Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Οι διπλές βουλευτικές εκλογές του 2012 σηματοδότησαν την αποευθυγράμμιση του πολιτικού συστήματος, την αλλαγή του κομματικού τοπίου και του συσχετισμού δυνάμεων. Η βαθιά χρηματοπιστωτική κρίση, οι υψηλοί δείκτες ανεργίας, η πολιτική δυσαρέσκεια και απαξίωση της πολιτικής συνολικά και του πολιτικού συστήματος, σε συνδυασμό με την ανάδειξη νέων κεντρικών ζητημάτων, όπως το Μεταναστευτικό, εκτόξευσαν την ανύπαρκτη εκλογικά Χρυσή Αυγή από την αφάνεια του 0,29% στις εκλογές του 2009 στο 7% του 2012. Ενα περιθωριακό έως τότε νεοναζιστικό μόρφωμα, χρησιμοποιώντας έναν πολεμικό λόγο που συμπύκνωνε την καταγγελία του Μνημονίου με εκείνη του πολιτικού κατεστημένου, της «λαθρομετανάστευσης» και της «πληθυσμιακής αλλοίωσης» και με αιχμή τα ζητήματα της ασφάλειας και την «προστασία» που υποτίθεται ότι εξασφάλιζε στους έλληνες κατοίκους έναντι της εγκληματικότητας των μεταναστών, κατάφερε να καταστεί ελκυστική στους εκλογείς κατ' αρχάς της πωτεύουσας και στη συνέχεια της υπόλοιπης χώρας (Β. Γεωργιάδου, 2014).
Η διείσδυση της Χρυσής Αυγής ήταν ιδιαίτερα επιτυχής στις νεότερες ηλικίες (11% στις ηλικίες 18-34 ετών) και σε περιοχές λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων που είχαν πληγεί από την κρίση. Η εκλογική της βάση ήταν κατά τα δύο τρίτα ανδρική με μορφωτικό επίπεδο κυρίως δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το συνεκτικό ιδεολογικό τους στοιχείο ήταν η αποστροφή στον πολιτικό κόσμο που ευθύνεται για την κατάντια της χώρας και η ανοικτή απόρριψη του κοινοβουλευτισμού (Νικολακόπουλος - Βούλγαρης, 2014).
Στις πρώτες εκλογές του 2012, το 18,5% των ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής δήλωνε πως είχε ψηφίσει στις προηγούμενες εκλογές τον ΛΑΟΣ, ενώ η ΝΔ υπήρξε η μεγαλύτερη δεξαμενή για τη Χρυσή Αυγή, με το 36% των εκλογέων της να προέρχεται από πρώην ψηφοφόρους της κεντροδεξιάς παράταξης και 28,6% από πρώην ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ (στοιχεία exit poll 6/5/2012).
Με αυτές τις ροές ψήφων, με προέλευση από τον χώρο της λαϊκιστικής Δεξιάς έως και την Κεντροαριστερά, συμπληρώνεται ένα πολυσυλλεκτικό παζλ όσον αφορά την κομματική προέλευση της εκλογικής βάσης της Χρυσής Αυγής.
Εως και τις τελευταίες εθνικές εκλογές του Ιουλίου 2019 το δημογραφικό και κοινωνικό προφίλ της Χρυσής Αυγής παρέμεινε σχετικά σταθερό.
Οι Mayer και Perrineau, αναλύοντας το εκλογικό σώμα του Γαλλικού Εθνικού Μετώπου, προτείνουν μια τυπολογία εκλογέων της ευρωπαϊκής Ακρας Δεξιάς, στην οποία ανιχνεύονται:
α) Οι «αφοσιωμένοι» ψηφοφόροι που ανήκουν στον σκληρό πυρήνα των εκλογέων της Ακρας Δεξιάς, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από την ιδεολογική προσήλωση στις αρχές της.
β) Οι «διστακτικοί» που περιστασιακά ψηφίζουν τα ακροδεξιά κόμματα, χωρίς να ταυτίζονται με την πολιτική ατζέντα.
γ) Οι «δυνητικοί» ψηφοφόροι που αποτελούν μια πιθανή δεξαμενή καθώς συμφωνούν με επιμέρους θέσεις της Ακρας Δεξιάς (Mayer - Perrineau, 1992).
Από την πρώτη στιγμή της εκλογικής εμφάνισης της Χρυσής Αυγής, πολλοί αναλυτές ανέμεναν μια ραγδαία πτώση στη δύναμή της και τον αναπροσανατολισμό των ψηφοφόρων της σε πιο μετριοπαθείς εκλογικές συμπεριφορές. Στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής είχαμε μια αργή αλλά σταθερή πτωτική πορεία που την οδήγησε, όπως φαίνεται μετά και την πρόσφατη δικαστική απόφαση, στη διάλυσή της.
Το κομβικό χρονικά σημείο για την αντίστροφη εκλογική πορεία της Χρυσής Αυγής είναι σίγουρα η δολοφονία Φύσσα και η απόφαση της τότε κυβέρνησης Σαμαρά να οδηγήσει την ηγετική ομάδα του νεοναζιστικού μορφώματος στον εισαγγελέα. Από το σημείο αυτό παρατηρείται έντονα σε όλες τις δημοσκοπήσεις μια σοβαρή υποεκπροσώπηση των ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής, οι οποίοι, θορυβημένοι από τις αποκαλύψεις για τη δράση του κόμματος που υποστήριζαν, παίρνουν αποστάσεις και διαφοροποιούνται ως προς τις πρακτικές και τις ενέργειές της.
Αποτέλεσμα αυτής της αποστασιοποίησης είναι η Χρυσή Αυγή από το 6,99% και την τρίτη θέση τον Σεπτέμβριο του 2015 να πέφτει στο 4,87% των ευρωεκλογών και στο 2,93% του Ιουλίου 2019, που εξοβέλισε τελικά το νεοναζιστικό κόμμα από την Ελληνική Βουλή.
Σε σχέση με τις εκλογές του 2015, στις ευρωεκλογές του 2019 το 57% συνέχισε να ψηφίζει τη Χρυσή Αυγή, ενώ το 13% των ψηφοφόρων της μετακινήθηκε προς τη ΝΔ, 12% προς την Ελληνική Λύση και 4% προς τον ΣΥΡΙΖΑ.
Μέσα σε έναν μήνα, στις εθνικές εκλογές του Ιουλίου, οι μετατοπίσεις των ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής συνεχίστηκαν με ένα επιπλέον 12% να επιλέγει τη ΝΔ, 8% την Ελληνική Λύση και 7% τον ΣΥΡΙΖΑ (στοιχεία exit poll, Ιούλιος 2019).
Μπορούμε, λοιπόν, να ισχυριστούμε ότι ο χώρος της Κεντροδεξιάς και λαϊκιστικής Δεξιάς, που αποτέλεσε τον βασικό εκλογικό τροφοδότη της Χρυσής Αυγής το 2012, ύστερα από έναν εκλογικό κύκλο επτά ετών έγινε ο βασικός υποδοχέας των περιστασιακών ψηφοφόρων που ανακατευθύνθηκαν σε πιο συμβατικές εκλογικές επιλογές. Ταυτόχρονα η μετακίνηση ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής προς τον ΣΥΡΙΖΑ ενισχύει την άποψη ότι δεν μπορούμε να ερμηνεύουμε με όρους ιδεολογικής και πολιτικής συνοχής την εκλογική βάση των ακροδεξιών κομμάτων, αλλά σαν ένα ανομοιογενές σώμα με διαφορετικό βαθμό κομματικής αφοσίωσης κάθε φορά.
Ο εκλογικός κύκλος της Χρυσής Αυγής έχει ολοκληρωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η ιστορική αδυναμία της ευρωπαϊκής εξτρεμιστικής Δεξιάς να δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς με ευρύτερα εκλογικά στρώματα που θα επεκτείνονται σε βάθος χρόνου φαίνεται να βρίσκει τελικά εφαρμογή και στην ελληνική περίπτωση.
Ο Αντώνης Παπαργύρης είναι διευθυντής ερευνών GPO
