Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
O Nord Stream 2, ο αγωγός που είναι σχεδόν έτοιμος και συνδέει απευθείας τη Ρωσία με τη Γερμανία, δεν αφορά στην πραγματικότητα την εξασφάλιση φθηνού φυσικού αερίου. Εχει να κάνει με κέρδη και το συμφέρον αυτών των δύο κρατών.
Ο αγωγός που διασχίζει τη Βαλτική έχει φέρει τις ΗΠΑ και την ΕΕ απέναντι από τη Γερμανία, ενώ στο εσωτερικό της χώρας υπάρχει έντονο επικριτικό κύμα έναντι της καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ. Εάν επρόκειτο απλώς για αέριο, ο αγωγός μπορεί και να μη γινόταν. Ποιοι είναι οι πραγματικοί λόγοι;
Ας ανατρέξουμε στο 2005, όταν ο Γκέρχαρντ Σρέντερ και ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έκλεισαν τη συμφωνία, λίγο πριν αποχωρήσει ο Σρέντερ από την καγκελαρία. Λίγο αφότου παρέδωσε την εξουσία στη Μέρκελ, ο ρωσικός ενεργειακός γίγαντας Gazprom, στην ουσία μια θυγατρική του Κρεμλίνου, έκανε τον Σρέντερ πρόεδρο της επιτροπής μετόχων της εταιρείας που φτιάχτηκε για τον Nord Stream. Το 2016, ο Σρέντερ ανέλαβε το τιμόνι του Nord Stream, με την Gazprom να ελέγχει όλες τις μετοχές. Εκτοτε, ο Σρέντερ λειτουργεί υπέρ του Πούτιν. Δεν κουράζεται ποτέ να επαναλαμβάνει πως ό,τι έκανε το έκανε για το καλό της Γερμανίας, επειδή έτσι έχει ενεργειακή ασφάλεια σε χαμηλές τιμές. Στην πραγματικότητα, η Γερμανία και η Δυτική Ευρώπη δεν χρειάζονται τον Nord Stream 2. H τιμή του πετρελαίου έχει πέσει στο μισό σε σύγκριση με την ανώτερη τιμή του το 2008. Και καθώς όλο και περισσότερα οικόπεδα φυσικού αερίου εμφανίζονται, ιδιαίτερα στη Μεσόγειο, για να μην αναφέρω και τη Βόρεια Αμερική, η τιμή του αερίου έχει πέσει κατά 4/5 την ίδια περίοδο. Μια τάση που αναμένεται να διαρκέσει, καθώς η αγορά στρέφεται στις ανανεώσιμες πηγές.
Υπάρχουν ήδη 13 αγωγοί από τη Ρωσία προς την Ευρώπη, που παραδίδουν περίπου 250 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Ο Nord Stream 2 θα αυξήσει την εξάρτηση από τη Ρωσία, αλλά το σημαντικό είναι ότι αυτός ο αγωγός παρακάμπτει την Ουκρανία και την Πολωνία. Ο Πούτιν θεωρεί ότι η Ουκρανία, πρώην σοβιετική δημοκρατία, ανήκει στη «σλαβική πατρίδα» και ήδη έχει πάρει δύο κομμάτια της: την Κριμαία και την περιοχή του Ντονμπάς. Πιστεύει επίσης ότι και η Πολωνία ανήκει στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας.
Ο Nord Stream 2 επιτρέπει στον Πούτιν να εξασθενήσει και τις δύο αυτές χώρες στερώντας τους τις αμοιβές διέλευσης αγωγών. Το 2020, η Ουκρανία κέρδισε 3 δισ. δολάρια από αμοιβές διέλευσης, καθώς μέσω του εδάφους της μεταφέρθηκαν περίπου 50 δισ. κυβικά μέτρα αερίου - εντελώς τυχαία, η ποσότητα που θα μεταφέρει ο Nord Stream 2. Το παιχνίδι του Σρέντερ με την Gazprom θα επιτρέψει στον Πούτιν να ασκήσει μεγάλη πίεση στην Ουκρανία (και την Πολωνία), σε μια στιγμή κατά την οποία η κυβέρνηση του Κιέβου προσπαθεί απεγνωσμένα να αντικρούσει τις ρωσικές πιέσεις στην ήδη αδύναμη οικονομία της.
Ο Σρέντερ δεν σκεφτόταν τη Γερμανία ή την Ευρώπη όταν συμφώνησε με τον Πούτιν, όμως το πραγματικό αίνιγμα είναι η Μέρκελ. Οταν ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ της είπε: «Πρέπει να σταματήσεις να αγοράζεις αέριο από τον Πούτιν», εκείνη δεν υποχώρησε. Και πρόσφατα γερμανός αξιωματούχος τόνισε: «Θα κάνουμε τα πάντα για να ολοκληρωθεί ο αγωγός».
Προφανώς, οι ενεργειακές προμήθειες δεν είναι το πρώτο στο μυαλό της Μέρκελ. Δεν αφορά όλο αυτό τη «χαμηλή πολιτική» αερίου και ρευστών, αλλά την «υψηλή πολιτική» που έχει να κάνει με τη θέση και την εξουσία κρατών. Ασχέτως του πόσο συχνά οι Γερμανοί και οι Ρώσοι αντιπαρατίθενται, τα αντανακλαστικά που κρατάνε ακόμα χρονολογούνται από τον Μπίσμαρκ, που τόνιζε: «Ποτέ μην κόψετε τους δεσμούς με την Αγία Πετρούπολη». Με άλλα λόγια, διατηρήστε πάση θυσία την ειρήνη με τον γίγαντα στα ανατολικά της Γερμανίας. Αν και πλέον στο ΝΑΤΟ, η Γερμανία τιμά τον Μπίσμαρκ με μια άσκηση ευγενούς ουδετερότητας. Και η Μέρκελ τηρεί τον κλασικό κανόνα της γερμανικής διπλωματίας.
Ομως ξαφνικά η γερμανίδα καγκελάριος βρίσκεται μόνη. Δεν είναι μόνο οι ΗΠΑ, η Βρετανία και οι νευρικοί Ανατολικοευρωπαίοι που θέλουν να ακυρωθεί ο Nord Stream 2. Ακόμα και οι Γάλλοι στρέφονται εναντίον της συμφωνίας. Προβλήματα αντιμετωπίζει η Μέρκελ και στο εσωτερικό, καθώς ακόμα και Χριστιανοδημοκράτες αλλά και οι Πράσινοι στρέφονται εναντίον του Πούτιν λόγω του Αλεξέι Ναβάλνι. Ομως μένουν μόνο 100 μίλια για να ολοκληρωθεί ο αγωγός - κανείς δεν πιστεύει ότι ένα έργο αξίας 10 δισεκατομμυρίων ευρώ θα ταφεί στις άμμους της Βαλτικής. Οι διαπραγματεύσεις του Βερολίνου με την Ουάσιγκτον έχουν ήδη αρχίσει. H Γερμανία υπόσχεται να αυξήσει τις επιδοτήσεις για την κατασκευή των πλατφορμών επεξεργασίας υγροποιημένου αερίου που θα συνεργάζονται με τις αμερικανικές, καθώς και ότι θα συνεχίσει η μεταφορά αερίου μέσω Ουκρανίας και η Πολωνία θα λάβει κονδύλια για τις δικές της πλατφόρμες.
Κάποιου είδους συμφωνία θα επιτευχθεί. Ποιος όμως θα κάνει τη «διαπραγμάτευση» με την ενεργειακή αγορά; Ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης ίσως βγάλει τη δική του απόφαση: ότι δεν υπάρχει ανάγκη για άλλον έναν αγωγό. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, ο Nord Stream 2 θα σαπίσει κάτω από τη Βαλτική - ένα μνημείο στην πλεονεξία και τη βλακεία.
Ο Τζόζεφ Τζοφ, μέλος του Ινστιτούτου Χούβερ του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, είναι στο εκδοτικό συμβούλιο της εβδομαδιαίας γερμανικής εφημερίδας «Die Zeit» και διδάσκει διεθνή πολιτική στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς
