση της Συνοδικής
Επιτροπής επί της Θείας Λατρείας το εν λόγω απολυτίκιο εξαιρείται από τις
αλλαγές που επήλθαν με την κατάργηση της βασιλείας. Μάλιστα, σημειώνεται ότι
«δεν είναι ορθή η αντικατάστασις της φράσεως «νίκας τοις βασιλεύσι κατά
βαρβάρων δωρούμενος» διά του «νίκας τοις ευσεβέσι κατ’ εναντίον (sic)
δωρούμενος…», διότι το τροπάριον τούτο και τα συν αυτώ προ του Εξαψάλμου
απαγγελλόμενα (sic) είναι ιστορικώς καθιερωμένα ως προσευχαί» (Πρβλ. Δίπτυχα
της Εκκλησίας της Ελλάδος, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, σελ. ξδ’). Και
παρέχεται (οπ. π.) η διευκρίνιση ότι «υπό τας λέξεις «βασιλείς» και
«βασιλεύσι» νοούνται εν γένει οι Άρχοντες και «εν υπεροχή όντες»».
Βέβαια θα ήταν ακριβέστερο αν σημειωνόταν ότι το βυζαντινό απολυτίκιο
αναφέρεται στους ηγεμόνες του Ορθοδόξου Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους, που
χαρακτηρίζονταν μάλιστα «πιστοί βασιλείς Ρωμαίων» και έχει συγκεκριμένο
ιστορικό χαρακτήρα, αρκεί να θυμηθούμε τους Αβάρους, τους Πέρσες, τους
Νορμανδούς, τους Ρως, τους Άραβες και άλλους που εμφανίζονταν κάθε τόσο προ
των πυλών, απειλώντας συχνά την ίδια τη Βασιλεύουσα του Βυζαντίου,
Κωνσταντινούπολη. Γι’ αυτό, κατά την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού
πρέπει να αποδίδεται (και γενικότερα) χωρίς παραλλαγές, που δεν σημαίνουν και
τίποτε. Ιδίως, όταν πρόκειται για αγιασμούς σε εγκαίνια καταστημάτων,
κοινωφελών ιδρυμάτων, εκδηλώσεων κ.λπ. Ποιος λόγος υπάρχει τότε να γίνεται
είτε με αναφορά των βασιλέων είτε των ευσεβών επίκληση στον Θεό να τους
χαρίσει νίκες κατά των εχθρών; Η επίκληση μόνο για έργα ειρήνης και προόδου
μπορεί να έχει νόημα.
Κάπου διάβασα ότι ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος έχει σκοπό να παραπέμψει το όλο
θέμα στην Ιεραρχία. Μήπως αντί «τοις βασιλεύσι» ή «τοις ευσεβέσι» ορθότερο και
εκκλησιαστικότερο θα ήταν να καθιερωθεί η απαγγελία του Απολυτικίου των
Θεοφανείων, το τόσο δημοφιλές και κατανυκτικό: «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου,
Κύριε, η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις, του γαρ Γεννήτορος η φωνή
προσεμαρτύρει Σοι αγαπητόν Σε Υιόν ονομάζουσα και το Πνεύμα εν είδει
περιστεράς εβεβαίου του Λόγου το αληθές. Ο επιφανής, Χριστέ ο Θεός και τον
κόσμον φωτίσας, δόξα Σοι».
Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας δεν πρέπει εν προκειμένω να αγνοήσει την
υπάρχουσα πρακτική, αφού υπάρχουν κληρικοί που με τη χρησιμοποίηση του
Απολυτικίου των Θεοφανείων αποφεύγουν τις τριβές, αλλά και ψέλνουν ένα
τροπάριο που συνδέεται άμεσα με τον αγιασμό των υδάτων, πολύ κατάλληλο για
κάθε περίπτωση (μικρού και μεγάλου) Αγιασμού.
Κι ας μην μας αντιλεχθεί ότι το «Σώσον Κύριε, τον λαό Σου…» είτε με την
αυθεντική είτε με την παραλλαγμένη μορφή του είναι «ιστορική προσευχή», όπως
σημειώνεται στα «Δίπτυχα» της Εκκλησίας, αφού το Απολυτίκιο των Θεοφανείων
έχει υπέροχο δογματικό νόημα και η ώφελειά του στους πιστούς είναι
αναμφισβήτητα μεγαλύτερη. Καμία αφορμή δεν πρέπει να δίδεται στον χώρο της
Εκκλησίας (ηθελημένα ή όχι, από κάποιους εκπροσώπους της) που να προκαλεί
διχασμό. Πρέπει να παραμένει πάντοτε ενοποιός.
