«Φως» στο Νησί των Κούρων

Είναι ένα από τα 22 κυκλαδίτικα ιερά που είναι αφιερωμένα στον Απόλλωνα και ένα από τα ισχυρότερα του αρχαίου ελληνικού κόσμου, καθώς θεωρούνταν ο σπουδαιότερος αντίπαλος της Δήλου. Και αν η Ιστορία το αγνόησε – δεν αναφέρεται σε καμία αρχαία πηγή -, η αρχαιολογία έρχεται 29 αιώνες μετά τη γέννησή του να το αποκαλύψει και να το δικαιώσει με μια έρευνα που απλώνεται σε έκταση μεγαλύτερη των 10.000 τ.μ. τόσο στη θέση Μάντρα της ακατοίκητης νησίδας Δεσποτικό της Αντιπάρου όσο και στο μικρό νησί Τσιμιντήρι που ενωνόταν με το Δεσποτικό με ισθμό.

Νέες εκπλήξεις περιμένουν κάθε χρόνο τους ανασκαφείς, οι οποίοι εδώ και 11 χρόνια σκάβουν στην περιοχή και έχουν αποκαλύψει συνολικά 17 κτίρια. Για εφέτος οι εκπλήξεις ήταν τουλάχιστον δύο.

Η πρώτη κρυβόταν κάτω από τον στυλοβάτη του Ναού του Απόλλωνα, όπου αποκαλύφθηκαν σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα σε ύψος έως και 1 μ., αγγεία και μια τελετουργική εσχάρα που επιβεβαιώνουν ότι το ιερό λειτουργούσε ήδη από τα γεωμετρικά χρόνια, δηλαδή τουλάχιστον από τον 8ο αι. π.Χ., ενώ στο δάπεδο του προστώου του εστιατορίου αποκαλύφθηκε μαρμάρινος τελετουργικός βόθρος (550 π.Χ.), παρόμοιος με εκείνον που είχε βρεθεί στο αρχαϊκό ιερό των Υρίων Νάξου. Το παρελθόν του ιερού επιβεβαιώθηκε και από τις έρευνες του Νοτίου Συγκροτήματος, όπου εντοπίστηκαν κατεστραμμένα δωμάτια επάνω στα οποία «πάτησε», εκτός των άλλων, του λουτρό του ιερού, το οποίο αποτελεί μοναδική περίπτωση αρχαϊκού λουτρού σε ιερό.

Η δεύτερη – και πιο γοητευτική – ήταν η αποκάλυψη της ελεύθερης ταφής ενός ενηλίκου σε μια γωνία έξω από τον ναό, χωρίς κτερίσματα. Τι γύρευε ο νεκρός δίπλα στο λατρευτικό δωμάτιο του ναού; «Αν αποδειχθεί ότι ο σκελετός χρονολογείται από την αρχαϊκή περίοδο, ίσως πρόκειται για κάποιον εργάτη που δούλευε στο ιερό και ο οποίος σκοτώθηκε εκεί και θάφτηκε ακριβώς δίπλα στα θεμέλιά του. Αν είναι μεταγενέστερος, πιθανότατα ανήκει σε εκείνους που στην ύστερη αρχαιότητα ή στους βυζαντινούς χρόνους κατέστρεψαν τον ναό για να πάρουν το οικοδομικό υλικό του», εκτιμά ο αρχαιολόγος της ΚΑ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Γιάννος Κουράγιος, ο οποίος διευθύνει την ανασκαφή.

Στο μεταξύ η σοδειά των τμημάτων των μαρμάρινων κούρων αυξήθηκε και εφέτος αποδεικνύοντας για μία ακόμη φορά τον πλούτο του μεγάλου κυκλαδίτικου ιερού που ιδρύθηκε από την Πάρο στα αρχαϊκά χρόνια με σκοπό την εδραίωση της κυριαρχίας της στο Αιγαίο με εμβέλεια που έφτανε έως την Κρήτη, τη Συρία και την Παλαιστίνη. Στα 65 τμήματα αρχαϊκών ανδρικών αγαλμάτων που έχουν βρεθεί έως σήμερα – ανάμεσά τους εννέα κεφάλια, αλλά μόνο ένα γυναικείο – ήρθε να προστεθεί το πόδι ενός κούρου σε φυσικό μέγεθος με μυώδη διάπλαση.