Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Ο Γκάρι Στάινγκαρτ είναι ένας αμερικανός μυθιστοριογράφος ρωσικής καταγωγής, συγγραφέας του «Absurdistan» και του «Η Μικρή Αποτυχία» (το δεύτερο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη). Γεννήθηκε στο Λένινγκραντ το 1972 και επτά χρόνια αργότερα μετανάστευσε στις ΗΠΑ με τους γονείς του: ρωσικά μιλούσε ανέκαθεν στο σπίτι μαζί τους. Το Magazin της «Süddeutsche Zeitung» τού ζήτησε να κλειδωθεί σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου για πέντε ημέρες παρακολουθώντας ρωσική τηλεόραση σε τρία κανάλια - τα κρατικά Kanal 1 και Rossija-1, καθώς και το Ntw, ιδιοκτησία της Gazprom. Το ίδιο πείραμα είχε κάνει ο Στάινγκαρτ και στα τέλη του 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, για το «New York Times Magazine». «Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία», διαπιστώνει σήμερα, «η κρατική προπαγάνδα έχει γίνει ακόμα πιο έντονη, θρασεία και γενοκτονική, τόσο που είναι ψυχολογικά δύσκολο να εκτίθεσαι σε αυτή για πολύ». Περισσότεροι από 100 εκατομμύρια Ρώσοι περνούν κατά μέσο όρο τέσσερις ώρες ημερησίως μπροστά στην τηλεόραση, που στη Ρωσία ελέγχεται πλέον σχεδόν ολοκληρωτικά από την κυβέρνηση, παρακολουθώντας προγράμματα τα οποία -όπως λέει ο Στάινγκαρτ - επαναλαμβάνουν εμμονικά εθνικιστικά, αντισημιτικά και αντιδυτικά μοτίβα, χειραγωγώντας συστηματικά τα γεγονότα.
Στη διάρκεια του πενθήμερου πειράματος, ο συγγραφέας παρακολούθησε πολιτικές εκπομπές στο Rossija-1, ντοκιμαντέρ στο Kanal 1 και ριάλιτι στο Ntw. «Το πρώτο πράγμα που προσέχει κάποιος βλέποντας ρωσική τηλεόραση», γράφει, «είναι η τοτεμική γοητεία της σβάστικας, που εμφανίζεται τακτικά σε κάποια από τις οθόνες μου. Σε πλάνα από τη ναζιστική περίοδο, σε φερόμενα ως βίντεο της ουκρανικής Ακροδεξιάς, στις ειδήσεις, σε ντοκιμαντέρ, σε τηλεοπτικά σόου. Στην τρίτη ή τέταρτη σβάστικα της μέρας, αρχίζω να πιστεύω ότι το φασιστικό σύμβολο δεν χρησιμοποιείται μόνο για δυσφήμηση, αλλά είναι και μια ασυνείδητη υπενθύμιση της απολυταρχικής εξουσίας και του φασισμού στο ίδιο το κράτος».
Οι πολιτικές εκπομπές του Rossija-1 μοιάζουν με εκείνες (ακρο)δεξιών αμερικανικών καναλιών, όπως το Fox News και το Newsmax, αλλά σε νιοστό βαθμό. Στην «Kto Protiv?» («Ποιος είναι Κατά;»), για παράδειγμα, η ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ περιγράφεται ως ένας περιορισμός επιβαλλόμενος από τις δυτικές δυνάμεις. Γίνεται συχνά λόγος για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ (την κατά Πούτιν «γκέι προπαγάνδα») και τους διεμφυλικούς: «ένας "οικονομολόγος"», σημειώνει ο Στάινγκαρτ, «λέει στο κοινό πως τα σώματα των τρανς έχουν αρχίσει να αποσυντίθενται». Οι πομπώδεις δηλώσεις του ρώσου υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, («Θέλουν να διαγράψουν τη χώρα μας, όπως τους αρέσει να λένε. Προσπαθούν να καταστρέψουν τη χώρα μας γιατί ακολουθεί δική της πολιτική. Η Δύση προετοίμαζε την Ουκρανία για καιρό... Οπως ακριβώς εισέβαλε η Γερμανία στη Ρωσία») έχουν την τιμητική τους. Το ίδιο και οι επίσημες επισκέψεις του Βλαντίμιρ Πούτιν σε εργοστάσια - στο teaser της εκπομπής «Μόσχα, Κρεμλίνο, Πούτιν», τα γεμάτα αυτοπεποίθηση βήματα του ρώσου προέδρου στους χρυσοποίκιλτους διαδρόμους του Κρεμλίνου αντιπαραβάλλονται με εικόνες του Τζο Μπάιντεν να σκοντάφτει στα σκαλιά του Air Force One. Οι ειδήσεις μιλούν για φιλορωσικές διαδηλώσεις στη Γερμανία και κατηγορούν τον Ολαφ Σολτς ότι κάνει κακές επιλογές επειδή είναι υποτελής στις ΗΠΑ («Η Γερμανία δεν μπορεί να διαχειριστεί τις αυξανόμενες τιμές της ενέργειας. Φταίνε οι Πράσινοι. Η Γερμανία θα γίνει σύντομα Κένυα»).
Το Kanal 1 μεταδίδει πρωτίστως νοσταλγικά ντοκιμαντέρ για την ΕΣΣΔ, ταινίες της σοβιετικής περιόδου και «ιστορικές» εκπομπές. Δική της εκπομπή στο κανάλι έχει και η Μαρία Μπούτινα, η ρωσίδα πράκτορας που καταδικάστηκε για κατασκοπεία στις ΗΠΑ, φυλακίστηκε, απελάθηκε και κατόπιν εξελέγη βουλευτής με το κόμμα του Πούτιν. Στο επεισόδιο που είδε ο Στάινγκαρτ, μιλούσε για τη Χίλαρι Κλίντον, αποκαλώντας την «τέρας», «ασταθή» και «καρχαρία». Μόνο το πορτρέτο του Τζορτζ Σόρος, της «αράχνης» (ένας όρος χαρακτηριστικός της αντισημιτικής προπαγάνδας), είναι χειρότερο.
«Η γεωπολιτική καταλαμβάνει υπέρμετρο τηλεοπτικό χρόνο στη ρωσική τηλεόραση» γράφει ο Στάινγκαρτ. «Οι Ρώσοι βλέπουν πιθανότατα περισσότερο τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Αντονι Μπλίνκεν, και τον πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, από ό,τι οι αμερικανοί ή οι ευρωπαίοι τηλεθεατές. Η οργή απέναντι στη Δύση είναι απτή και, όπως όλα στη Ρωσία, βαθιά μισογυνική. Ο νέος καλύτερος φίλος της Ρωσίας είναι, απεναντίας, ο κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ. Παρουσιάζεται ως ένας αρρενωπός και καλοεξοπλισμένος παγκόσμιος ηγέτης».
Από την άλλη πλευρά, τα ριάλιτι του Ntw, ενός καναλιού που απευθύνεται σε νεότερο κοινό, είναι πρωτίστως αφιερωμένα σε δυσλειτουργικές οικογένειες και στην έμφυλη βία. Παρεμβάλλονται «Ρωσικά μαθήματα», όπου ρώσοι στρατιωτικοί μιλούν για την ορθόδοξη πίστη τους και τον πόλεμο («Ο θάνατος επιτρέπεται ως τιμωρία για τον φόνο... και την ομοφυλοφιλία»), καθώς και μπόλικες διαφημίσεις φαρμάκων κατά της στυτικής δυσλειτουργίας («Κάθε γυναίκα θέλει να είναι κοντά σε έναν δυνατό άνδρα, δυνατό από κάθε έννοια»). Αν υπάρχει μία κοινή συνισταμένη, καταλήγει ο Στάινγκαρτ, αυτή είναι η συνεχής παρουσία (και απενοχοποίηση...) της βίας. Της ίδιας βίας που ασκεί η Ρωσία στην Ουκρανία.
