Σε έναν χρόνο στην Ελλάδα δεν θα υπάρχει κανένα ψυχιατρικό νοσοκομείο. Ακόμη και το ιστορικό Δαφνί βάζει λουκέτο, με τους ασθενείς να μεταφέρονται ήδη εκτός ασύλου σε ειδικά διαμορφωμένα διαμερίσματα. Οι αντιδράσεις πολλές ­– από γιατρούς, νοσηλευτές και φυσικά τους ανθρώπους στις γειτονιές όπου βρίσκονται τα διαμερίσματα στα οποία φιλοξενούνται οι ασθενείς. Οταν γνωρίζεις ότι δίπλα σου διαμένουν 14 ψυχικά ασταθείς, φοβάσαι. Και ο φόβος είναι δικαιολογημένος. «Αλλά όχι ρεαλιστικός» εξηγούν οι ειδικοί.

«Αυτός σκότωσε τον πατέρα του, ο οποίος ήταν καθηγητής Καρδιολογίας. Του ζητούσε να τον πάει σε ψυχίατρο επειδή δεν αισθανόταν καλά. Ο πατέρας του αρνούνταν. Ντρεπόταν για το παιδί του και δεν ήθελε να είναι στιγματισμένο. Ετσι ο νεαρός προχώρησε σε ένα έγκλημα με διπλό όφελος. Πρώτον απέδειξε ότι είχε δίκιο, δηλαδή ότι έπασχε όντως από ψυχική νόσο, και δεύτερον ο πατέρας του δεν έμαθε ποτέ ότι ο γιος του έπασχε από σχιζοφρένεια». Με αυτόν τον τρόπο τουλάχιστον εξηγούν την πράξη αυτή οι ειδικοί της ψυχικής υγείας.

Ο συγκεκριμένος τρόφιμος, που βρίσκεται εδώ και τρία χρόνια στο Δαφνί, δεν είναι επικίνδυνος. Αυτός είναι και ο λόγος που η επόμενη κατοικία γι’ αυτόν θα είναι ένα ειδικό οικοτροφείο. Ενα ειδικά διαμορφωμένο διαμέρισμα με τελείως διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης και πολλά προγράμματα επανένταξής του στην κοινωνία. Σύντομα μάλιστα αναμένεται να βρεθεί ενώπιον του δικαστηρίου, ώστε να αρθεί ο εγκλεισμός σε δημόσιο θεραπευτικό ίδρυμα –αντί για φυλάκιση λόγω φόνου σύμφωνα με το άρθρο 69 του Ποινικού Κώδικα –ώστε πλέον και νομότυπα να μεταφερθεί σε οικοτροφείο.

Στο Δαφνί φιλοξενούνται χωρίς κανένα απολύτως μέτρο φύλαξης 89 άτομα που έχουν διαπράξει είτε φόνο είτε απόπειρα φόνου. Η Ελλάδα ποτέ δεν ανέπτυξε ένα σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας για όσους έχουν δικαστεί με το άρθρο 69 του Ποινικού Κώδικα, για όσους δηλαδή διέπραξαν ποινικό αδίκημα και εκρίθησαν ότι είχαν το ακαταλόγιστο.

Σε κάθε πτέρυγα μαζί με αυτούς διαμένουν ακόμη 20-30 ασθενείς σε τρίκλινα ή δίκλινα δωμάτια. Πεντακάθαρα και φρεσκοβαμμένα. Αλλα διακοσμημένα μέχρι και το ταβάνι, αλλά πιο λιτά. Ολα όμως ψυχρά καθώς, ό,τι και αν είναι, παραμένουν δωμάτια ενός παλιού νοσοκομείου. Μέσα στον ίδιο θάλαμο συγκατοικούν κάποιοι που έχουν κατάθλιψη βαριάς μορφής, άλλοι με μανιοκατάθλιψη, σχιζοφρένεια, σύνδρομο Ντάουν… Μπερδεμένοι σαν να μην υπάρχει καμία τάξη σε αυτό το ειδικό νοσοκομείο. Και όλα αυτά χωρίς φύλακες στις πτέρυγες. «Μόνο η κεντρική πύλη του ιδρύματος φυλάσσεται» επισημαίνει ο νοσηλευτής Μιχάλης Σφακιανός.
Και ενώ δεν υπάρχουν φύλακες, τα περιπολικά και οι κλούβες στην ιδιαίτερη εφημερία του ψυχιατρικού νοσοκομείου την περασμένη Τετάρτη δεν σταματούν να έρχονται. Εφερναν αλυσοδεμένους ψυχικά ασθενείς σαν να ήταν κοινοί εγκληματίες του Ποινικού Δικαίου. Εικόνα αντιφατική: Από τη μια να γίνονται οι περισσότερες διακομιδές στο νοσοκομείο από την Αστυνομία –και όχι από το ΕΚΑΒ –με τους ασθενείς αλυσοδεμένους και από την άλλη να μην υπάρχει κανένας φύλακας στις πτέρυγες των κλινικών.
«Οι ασθενείς δεν είναι επικίνδυνοι, ειδικά όταν βρίσκονται υπό θεραπεία. Οταν όμως βρίσκονται στο σπίτι τους και παθαίνουν κρίση, οι συγγενείς ζητούν από την Εισαγγελία εντολή για να τους μεταφέρει με το περιπολικό» εξηγεί ο Παύλος Θεοδωράκης, διοικητής στα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία Αττικής Δαφνί και Δρομοκαΐτειο. Αυτοί οι άνθρωποι θα έπρεπε να μεταφερθούν στο νοσοκομείο με ασθενοφόρο. Αλλά δεν τους αναλαμβάνει το ΕΚΑΒ. «Δεν γνωρίζουν ότι είναι άρρωστοι. Δεν έχουν καμία επίγνωση της κατάστασης και των πράξεών τους. Και φυσικά δεν θέλουν να τους πάνε στο ψυχιατρείο. Ετσι, σε περίπτωση που πάει ασθενοφόρο αντιδρούν έντονα, γι’ αυτό και η Αστυνομία τους περνάει χειροπέδες και τους φέρνει» προσθέτει.
Το δέσιμο βέβαια, η καθήλωση όπως την ονομάζουν, δεν είναι φαινόμενο που σταματάει στην πόρτα των επειγόντων περιστατικών. Καθηλωμένοι, με ειδικό πανί και όχι με αλυσίδες, έως τρεις ώρες παραμένουν κάποιοι στην ψυχογηριατρική πτέρυγα με τους υπερηλίκους. Οι περισσότεροι από αυτούς πάσχουν από άνοια, αλλά υπάρχουν και ψυχωσικοί. «Αυτόν τον καθηλώσαμε διότι πήγε να φάει την πάνα με τα κόπρανά του. Θα παραμείνει μόνο για λίγο έτσι» εξηγεί η Βασιλική Μούγια, διευθύνουσα του ψυχιατρείου. Ζουρλομανδύες, όπως πληροφορήθηκα, δεν υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια.

«Εχουν ανάγκη από προσωπική φροντίδα»

Οι νοσηλεύτριες δηλώνουν πως οι άνθρωποι αυτοί έχουν περισσότερη ανάγκη από προσωπική φροντίδα παρά από ψυχιατρική θεραπεία.Κάποιοι μπορούν και αυτοεξυπηρετούνται, κάποιοι άλλοι όχι. Κάποιοι διακοσμούν μόνοι τους τα υπνοδωμάτιά τους, έχουν κάνει φιλίες μεταξύ τους και αναπτύσσουν κοινωνικές σχέσεις. Κάποιοι άλλοι μοιάζουν να μην έχουν καμία επαφή με το περιβάλλον. Γενικά όμως έχουν όλοι αυτό το βλέμμα που δεν σε κοιτάζει ποτέ, όσο και αν το κυνηγήσεις.

Ασθενείς και χώροι σε αυτήν την πτέρυγα είναι πεντακάθαροι. «Αυτοί οι άνθρωποι δεν έπρεπε να βρίσκονται εδώ. Αλλά δεν υπάρχουν ειδικές δομές φροντίδας για άτομα με άνοια στην Ελλάδα» λέει η Βασιλική Μούγια. Οι δέκα από αυτούς αναμένεται να έχουν μεταφερθεί σε ειδικά οικοτροφεία μέχρι τον Σεπτέμβριο. Από το 1983 όποιος έμπαινε στα Μποδοσάκεια –τα δύο ψυχογηριατρικά τμήματα του Δαφνίου –έπαιρνε εξιτήριο μόνο όταν πέθαινε. Φέτος, για πρώτη φορά ύστερα από 31 χρόνια, 31 ηλικιωμένοι ασθενείς πήραν εξιτήριο και μεταφέρθηκαν σε ειδικά οικοτροφεία κοντά στο σπίτι τους. Για να μεταφερθεί όμως κάποιος σε διαμέρισμα, ξενώνα ή οικοτροφείο (πολυκατοικία ειδικά διαμορφωμένη), πρέπει εκτός από την κρίση των γιατρών να περάσει από διάφορα μεταβατικά στάδια, τα οποία τον κοινωνικοποιούν. Κι αυτό διότι οι ψυχικά ασθενείς έχουν απολέσει μία από τις πιο βασικές ανθρώπινες ανάγκες: την τάση για κοινή συμβίωση.

Σύμφωνα με τους ψυχιάτρους, δεν υπάρχουν ψυχικά ασθενείς που είναι πολλά χρόνια στο Δαφνί και που το οικογενειακό τους περιβάλλον ήταν ή είναι υποστηρικτικό. Γι’ αυτό και πολλοί δεν επιστρέφουν ποτέ στα σπίτια τους, ακόμη και εάν είναι σε θέση. Θα ξανακυλήσουν επειδή είναι ανεπιθύμητοι από την οικογένειά τους. Και στις περισσότερες περιπτώσεις τα μέλη των οικογενειών δεν παραδέχονται ότι έχουν ευθύνη για την κατάστασή τους, άρα δεν δέχονται να αλλάξουν για να βοηθήσουν τον άνθρωπο που υποτίθεται πώς αγαπούν.
Ωστόσο, με ευχαρίστηση δέχονται κάθε μήνα επίδομα στον λογαριασμό τους από 500 έως 1.200 ευρώ για τον ψυχικά ασθενή που δεν θέλουν να βλέπουν.

Το τελευταίο στάδιο πριν από τη μεταφορά σε οικοτροφείο είναι οι αγροικίες που βρίσκονται μέσα στον χώρο των 400 στρεμμάτων στο Δαφνί. Εκεί διαμένουν πιο λίγα άτομα που έχουν αποκτήσει κοινωνική συμπεριφορά. Εχουν κήπους που φροντίζουν, το κυλικείο του νοσοκομείου που διαχειρίζονται και πολλές ακόμη δραστηριότητες που τους βάζουν στη ρουτίνα που υπάρχει για καθημερινούς ανθρώπους εκτός νοσοκομείου.

Από εκεί μεταφέρονται σε οικοτροφεία ή ξενώνες (ο αριθμός των φιλοξενουμένων αλλάζει), όπου υπάρχει προσωπικό ιατρικό, νοσηλευτικό. Εάν η κατάσταση της ψυχικής τους υγείας βελτιωθεί, κατοικούν μόνοι τους ανά τρία ή τέσσερα άτομα σε διαμερίσματα.

Μια νέα οικογένεια στα διαμερίσματα

Το πρώτο από τα διαμερίσματα που επισκέφτηκαν «ΤΑ ΝΕΑ» ήταν το οικοτροφείο ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στη Μεταμόρφωση. Και ενώ στο Δαφνί οι συνθήκες για τους ασθενείς φαίνονταν αρκετά καλές, εκεί δεν υπάρχουν καν νοσοκομειακές συνθήκες. Υπάρχει μια ζεστή και όμορφη οικογένεια. Ενα καταπληκτικό ανθρώπινο περιβάλλον. Δώδεκα άνθρωποι με ψυχική νόσο, άνδρες και γυναίκες.

Με υποδέχθηκαν με χαμόγελο και με ξενάγησαν στο διώροφο σπίτι τους που στεγάζεται σε μία καινούργια πολυκατοικία. Ενα σπίτι με καθιστικό δωμάτιο 100 τετραγωνικών, τζάκια και περιμετρικά κρεβατοκάμαρες των δύο ατόμων. Μπαλκόνια τεράστια, δίχως ψηλά κάγκελα. Κρεβατοκάμαρες διακοσμημένες με προσωπικό γούστο, δικά τους έργα τέχνης και κρεβάτια ξύλινα. «Σε αυτό το περιβάλλον οι ασθενείς μπορούν να κάνουν πολύ σημαντική πρόοδο», επισημαίνει ο υπεύθυνος ψυχίατρος Δημήτρης Πέτσας. Κι αυτό διότι είναι μια ομάδα, μια οικογένεια, που αγαπά και σέβεται ο ένας τον άλλο. Βέβαια, υπάρχει σε 24ωρη βάση νοσηλευτής, ενώ καθημερινά και για αρκετές ώρες υπάρχει ψυχίατρος, ψυχολόγος και εργοθεραπευτής. Μαγειρεύουν μόνοι τους, στρώνουν τραπέζι και φροντίζουν το δωμάτιό τους. Είναι εντυπωσιακό που υπάρχουν τέτοιου είδους δομές –πιστοποιημένες με ISO για την ποιότητα –και που σε αυτές θα μεταφερθούν όλοι όσοι έχουν απομείνει στο Δαφνί. Και μάλιστα σύντομα.

Στον Κολωνό. Δεύτερη στάση το σπίτι στον Κολωνό. Στην περιοχή στεγάζεται ένας ξενώνας με 16 διαμερίσματα (ολόκληρη η πολυκατοικία) με επίσης άψογη οργάνωση –κουζίνα, μπαλκόνια, κοινόχρηστοι χώροι για κοινωνικοποίηση, δίκλινα δωμάτια –και ανθρώπους που έβλεπες ευτυχισμένους. Και φυσικά με τη σύνθεση του επιστημονικού προσωπικού που χρειάζεται. Ο ξενώνας αυτός έχει υπό την ευθύνη του και αρκετά διαμερίσματα που βρίσκονται στη γύρω περιοχή.

Ενα από αυτά φιλοξενεί τρεις ηλικιωμένες κυρίες. Αυτές είναι τόσο καλά που μένουν μόνες τους. Δεν έχουν επιστημονικό προσωπικό. Δεν χρειάζονται. Είναι πλήρως αυτοεξυπηρετούμενες. Δέχονται επισκέψεις από συγγενείς και φίλους, αλλά είναι ξεκάθαρο γι’ αυτές ότι θα επιστρέψουν στις οικογένειές τους μόνο όταν ο γιατρός το επιτρέψει. Εχουν μάθει να χαλιναγωγούν την επιθυμία τους για επιστροφή στο σπίτι και να σέβονται τα όρια που βάζει ο γιατρός. Οσο δύσκολα κι αν είναι. Και αν όλα πάνε καλά, από εκεί μπορούν να πάρουν εξιτήριο, καθώς είναι το τελευταίο στάδιο. Να πάνε στο σπίτι τους και η μόνη τους υποχρέωση είναι πλέον να περνούν μία φορά την εβδομάδα από το Δαφνί, να τους βλέπει ο γιατρός τους και να παίρνουν τα φάρμακά τους.

Τελευταία Νέα