Μπορεί το Δημοκρατικό Κόμμα στις ΗΠΑ να αναγεννήσει την Αριστερά στην Ευρώπη;

Τη δεκαετία του 1990 οι εξελίξεις στο εσωτερικό του Δημοκρατικού Κόμματος στις ΗΠΑ θα οδηγούσαν στην ιδεολογική και κατόπιν εκλογική πτώση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Σήμερα, η προεκλογική εκστρατεία για το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος το 2020 πιστεύεται ότι θα είναι η πιο συναρπαστική συζήτηση για τις πολιτικές της σοσιαλδημοκρατίας εδώ και μία δεκαετία. Αρα τώρα, σχεδόν τρεις δεκαετίες αργότερα, μπορεί οι πρόσφατες εξελίξεις μέσα στο ίδιο κόμμα να αποτελέσουν την αρχή της ιδεολογικής και εκλογικής αναγέννησης της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας;

Στη δεκαετία του 1980 η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία χτυπήθηκε σφόδρα. Αν και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα τα πήγαιναν σχετικά καλά στις εκλογικές αναμετρήσεις της εποχής, η μεταπολεμική σοσιαλδημοκρατική συναίνεση - με ένα μείγμα κεντρώας χριστιανοδημοκρατίας - δεχόταν επίθεση από το πρώτο κύμα νεοφιλελευθερισμού, που εκπροσωπούσαν η Μάργκαρετ Θάτσερ στη Βρετανία και ο Ρόναλντ Ρίγκαν στις ΗΠΑ. Οπως το Δημοκρατικό Κόμμα, έτσι και το βρετανικό Εργατικό Κόμμα είχε περιοριστεί στην αντιπολίτευση, καθώς οι νεοφιλελεύθεροι διέλυαν θεσμούς - κλειδιά του σοσιαλδημοκρατικού κράτους πρόνοιας και, κυρίως, υπονόμευαν τη βασική αρχή της αλληλεγγύης και του κρατικού ελέγχου.

Οταν ο Ρόναλντ Ρίγκαν έκανε την περίφημη αντικυβερνητική δήλωσή του «η κυβέρνηση δεν είναι η λύση στο πρόβλημα, η κυβέρνηση είναι το πρόβλημα», στην ομιλία για την ορκωμοσία του το 1981, δέχθηκε επικρίσεις. Ομως σήμερα, τέσσερις δεκαετίες αργότερα, θεωρείται «κοινή λογική» για πολλούς Αμερικανούς και Ευρωπαίους. Δυστυχώς, οι σοσιαλδημοκράτες έπαιξαν μεγάλο ρόλο σε αυτό.

Ο Μπιλ Κλίντον επιτυχώς υιοθέτησε μια νεοφιλελεύθερη προσέγγιση «κοινής λογικής» για να κερδίσει την προεδρία. Η νίκη του έναντι του Ρεπουμπλικανού προέδρου αποτέλεσε έμπνευση για πολλούς ευρωπαίους σοσιαλδημοκράτες, μεταξύ των οποίων και ένας φιλόδοξος πολιτικός των Εργατικών, ονόματι Τόνι Μπλερ. Το 1993 ο Μπλερ ήταν μέρος αντιπροσωπείας των Εργατικών που συναντήθηκε με την ομάδα που συνόδευσε στον Λευκό Οίκο τον Κλίντον. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ως πρωθυπουργός της Βρετανίας, δήλωσε πως το κύριο μάθημα εκείνης της συνάντησης ήταν «ευκαιρία, ευθύνη, κοινότητα». Αυτός ο ρηχός πραγματισμός της «κοινής λογικής» εξελίχθηκε σε έμμεσο φιλελευθερισμό, που αργότερα ιδεολογικοποιήθηκε από τον βρετανό κοινωνιολόγο Αντονι Γκίντεντς στο βιβλίο του «Ο τρίτος δρόμος», το οποίο λειτούργησε ως το ανεπίσημο πρόγραμμα των Νέων Εργατικών.

Στο γύρισμα του αιώνα, σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα αναζητούν τον «τρίτο δρόμο» που ενέπνευσε ο Κλίντον - κάποιοι με ενθουσιασμό όπως το SPD του Γκέρχαρντ Σρέντερ στη Γερμανία, άλλοι με περισσότερες επιφυλάξεις όπως το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Λιονέλ Ζοσπέν στη Γαλλία. Ο τρίτος δρόμος μόνο προσωρινά διέκοψε την εκλογική παρακμή των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που έμοιαζαν όλο και περισσότερο με τους συντηρητικούς αντιπάλους τους.

Ομως στις ΗΠΑ η συνέχεια ήταν διαφορετική. Το κίνημα Occupy δεν είχε υποδομές και ηγέτες για να επηρεάσει τις πολιτικές αποφάσεις, αλλά ενέπνευσε και κινητοποίησε μια νέα γενιά αριστερών ακτιβιστών και πολιτικών. Κάποτε γνωστές για την έλλειψη σοσιαλιστικών απόψεων, οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή είναι γεμάτες νέους και παλιούς Δημοκρατικούς που αυτοαποκαλούνται Δημοκρατικοί Σοσιαλιστές. Ο Μπέρνι Σάντερς, υποψήφιος για το χρίσμα το 2016, μπορεί να έχασε από τη Χίλαρι Κλίντον, άφησε όμως το σημάδι του στις πολιτικές θέσεις του κόμματος.

Ο αγώνας για το χρίσμα των Δημοκρατικών αναμένεται ιδεολογικά συναρπαστικός. Η Ελίζαμπεθ Ουόρεν έχει προσφέρει μόνη της πιο καινοτόμες σοσιαλδημοκρατικές προτάσεις απ' ό,τι όλα τα ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα μαζί τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ας ελπίσουμε ότι το ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κίνημα θα πάρει τα σωστά μαθήματα από αυτήν τη συζήτηση. Ετσι ώστε να ανανεωθεί η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία.

Ο Κας Μούντε είναι ολλανδός πολιτικός επιστήμονας που εστιάζει στον πολιτικό εξτρεμισμό και στον λαϊκισμό στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ