Τη θυμάμαι πολύ έντονα εκείνη την Τρίτη. Το πρώτο τηλεφώνημα από τα γυρίσματα, που μιλούσε για ένα απλό ατύχημα, την προοδευτικώς αυξανόμενη αγωνία, με τα νέα να φτάνουν ολοένα και πιο δυσάρεστα, τη συνεχή μου επικοινωνία με στενή του φίλη που βρισκόταν δίπλα του στο νοσοκομείο, τη θλιβερή ανακοίνωση του θανάτου του και ένα κείμενο που αντιστεκόμουν να γράψω μέχρι τέλους λες και η καθυστέρησή μου αυτή θα κρατούσε τον σκηνοθέτη στη ζωή. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος βρισκόταν στα γυρίσματα της «Αλλης θάλασσας», ταινίας που έμελλε να μείνει ανολοκλήρωτη.
«Bρισκόμουν στο Μόναχο για μία παρουσίαση βιβλίου και το κινητό άρχισε να χτυπάει. Μου βγαίνει ένα «αμάν» και το κοινό άρχισε τα γέλια, κοιτάζοντας την οθόνη όμως πρόσεξα πως με έπαιρνε η κόρη μου, που γνώριζε πως εκείνη τη στιγμή εγώ θα ήμουν απασχολημένος. «Κάτι συμβαίνει» σκέφτομαι. Με το που τελειώνω, την παίρνω τηλέφωνο. «Πατέρα, ηρέμησε», μου λέει «και άκουσέ με, έγινε ένα σοβαρό ατύχημα, ο Θόδωρος είναι στο νοσοκομείο, δεν ξέρουμε τι έχει συμβεί». Ακύρωσα τα πάντα και επέστρεψα την ίδια μέρα, δεν μπορούσα να κάνω τίποτα περισσότερο».
Μιλάμε με τον Πέτρο Μάρκαρη, επιστήθιο φίλο και συν-σεναριογράφο εννέα ταινιών του έλληνα δημιουργού. «Με αφορμή την «Αλλη θάλασσα» δουλέψαμε περισσότερο από κάθε άλλη φορά, κυρίως γιατί εκείνη η ταινία ήταν άμεσα συνδεδεμένη με το σήμερα και την κρίση. Ηταν εξαιρετικά προσεκτικός. Και λόγω της μακράς μας φιλίας, ξεκινούσαμε από το σενάριο και συζητούσαμε για τα πάντα: την πολιτική, το παρελθόν… Αν και, για τις ανάγκες της «Θάλασσας», κουβεντιάσαμε περισσότερο από κάθε άλλη φορά για το παρόν».
Σπεύδω να ρωτήσω για το αν ο Αγγελόπουλος έτρεφε κάποια αισιοδοξία, για να εισπράξω ένα αποστομωτικό «όχι».
Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ήταν πέντε χρονών όταν ξεκίνησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Στα εννιά του ξέσπασε ο Εμφύλιος στην Αθήνα μεταξύ κομμουνιστών και μη, και ο ίδιος είδε τον πατέρα του να συλλαμβάνεται (ως «δωσίλογος») από τον κομμουνιστή ξάδελφό του, που τον έστειλε για εκτέλεση. Το φονικό αποφεύχθηκε, ο ίδιος όμως δεν ξέχασε ποτέ ετούτη την εικόνα. «Η ζωή μου πέρασε μέσα στην Ιστορία, και ήταν δύσκολα χρόνια –δεν είχαμε να φάμε. Σήμερα όμως υπάρχει μια άλλου είδους δυσκολία. Γιατί, σημασία τελικά δεν έχει αν έχουμε περισσότερα ή λιγότερα, αλλά αν είμαστε ισορροπημένοι μ’ εμάς και τον κόσμο», έλεγε ο ίδιος.
Οπως επίσης έλεγε πως η «Αλλη θάλασσα» θα ήταν και η τελευταία ταινία της φιλμογραφικής του καριέρας. «Δεν το πίστεψα ποτέ» λέει ο Πέτρος Μάρκαρης. «Τον άκουγα να μου λέει «Πάει Πέτρο, κουράστηκα» και του έλεγα «Ασ’ τα αυτά τώρα, δεν πρόκειται να σταματήσεις, γιατί από ένα σημείο και μετά, όταν είσαι στη διαδικασία της τέχνης και της δημιουργίας, το να αποκοπείς απ’ αυτό, είναι σα να χάνεις ένα κομμάτι από το νήμα της ζωής σου»».
Ρωτάμε τον συγγραφέα για το ξεκίνημα της μακροχρόνιας φιλίας τους. «Το 1971, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος έρχεται να παρακολουθήσει το θεατρικό μου έργο «Η ιστορία του Αλί Ρέτζοφ». Εγώ είχα δει την προηγούμενη χρονιά την «Αναπαράσταση», και φυσικά είχα ξετρελαθεί. Δεν γνωριζόμασταν μέχρι τότε, και μετά την παράσταση ο Θόδωρος ήρθε και συστηθήκαμε. Κάποια στιγμή, γυρνάει και μου λέει «ετοιμάζω ένα σενάριο, θα ήθελες να συνεργαστούμε;». Του απάντησα πως ναι, ευχαρίστως, μόνο που υπάρχει ένα πρόβλημα: Δεν έχω ιδέα για το πώς γράφεται ένα σενάριο. «Θα σε μάθω εγώ» μου είπε, κι έτσι έγινε. Αν έγινα σεναριογράφος, δάσκαλός μου ήταν ο Θόδωρος. Διαφωνούσαμε συχνά, όπως κάνουν οι φίλοι. Αν αυτή τη στιγμή όμως με ρωτήσετε τι θυμάμαι περισσότερο, θα μιλήσω γι’ αυτή την απίστευτη ικανότητά του να ξεπερνάει κάθε δυσκολία και κάθε διαφωνία με μια καινούργια ιδέα. Δεν συνέχιζε την τριβή, σου έλεγε «διαφωνώ ακόμα», αλλά σκοπός του ήταν η υπέρβαση του προβλήματος. Αυτό θα μου μείνει για πάντα».
Αναζήτηση
