Ποιοι είναι τα Κίτρινα Γιλέκα; Ποιες είναι οι πραγματικές ρίζες της εξέγερσης; Και τι θέλουν; Εξι εβδομάδες από τις διαδηλώσεις που άρχισαν να συνταράσσουν τη Γαλλία και έναν μήνα από τη βία που ξέσπασε στα Ηλύσια Πεδία, τα ερωτήματα αυτά εξακολουθούν να απασχολούν τον δημόσιο διάλογο. Η αλήθεια είναι πως τα Κίτρινα Γιλέκα δεν κάνουν μόνο πολύ έντονη την παρουσία τους, περιβάλλονται και από μυστήριο. Ηταν παντού στα μέσα ενημέρωσης, αλλά δεν είχαν πραγματικούς εκπροσώπους. Οταν στην κορύφωση της κρίσης ο πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ τους κάλεσε για ανοικτό διάλογο κανένας δεν εμφανίστηκε.

Γι’ αυτό δεν είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τι θέλουν. Η διαμαρτυρία ξεκίνησε από τον οικολογικό φόρο που επιβλήθηκε στα καύσιμα. Μετά την αναστολή του φόρου, η διαμαρτυρία συνεχίστηκε για να επικεντρωθεί στην αγοραστική τους δύναμη. Αλλά όταν ο πρόεδρος Μακρόν ανακοίνωσε σειρά φιλολαϊκών μέτρων ήρθε το αίτημα για περισσότερη άμεση δημοκρατία μέσω λαϊκών δημοψηφισμάτων. Είναι σαφές λοιπόν το κίνητρο της αρχικής διαμαρτυρίας. Αλλά γιατί τόσα πολλά νοικοκυριά της μεσαίας τάξης αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους; Αντίθετα με τη Γερμανία ή τις ΗΠΑ όπου τα εισοδήματα έμειναν στάσιμα, το πραγματικό εισόδημα των Γάλλων αυξήθηκε κατά 8% από το 2007 έως το 2017. Αξιοσημείωτη ήταν επίσης και η αναδιανομή του πλούτου με το 5% του πλουσιότερου 10% να πηγαίνει στο φτωχότερο 20%.

Μια εξήγηση του φαινομένου είναι δημογραφική: καθώς αυξάνονται τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά και οι μονογονεϊκές οικογένειες, αυξάνονται οι καταναλωτικές μονάδες. Μια άλλη εξήγηση είναι κοινωνική: τα καταναλωτικά στάνταρ περιλαμβάνουν πλέον κινητά, εξόδους, διακοπές. Μια άλλη εξήγηση είναι γεωγραφική: δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα Κίτρινα Γιλέκα υπάρχουν σε μικρές πόλεις, αντίθετα με μεγαλύτερες όπως η Λυών.

Η βαθύτερη αιτία όμως είναι η αίσθηση ότι το κοινωνικό συμβόλαιο έχει σπάσει. Κάποτε υπήρχε η πεποίθηση πως η καλύτερη εκπαίδευση θα έφερνε καλύτερες δουλειές και μεγαλύτερη ευημερία. Σήμερα υπάρχει η αίσθηση της απειλής από την ψηφιακή επανάσταση, ενώ η μεσαία τάξη αισθάνεται ότι μόνο οι προνομιούχοι έχουν πρόσβαση στα καλά σχολεία. Και ο γνωστός γαλλικός πεσιμισμός απλώς επιβαρύνει αυτό το συναίσθημα.