Αναζήτηση
Η εμφάνισή της και μόνο ήταν αρκετή για να κόψει την ανάσα. Εντυπωσιακή, με μακριά κόκκινα μαλλιά, απαλά μάγουλα, τόσο όμορφη που δεν πρόσεχες καν τη σπασμένη της μύτη. Ως τυπική Σφίγγα όμως δεν έλυσε ουσιαστικά κάποιο από τα αινίγματα του ιδιόρρυθμου ταφικού μνημείου από το οποίο προέρχεται, στον λόφο Καστά της Αμφίπολης. Αντιθέτως, ήρθε για να προσθέσει μερικά ακόμη στο ήδη πολύπλοκο παζλ που έχει προκαλέσει αμηχανία στους αρχαιολόγους και έχει αναδειχθεί αγαπημένο θέμα σε κάθε είδους κοινωνική συναναστροφή.
«Αποτελεί αναμφισβήτητα μία ακόμη – την πιο πρόσφατη – απόδειξη ότι το μνημείο είναι συλημένο» μας λέει καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας. «Απόδειξη που έρχεται να προστεθεί στις προηγούμενες: τις τρύπες στους τοίχους, τη σπασμένη πόρτα και τη φθορά στο ψηφιδωτό, καθώς πολλές φορές οι τυμβωρύχοι πίστευαν, και σε ορισμένες περιπτώσεις δικαίως, ότι θα βρουν θησαυρούς κάτω από τα ψηφιδωτά δάπεδα».
«Προφανώς και είναι απόδειξη παρουσίας τυμβωρύχων το γεγονός ότι το κεφάλι βρέθηκε τόσα μέτρα μακριά από τη Σφίγγα» προσθέτει ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και ανασκαφέας της Αρχαίας Μεσσήνης Πέτρος Θέμελης. «Πώς βρέθηκε εκεί το κεφάλι; Μήπως το πέταξε ο Ποσειδώνας;» λέει χαριτολογώντας. «Δεν μπορεί να υποστηρίζει κάποιος ότι το μνημείο είναι ασύλητο, όταν μάλιστα φαίνεται ότι έχει συληθεί περισσότερες από μία φορές.
ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΟ.«Η εμπειρία μας έχει δείξει ότι η πρώτη γενιά τυμβωρύχων κυνηγά το χρυσάφι. Δεν της περνά από το μυαλό να αναζητήσει οτιδήποτε άλλο. Από το μνημείο της Αμφίπολης όμως έχουν περάσει και φτωχοί μεταλλοκυνηγοί που εμφανίζονται στον χριστιανικό Μεσαίωνα, δηλαδή κάπου στον 8ο-9ο αι. Πρόκειται για ανθρώπους που αναζητούν μέταλλο για να φτιάξουν κυρίως αγροτικά εργαλεία σε μια εποχή που οι εμπορικοί δρόμοι ήταν κλειστοί. Εκαναν δηλαδή κάτι ανάλογο με αυτό που κάνουν σήμερα κάποιοι Τσιγγάνοι. Απλώς η πρώτη γενιά τυμβωρύχων έχει ως κίνητρο την απληστία. Θέλει το χρυσάφι. Και μπορεί να έδρασε και μόλις μια γενιά μετά από εκείνους που έφτιαξαν τον τάφο και γνώριζαν καλά το πολύτιμο περιεχόμενο του. Οι δεύτεροι κινήθηκαν από ανάγκη. Απέσπασαν τα κεφάλια των Σφιγγών, τα οποία ήταν ένθετα, για να πάρουν το μέταλλο των συνδέσμων. Το ίδιο έκαναν και με τα χέρια των Καρυατίδων. Ολες αυτές οι καταστροφές πάντως, και ειδικά η σπασμένη μαρμάρινη πόρτα, δεν μπορεί να αποδίδεται σε σεισμούς και σε οβίδες, όπως έχω ακούσει να λέγεται» συνεχίζει ο Πέτρος Θέμελης.
ΟΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ. Μέχρι πού έφτασαν όμως οι τυμβωρύχοι; Υπάρχει ελπίδα η ερευνητική ομάδα που ανασκάπτει σήμερα το ταφικό μνημείο να βρει κάτι πολύτιμο ή μήπως η σπασμένη πόρτα και κατόπιν το κομμένο κεφάλι της Σφίγγας δεν αφήνουν περιθώρια; «Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει, διότι δεν ξέρουμε αν ο τρίτος θάλαμος, ο οποίος τώρα ανασκάπτεται, είναι και ο τελευταίος. Δεν γνωρίζουμε πού τελειώνει αυτό το μνημείο, ούτε πόσες φάσεις είχε» απαντά ο πανεπιστημιακός δάσκαλος, ο οποίος διατηρεί επιφυλάξεις κατά πόσο το νέο εύρημα είναι από το ίδιο μάρμαρο που είναι κατασκευασμένες οι Σφίγγες – κάτι που δεν έχει αποσαφηνιστεί από την ανασκαφέα Κατερίνα Περιστέρη στην επίσημη ανακοίνωση μέσω του υπουργείου Πολιτισμού, την ώρα που άλλη ερευνήτρια με περγαμηνές στη γλυπτική επισημαίνει ότι «το κεφάλι της Σφίγγας χρειάζεται προσοχή και δυσκολεύει τα πράγματα, διότι δεν είναι συνηθισμένες οι Σφίγγες με πόλο την συγκεκριμένη εποχή».
Η ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ. «Το μόνο σταθερό σημείο χρονολόγησης που έχει αποκαλυφθεί ως τώρα ότι είναι το ψηφιδωτό με την Αρπαγή της Περσεφόνης, το οποίο προέρχεται σαφέστατα τόσο τεχνοτροπικά όσο και εικονογραφικά από το περιβάλλον της Πέλλας και δεν υπάρχει περίπτωση να είναι δημιουργία του 2ου ή του 1ου αι. π.Χ.» προσθέτει ο πανεπιστημιακός δάσκαλος, και εκτιμά ότι η παρουσία των υπόλοιπων γλυπτών και ειδικά των Σφιγγών, και μάλιστα στην περίπτωση που συνανήκει το όμορφο γυναικείο κεφάλι στο σώμα βάρους 1,5 τόνου από μάρμαρο Θάσου, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να δείχνει «ότι το μνημείο είχε χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικές χρονικές φάσεις, ότι κάποιοι είχαν επιστρέψει σε αυτό και το είχαν επαναχρησιμοποιήσει».
