Η καταστροφική στρατιωτική περιπέτεια του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία, που ξεκίνησε πριν από επτά μήνες, δημιούργησε την προοπτική τερματισμού της 22χρονης παραμονής του στην εξουσία. Θα αποχωρήσει άραγε μόνος του ή θα τον πιέσουν; Παρά τις απώλειες στρατιωτών στα πεδία των μαχών, το τέλος του «τσάρου» δεν είναι ορατό. Το Politico, όμως, εξετάζει τα πιθανά σενάρια για αλλαγή εξουσίας στο Κρεμλίνο και τους πιθανούς διαδόχους.

Σενάριο Α: Ο Πούτιν επιλέγει τον διάδοχό του

1      Νικολάι Πατρουσέφ

Ο υπερκατάσκοπος

Θεωρείται ο πιο πιθανός. Πρώην επικεφαλής της μυστικής υπηρεσίας FSB και σήμερα γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, έχει το πλεονέκτημα ότι μοιράζεται ίδια κοσμοθεωρία με τον Πούτιν – που βασίζεται στην εχθρότητα προς τη Δύση. Με τον Πούτιν να περνά τον περισσότερο χρόνο του στο Κρεμλίνο, ο Πατρουσέφ έχει αναλάβει πιο ενεργό ρόλο και επισκέφθηκε πρόσφατα την Κίνα εν μέσω αυξανόμενων ανησυχιών εκεί για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ωστόσο, η ηλικία είναι εμπόδιο για τον Πατρουσέφ: στα 71 του, είναι δύο χρόνια μεγαλύτερος από τον Πούτιν και αν γίνει πρόεδρος θα αποτελούσε πιθανότατα μόνο μια μεταβατική λύση.

2      Ντμίτρι Μεντβέντεφ

Ο συνεργάτης

Αν υπάρχει κάποιος τον οποίο μπορεί να εμπιστευτεί ο Πούτιν, αυτός είναι ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Ο ρώσος ηγέτης χάρισε την προεδρία στο πρώην δεξί του χέρι από την Αγία Πετρούπολη το 2008. Η ανταλλαγή θέσεων έδωσε τη δυνατότητα στον Πούτιν να κρατήσει την εξουσία στα χέρια του ενώ συμμορφωνόταν με τα συνταγματικά όρια θητείας. Ο Μεντβέντεφ διατήρησε την προεδρική θέση ζεστή μέχρι να επιστρέψει ο Πούτιν. Κατόπιν, συνέχισε να υπηρετεί για άλλα οκτώ χρόνια ως πρωθυπουργός πριν γίνει το 2020 αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας – και πάλι άμεσα υποταγμένος στον Πούτιν. Στα 57 του, ο Μεντβέντεφ είναι ακόμα αρκετά νέος για να κυβερνήσει ξανά τη Ρωσία, αλλά η μοίρα του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Πούτιν.

3      Αλεξέι Ντιούμιν

Ο σωματοφύλακας

Οπως έχει αφηγηθεί ο ίδιος, ο Αλεξέι Ντιούμιν έσωσε κάποτε τον Πούτιν από νυχτερινή επίθεση μιας καφέ αρκούδας, αδειάζοντας το υπηρεσιακό του περίστροφο πάνω στα πόδια του θηρίου καθώς στεκόταν απειλητικά στην πόρτα ενός ορεινού καταφυγίου. Πιστός και «ανθρώπινος» (η αρκούδα επέζησε) – τι καλύτερα προσόντα για να διαδεχθεί τον Πούτιν, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι το αφεντικό του μπορεί να αποσυρθεί ήρεμα και να αποφύγει τη δίκη στη Χάγη για εγκλήματα πολέμου; Βετεράνος αξιωματούχος της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Φρούρησης, ο Ντιούμιν γνώρισε επιτυχία στο πεδίο της μάχης ως διοικητής των ειδικών δυνάμεων στην επιχείρηση προσάρτησης της χερσονήσου της Κριμαίας το 2014. Δύο χρόνια αργότερα, ο Πούτιν τον όρισε κυβερνήτη της περιφέρειας Τούλα. Ο Ντιούμιν θεωρείται αγαπητό πρόσωπο στον Πούτιν, αλλά αυτό θα τον καθιστούσε ευάλωτο σε περίπτωση που ξεσπάσει μάχη εξουσίας στο Κρεμλίνο.

4      Ντμίτρι Πατρουσέφ

Το πριγκιπόπουλο

Οταν διορίστηκε να διευθύνει την FSB το 2000, ο Νικολάι Πατρουσέφ αποκάλεσε την ελίτ των κατασκόπων της Ρωσίας «νέα αριστοκρατία». Μία γενιά μετά, ο γιος του, Ντμίτρι Πατρουσέφ, αναδεικνύεται ως πιθανός διάδοχος. Ο 44χρονος διορίστηκε υπουργός Γεωργίας το 2018, έχοντας νωρίτερα αποφοιτήσει από την ακαδημία της FSB και όντας επικεφαλής της κρατικής Αγροτικής Τράπεζας της Ρωσίας. Οσο μακρινή κι αν είναι η προοπτική, ένας νεαρός πρόεδρος, βγαλμένος μέσα από το σύστημα, θα μπορούσε να αμβλύνει τους φόβους στον ευρύτερο κόσμο ότι η Ρωσία, αντιμέτωπη με την ήττα στην Ουκρανία, θα εξαπολύσει μια αυτοκτονική πυρηνική κλιμάκωση.

Σενάριο Β: Ο Πούτιν εκδιώκεται, δεν μπορεί να κυβερνήσει ή δολοφονείται

5      Η τρόικα

Ο θάνατος του Στάλιν το 1953 πυροδότησε έναν αγώνα εξουσίας στον οποίο μια βραχύβια τρόικα έληξε με την εκτέλεση ενός από τα μέλη της, του πρώην αρχηγού της μυστικής αστυνομίας Λαβρέντι Μπέρια, και την ανάδειξη του Νικίτα Χρουστσόφ ως νέου ηγέτη. Η αλλαγή καθεστώτος στις απολυταρχίες συνήθως προέρχεται από μέσα, λέει ο Νάιτζελ Γκουλντ – Ντέιβις, πρώην πρεσβευτής της Βρετανίας στη Λευκορωσία. Ο Πούτιν έχασε την ευκαιρία να ενορχηστρώσει τη διαδοχή του όταν ξανάγραψε το Σύνταγμα πριν από δύο χρόνια, προσθέτει. «Τώρα η θέση του βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο». Δεν υπάρχουν πολλές πιθανότητες, αλλά εάν κάποιοι συνωμοτούσαν θα μπορούσαν να είναι, γράφει το Politico, ο Πατρουσέφ πατήρ, το αφεντικό της FSB Αλεξάντερ Μπορτνικόφ, ο υπουργός Εσωτερικών Βλαντίμιρ Κολοκόλτσεφ και ο υπουργός Αμυνας Σεργκέι Σοϊγκού.

6      Μιχαήλ Μισούστιν

Ο πρωθυπουργός

Το άρθρο 92.3 του ρωσικού Συντάγματος ορίζει ότι στις περιπτώσεις που ο πρόεδρος είναι ανίκανος να ασκήσει τα καθήκοντά του «χρέη εκτελεί προσωρινά» ο πρωθυπουργός. Ο Μιχαήλ Μισούστιν θα αναλάβει καθήκοντα αρχηγού κράτους σε περίπτωση που ο Πούτιν αρρωστήσει σοβαρά ή δολοφονηθεί. Ο 56χρονος Μισούστιν ήταν επικεφαλής της Εφορίας της Ρωσίας προτού διοριστεί πρωθυπουργός το 2020, όταν ο Πούτιν προώθησε τις συνταγματικές αλλαγές που του άνοιξαν τον δρόμο για την ισόβια προεδρία. Ο Μισούστιν έχει υπηρετήσει ως πιστός διαχειριστής κρίσεων, εργαζόμενος για να ελαχιστοποιήσει τις οικονομικές επιπτώσεις από τις δυτικές κυρώσεις. Αλλά υπάρχει μια πιθανή ανατροπή: εάν ο Πούτιν είναι ανίκανος, το Σύνταγμα δεν του επιτρέπει να επιστρέψει σε περίπτωση που αναρρώσει.

7      Σεργκέι Σομπιάνιν

Ο Μοσχοβίτης

Ο δήμαρχος της Μόσχας Σεργκέι Σομπιάνιν θα μπορούσε να εμφανιστεί ως υποψήφιος για να διαδεχθεί τον Πούτιν εάν οι διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα κλιμακωθούν τόσο ώστε να απαιτηθεί δέσμευση για ομαλή μετάβαση. Κατά τη διάρκεια της 12χρονης θητείας του, ο Σομπιάνιν έκανε μια αξιοπρεπή προσπάθεια για να καταστήσει τη μητρόπολη πιο βιώσιμη – δημιουργώντας πάρκα, ανακαινίζοντας ιστορικά κτίρια και αναβαθμίζοντας τα μέσα μαζικής μεταφοράς -, μέχρι που μεγάλο μέρος αυτής της προόδου αναιρέθηκε από τον πόλεμο και τις κυρώσεις. Ο 64χρονος ήταν προηγουμένως κυβερνήτης της πλούσιας σε πετρέλαιο επαρχίας Τιούμεν, επικεφαλής της διοίκησης του Κρεμλίνου και αναπληρωτής πρωθυπουργός του Πούτιν.

Σενάριο Γ: Ο Πούτιν ανατρέπεται στρατιωτικά

8      Μιχαήλ Μίζιντσεφ

Ο χασάπης

Στη Ρωσία δεν υπάρχει παράδοση δυσαρεστημένων αξιωματικών να διοργανώνουν πραξικόπημα. Υπάρχει όμως ένας στρατηγός που ξεχωρίζει αφού έχει κερδίσει τη φήμη ακραίας βαρβαρότητας: ο Μιχαήλ Μίζιντσεφ, ο «χασάπης της Μαριούπολης». Ο Μίζιντσεφ ηγήθηκε της καταστροφικής πολιορκίας, κατά την οποία περισσότεροι από 20.000 άμαχοι σκοτώθηκαν πριν πέσει η πόλη – λιμάνι τον Μάιο. Μόλις προήχθη σε αναπληρωτή υπουργό Αμυνας, αρμόδιο για την επιμελητεία, καθώς η Ρωσία προσπαθεί να στρέψει το ρεύμα ενάντια στην αντεπίθεση της Ουκρανίας. Ο Μίζιντσεφ μπορεί να μην είναι άμεσος διεκδικητής της εξουσίας, αλλά θα είναι ένα πρόσωπο σημαντικό τις επόμενες εβδομάδες.

9      Ραμζάν Καντίροφ

Ο πολέμαρχος

Ο ισχυρός άνδρας της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ ήταν από τους βασικούς υποστηρικτές της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Ωστόσο, οποιαδήποτε προσπάθεια να εκμεταλλευτεί την αδυναμία του Πούτιν για να προωθήσει τη δική του θέση θα τον έθετε σε προσωπικό κίνδυνο, υποστηρίζει ο οικονομολόγος Σεργκέι Γκούριεφ. «Οι άνθρωποι του Καντίροφ είναι επικίνδυνοι, αλλά μισητοί», λέει θεωρώντας πιο πιθανό ότι ο Καντίροφ θα επιδείξει περισσότερη αυτονομία ή ανεξαρτησία για την Τσετσενία εάν υπάρξει πολιτική αναταραχή στη Ρωσία.

10       Γεβγκένι Πριγκόζιν

Ο μισθοφόρος

Αν κάποιος μοιάζει με τον αρχιστράτηγο της Ρωσίας αυτή τη στιγμή, αυτός είναι ο Πριγκόζιν, ένας ολιγάρχης γνωστός ως ο «σεφ» του Πούτιν που διευθύνει τον μισθοφορικό στρατό του Ομίλου Βάγκνερ. Ο 61χρονος Πριγκόζιν έκανε πρόσφατα ομιλία στρατολόγησης σε μια αυλή φυλακής, υποσχόμενος στους κατάδικους την ελευθερία τους εάν πολεμούσαν για τη Ρωσία στην Ουκρανία για έξι μήνες και επιβίωναν. «Οι μισθοφόροι του Βάγκνερ μού λένε ότι θα τον ψήφιζαν αντί του Πούτιν ανά πάσα στιγμή, και μου φαίνεται ότι μυρίζει αίμα», έγραψε στο Twitter ο Κρίστο Γκρόζεφ του ερευνητικού ιστοτόπου Bellingcat. Ωστόσο, θα απαιτούσε μια εκπληκτική ανατροπή στο πεδίο της μάχης.

Το σενάριο της εξέγερσης των Ρώσων

Αλεξέι Ναβάλνι

Ο επαναστάτης

Στην περίπτωση που οι Ρώσοι ξεσηκωθούν εναντίον του Πούτιν, ο ακτιβιστής Αλεξέι Ναβάλνι θα ήταν ο κύριος υποψήφιος για να ηγηθεί μιας ρωσικής επανάστασης, έχοντας βοηθήσει στη διοργάνωση διαδηλώσεων κατά της επιστροφής του Πούτιν στην προεδρία πριν από μία δεκαετία. Αυτές οι διαδηλώσεις – οι μεγαλύτερες στη μετασοβιετική Ρωσία – τελικά απέτυχαν. Ομως ο Ναβάλνι επέμεινε, διοχετεύοντας τις προσπάθειές του στην αποκάλυψη της διαφθοράς. Το κράτος ανταπέδωσε δηλητηριάζοντας τον Ναβάλνι με νευροτοξικό παράγοντα και φυλακίζοντάς τον με ψευδείς κατηγορίες απάτης. Επιδεικνύοντας εξαιρετικό θάρρος, ο Ναβάλνι συνεχίζει να αντιτίθεται στον πόλεμο πίσω από τα κάγκελα.