Μια ευρασιατική απολυταρχία

Δεν έχει τα πυρηνικά όπλα του ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν. Ούτε το γεωπολιτικό βάρος του ινδού πρωθυπουργού, Ναρέντρα Μόντι, στο τιμόνι της πολυπληθέστερης χώρας στον κόσμο. Δεν έχει το βήμα, και μαζί τη δύναμη εκβιασμού του ούγγρου πρωθυπουργού, Βίκτορ Ορμπαν, στην ΕΕ. Ούτε τη μακρά προϊστορία του ισραηλινού πρωθυπουργού, Μπενιαμίν Νετανιάχου, στο να αποδεικνύει ότι οι φήμες περί πολιτικού θανάτου του ήταν υπερβολικές. Ομως στις δύο δεκαετίες που βρίσκεται ήδη στην εξουσία, ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει ανοίξει έναν δρόμο που αφήνει πολλούς από αυτούς τους δημαγωγούς στη σκιά του.

Λίγοι ηγέτες έχουν αφήσει τόσο καθοριστικό αποτύπωμα στα έθνη τους. Και λίγοι έχουν αποτρέψει πραγματικές εκλογικές προκλήσεις τόσο πανούργα και αδίστακτα, κινητοποιώντας έναν πυρήνα θρησκευόμενων και εθνικιστών ψηφοφόρων με μία ακατάπαυστη ρητορική ταυτοτικού πολέμου, και εκμεταλλευόμενος ταυτόχρονα τον συντριπτικό του έλεγχο επί του κρατικού μηχανισμού. Αναλυτές όπως ο Σονέρ Τσαγαπτάι βλέπουν τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών ως μία επιβεβαίωση πως η Τουρκία έχει μετακινηθεί πλέον «εγγύτερα σε μία ευρασιατική απολυταρχία παρά σε μία ανελεύθερη ευρωπαϊκή δημοκρατία». Η πραγματικότητα της εδραιωμένης εκλογικής απολυταρχίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν, πάντως, ξεκάθαρη στα συγχαρητήρια μηνύματα που έλαβε από όλους τους παγκόσμιους ηγέτες - χωρίς καμία έκφραση οποιασδήποτε ανησυχίας για το δημοκρατικό μέλλον της Τουρκίας.

Σίγουρα, κανένα άλλο μήνυμα δεν είχε τον ενθουσιασμό εκείνου του Πούτιν. Η Δύση δυσκολευόταν άλλωστε να κρύψει ότι προτιμούσε μια νίκη της αντιπολίτευσης. Και η αλήθεια είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν εντείνει τις τελευταίες ημέρες την πίεση στην Αγκυρα να εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ πριν από τη σύνοδο κορυφής της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας στη Λιθουανία στα μέσα Ιουλίου -ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, θα μεταβεί «σύντομα» στην Τουρκία με τον ίδιο σκοπό. Μπορεί ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Αντονι Μπλίνκεν, να ξεκαθάρισε ότι η κυβέρνησή του θέλει να προχωρήσει τόσο το θέμα της ένταξης της Σουηδίας όσο και το θέμα της πώλησης F-16 στην Τουρκία, ο αμερικανός πρόεδρος, ωστόσο, ο Τζο Μπάιντεν, άφησε εξίσου ξεκάθαρα να εννοηθεί πως τα δύο είναι άρρηκτα συνδεδεμένα ενώ ο γερουσιαστής Μπομπ Μενέντεζ, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ, επεσήμανε πως για τον ίδιο, «η Σουηδία είναι μόνο μέρος της εξίσωσης», τονίζοντας πως θέλει να δει από τον Ερντογάν μία «λιγότερο πολεμοχαρή» στάση έναντι των συμμάχων του ΝΑΤΟ και των γειτόνων της Τουρκίας.

Σε επίπεδο ηγετών, πάντως, από τον Μπάιντεν μέχρι την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και τον γερμανό καγκελάριο Ολαφ Σολτς, το μήνυμα προς τον επανεκλεγέντα τούρκο πρόεδρο είναι: «Ας συμφιλιωθούμε κάπως ώστε να συνεργαστούμε». Το επιβάλλει η ρεαλπολιτίκ, η ανάγκη να ενταχθεί και η Σουηδία στο ΝΑΤΟ, να μην κλειστεί οριστικά ο Ερντογάν στην αγκάλη του ρώσου προέδρου ενώ μαίνεται ακόμα ο πόλεμος στην Ουκρανία, το επιβάλλουν επίσης τα συμφέροντα της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας, του Μεταναστευτικού και της ενέργειας, που συχνά την αναγκάζουν να θέτει σε δεύτερη μοίρα κάποιες από τις αρχές της. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως η εξωτερική πολιτική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν πρόκειται να αλλάξει, θα παραμείνει σκληρά συναλλακτική. Αλλοι θεωρούν ότι μπορεί να επηρεαστεί σε έναν βαθμό από τις εσωτερικές του ανάγκες, και δη τη δεινή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας. Η σύνθεση της νέας του κυβέρνησης, που αναμένεται να ανακοινωθεί σήμερα ή αύριο, θα δώσει αναμφισβήτητα ένα κάποιο στίγμα της πορείας που σκοπεύει να ακολουθήσει, εντός και εκτός των τειχών - ο νέος «σουλτάνος» της Τουρκίας, ωστόσο, αναμένεται να παραμείνει και συγκεντρωτικός και απρόβλεπτος.