Δώδεκα μικρές ιστορίες μέσα στα όρια της υποψίας

Οταν αποχαιρετά κανείς τη ζωή, δεν του ζητάς να είναι κομψός ή ψύχραιμος. Πολύ περισσότερο όταν την αποχαιρετά γράφοντας. Καταπλήσσουν, είναι αλήθεια –για να πάρουμε δυο πρόσφατους νεκρούς -, οι ποιητές Γιάννης Βαρβέρης και Γιάννης Κοντός με τα βιβλία τους «Ζώα στα σύννεφα» ο πρώτος και «Θανάσιμα επαγγέλματα» ο δεύτερος, αλλά δεν είναι κάτι το σύνηθες. Κυρίως να «συμμαζεύουν» σε μια περίοδο προθανάτιας –συνειδητής ή ασύνειδης –αγωνίας τα φαντάσματα του παρελθόντος χωρίς τη σκέψη τους να τη διαλύει ο φόβος του επερχόμενου τέλους. Αντίθετα, να πρόκειται για μια σύνθεση που την εγγυάται η προοπτική ενός μικρού έστω μέλλοντος.

Τα σκεφτήκαμε αυτά διαβάζοντας τη συλλογή των δώδεκα διηγημάτων «Το σκοτεινό αίνιγμα» του θαλερού πρεσβύτη Σπύρου Τζουβέλη που με τα ποιήματα, τα διηγήματα, τα δοκίμια, τις μεταφράσεις του και κυρίως με το χρονικό του «Μέρες και νύχτες του Δεκέμβρη» (ένα αφήγημα για τον λόχο των σπουδαστών «Λόρδος Μπάιρον» που μάχονταν στους δρόμους των Εξαρχείων ενάντια στην εθνοφυλακή, στους χίτες και στα αγγλικά τεθωρακισμένα) έχει τη δική του ιστορία στον χώρο των νεοελληνικών γραμμάτων.

Αν ως ανθρώπους κανονικούς θα χαρακτήριζε κανείς τους ήρωες των διηγημάτων του Τζουβέλη στο «Σκοτεινό έγκλημα», κάθε άλλο παρά κανονική είναι η μέσα τους ζωή. Μάλιστα, για να την κάνουν τη ζωή αυτή όσο γίνεται πιο αθέατη –σαν να χρειάζεται να την προστατεύσουν ως ένα πολύτιμο μυστικό –συνειδητά επιλέγουν να πριονίζουν οι ίδιοι το μπόι τους μη τυχόν και φαντάξουν ως ξεχωριστοί. Ετσι, είτε πρόκειται για τον καθηγητή της Φιλολογίας που εξελίχτηκε σε έναν επιτυχημένο εργολάβο οικοδομών είτε για τον ερασιτέχνη ζωγράφο που «φιλοδωρείται» με μια απροσμέτρητη ανακάλυψη για την εμμονή του να διευκρινίσει ένα μυστήριο που θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητο, τους αισθάνεσαι σαν να μη θέλουν να ταράξουν την «πεπατημένη» που συνιστά η ίδια η ζωή.

Περισσότερο μαντεύουν παρά μπορούν να εξηγήσουν ένα είδος τιμωρίας που φαίνεται να καραδοκεί όταν η προσωπική ζωή, τολμώντας να εκφραστεί στην ιδιαιτερότητά της, μπορεί να πληγώσει θανάσιμα τον κοινωνικό ιστό τον ταυτισμένο με τη μεσότητα και με το δέον γενέσθαι. Με έναν ρυθμό τελικά που ακόμη κι αν προκαλεί ασφυξία μεταβάλλεται σε αναπότρεπτη μοίρα, όσο διαφορετικό κι αν συνειδητοποιεί κανείς τον εαυτό του. Ετσι όσο συγκλονιστικά κι αν είναι αυτά που έχουν ζήσει οι ήρωες του Σπύρου Τζουβέλη («Μια παρτίδα σκάκι»), βιάζονται να τα καταχωρίσουν σε έναν απολογισμό αντίστοιχο με εκείνον ενός ανθρώπου που έζησε σχεδόν χωρίς να καταλάβει τίποτε. Εξομοιώνοντας τις εμπειρίες τους με εκείνες ενός ανθρώπου που θα ‘λεγες ότι γεννήθηκε μόνο και μόνο για να πεθάνει, παύουν να θεωρούν ως μοναδικά όλα όσα τους βασανίσανε. Με αποτέλεσμα να μην έχουν να οδύρονται αν συμβεί να πεθάνουν κι αυτά μαζί τους.

Αν η ζωή επιβάλλεται πάνω στην τέχνη με το να ακούγεται το κελάηδημα των κοτσυφιών ανώτερο σε σχέση με τις συμφωνίες του Μότσαρτ και του Μπετόβεν («Τα κοτσύφια και ο Δαρβίνος»), ο Τζουβέλης αναγνωρίζει τη σημασία της παρατήρησής του αυτής κυρίως χάρη στον αποκαλυπτικό της χαρακτήρα παρά σε σχέση με τη θεωρία του Δαρβίνου. Μια θεωρία που φαίνεται να διαψεύδεται καθώς οι εξελιγμένοι άνθρωποι ενεργούν λιγότερο ανθρώπινα από τα ανεξέλικτα κοτσύφια.

Ζωή συμπυκνωμένη