«Aγαπάτε τους κυβερνώντες μας»

Παράξενες εντυπώσεις αφήνει η προεκλογική εκστρατεία. Ένα σωρό ιστορικά

πρόσωπα – δεξιοί, αριστεροί, επαναστάτες, συντηρητικοί, φιλελεύθεροι,

κρατιστές, εθνικιστές, δυτικόφιλοι – έχουν «στρατολογηθεί» για να προωθήσουν

το «κόμμα της εξουσίας». Πορτρέτα του τσαρικού πρωθυπουργού Πιοτρ Στολίπιν και

του Αντρέι Ζαχάροφ μαζί με πορτρέτα του Στάλιν. Και σε όλα αυτά, σαν

επιστέγασμα, ένα απόφθεγμα του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν.

Από την άποψη της κοινής γνώμης, ο Πούτιν είναι ένα παράξενο φαινόμενο. Οι

περισσότεροι αντιπαθούν την οικονομική πολιτική του, είναι βαθιά καχύποπτοι

για το πώς χειρίζεται την εξωτερική πολιτική, δεν τους αρέσει η κυβερνητική

πολιτική και μισούν όλους τους υπουργούς του. Όμως, όταν ρωτούν τους ίδιους

ανθρώπους τι πιστεύουν για τον πρόεδρο Πούτιν, στις ίδιες δημοσκοπήσεις,

μιλούν θετικά. Οι πολιτικές του προέδρου μας δεν είναι τόσο σημαντικές. Ούτε

καν το όνομά του. Εκείνο που είναι πραγματικά σημαντικό είναι το ότι απλώς

υπάρχει εκεί. Υπάρχει κάποιος στην εξουσία στο Κρεμλίνο. Θα μείνει εκεί, είτε

μας αρέσει είτε όχι. Είναι σαν το κλίμα, σαν το τοπίο γύρω μας. Είναι μια

αντικειμενική πραγματικότητα. Σου αρέσει, δεν σου αρέσει.

Εμείς το λέμε «πατριωτισμό». Και πράγματι, μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς.

Όταν η δημοκρατία δεν είναι εφικτή, είναι ασφαλέστερο να σου αρέσουν οι

κυβερνώντες.

H προπαγάνδα. H «Ενωμένη Ρωσία» μάς λέει ότι όλοι οι κυβερνώντες, πρώην

και νυν, είναι εξ ορισμού καλοί. Οι διαφωνούντες είναι και αυτοί καλοί, στον

βαθμό που άνοιξαν τον δρόμο στους νέους κυβερνώντες. Πρέπει να αγαπάμε τους

κυβερνώντες μας, καθώς και τους ήρωές μας (ή ίσως ακόμη και τους τσαρλατάνους

μας), επειδή ακριβώς είναι δικοί μας. Αγοράζετε ρωσικά! Το παράξενο είναι ότι

αυτή η προπαγάνδα είναι αποτελεσματική.

H πολιτική αισθητική που χρησιμοποιεί η «Ενωμένη Ρωσία» δεν έπεσε από τον

ουρανό. Στη διαμόρφωση αυτής της νέας ιδεολογίας, τον πρώτο ρόλο δεν τον

έπαιξε το Κρεμλίνο, αλλά οι θεωρητικοί της εφημερίδας της αντιπολίτευσης

«Ζάφτρα» και οι ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος που διαπνέονταν από τις

ιδέες τους. Αυτοί κήρυξαν την «ένωση Κόκκινων και Λευκών». Ορθόδοξοι

φονταμενταλιστές που ζητούσαν την αγιοποίηση του τσάρου Νικολάου B’ θα

ενώνονταν με τους πολιτικούς απογόνους των κόκκινων κομισάριων που είχαν

εκτελέσει τον τσάρο και την οικογένειά του. Το βασικό ήταν να υπάρξει ένα

ισχυρό κράτος – ανεξαρτήτως πολιτικής σύνθεσης ή συμφερόντων. Αυτή η αυταρχική

ιδέα διαμόρφωσε τελικά μια γραφειοκρατία που έγινε η κολόνα τους. Οι πλευρές

του σοβιετικού παρελθόντος που είναι κοινές με τον τσαρισμό υπερτονίζονται,

ενώ όλες οι άλλες πετιούνται στα άχρηστα. Έτσι καταλήξαμε με σοβιετικές

παραδόσεις, απογυμνωμένες από τα κομμουνιστικά ιδεώδη, τα συνθήματα της

ταξικής πάλης και τις δημοκρατικές αρχές των πρώτων χρόνων της Επανάστασης.

Μια τέτοια ιδεολογία είναι αναπόφευκτα συντηρητική, αντιδημοκρατική και

αντικομμουνιστική. H «Ενωμένη Ρωσία» είναι ένα κόμμα πρώην σοβιετικών

γραφειοκρατών που έγιναν ένθερμοι υποστηρικτές του καπιταλισμού – και άρα η

πιο ολοκληρωμένη ενσάρκωση της «ένωσης Κόκκινων και Λευκών».

H συμμαχία. Μολονότι η αντιπολίτευση ήταν εκείνη που διατύπωσε τις

αρχές της «ένωσης Κόκκινων και Λευκών», αποδείχθηκαν ιδανικές για το «κόμμα

της εξουσίας». Οι κομμουνιστές ετοίμασαν το έδαφος για τον θρίαμβο του νέου

κόμματος της εξουσίας. Ίδρωσαν για τη δημιουργία μιας νέας «εθνικής»

ιδεολογίας, που θα μπορούσε να συμφιλιώσει τη Ρωσία με τον καπιταλισμό (και τη

διαφθορά, την αστυνομοκρατία, την καταπίεση των εθνικών μειονοτήτων και άλλες

«αυτοφυείς παραδόσεις»). Αυτό που χρειαζόταν η νέα άρχουσα ελίτ ήταν μια

συνεκτική ιδεολογία για μια κοινωνία βαθιά διαιρεμένη ανάμεσα σε πλούσιους και

φτωχούς, κερδισμένους και χαμένους, πρωτεύουσες και φτωχές επαρχίες. Τώρα που

έγινε η δουλειά, οι Κομμουνιστές είναι καταδικασμένοι να αποσυρθούν από τη

σκηνή.

Ο Μπόρις Καγκαρλίτσκι είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Μελετών για την Παγκοσμιοποίηση