Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ευρωομόλογα αποτελούν σήμερα ένα από τα πιο ενδιαφέροντα φαινόμενα στη διεθνή οικονομία. Παραδοσιακά, η αύξηση του χρέους συνδέεται με υψηλότερο κόστος δανεισμού. Ωστόσο, στην περίπτωση της ΕΕ, όσο περισσότερα ευρωομόλογα εκδίδονται, τόσο φθηνότερα φαίνεται να δανείζεται – μια πραγματική οικονομική παραδοξότητα.
Η κοινή ευρωπαϊκή έκδοση χρέους ξεκίνησε ουσιαστικά το 2021, μέσω του προγράμματος Next Generation EU, που δημιουργήθηκε για τη στήριξη της ανάκαμψης μετά την πανδημία. Για πρώτη φορά, η Ένωση προχώρησε σε μαζική, κοινή χρηματοδότηση ύψους 750 δισ. ευρώ, εισάγοντας έναν νέο υπερεθνικό τίτλο στην αγορά. Από το 2023 και έπειτα, ο όγκος των εκδόσεων αυξήθηκε σημαντικά, καθιστώντας την ΕΕ έναν από τους μεγαλύτερους εκδότες ομολόγων στην Ευρώπη.
Το εντυπωσιακό είναι πως αυτή η αύξηση δεν οδήγησε σε ακριβότερο δανεισμό· αντιθέτως, το κόστος μειώθηκε. Η διαφορά απόδοσης μεταξύ των δεκαετών ευρωομολόγων και των αντίστοιχων γερμανικών τίτλων – που θεωρούνται το ασφαλέστερο σημείο αναφοράς – έχει περιοριστεί αισθητά. Οι αγορές ζητούν ολοένα μικρότερο «ασφάλιστρο» για να δανείσουν χρήματα στην Ένωση.
Η σημασία της ρευστότητας
Η εξήγηση δεν σχετίζεται με το ρυθμιστικό πλαίσιο ή τον πιστωτικό κίνδυνο, οι οποίοι παραμένουν αμετάβλητοι από το 2021. Το κλειδί βρίσκεται στη ρευστότητα. Με απλά λόγια, πρόκειται για το πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να αγοράσει ή να πουλήσει ένα ομόλογο χωρίς να επηρεάσει σημαντικά την τιμή του. Όσο πιο «ζωντανή» είναι μια αγορά, τόσο μικρότερο είναι το ρίσκο για τους επενδυτές.
Για να υπάρξει ρευστότητα, απαιτείται όγκος: αρκετές εκδόσεις, επενδυτές και συναλλαγές. Τα ευρωομόλογα βρίσκονται ακόμη σε φάση ωρίμανσης, όμως όσο αυξάνεται ο αριθμός τους, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για συμμετοχή μεγάλων «παικτών» της αγοράς. Η ανάπτυξη υποδομών, όπως πλατφόρμες διαπραγμάτευσης, αγορές repos και συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, ενισχύει τη σταθερότητα και μειώνει το κόστος δανεισμού.
Οι προκλήσεις μετά το 2026
Παρά τα θετικά σημάδια, η δυναμική αυτή δεν είναι δεδομένη. Αν μετά το 2026 οι καθαρές εκδόσεις μειωθούν, υπάρχει κίνδυνος οι αγορές να χάσουν το ενδιαφέρον τους και η ρευστότητα να υποχωρήσει. Ήδη, τα επόμενα προγράμματα κοινής χρηματοδότησης θεωρούνται μικρότερης κλίμακας, γεγονός που ενδέχεται να περιορίσει τη σημερινή ορμή.
Το στρατηγικό ερώτημα είναι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιλέξει να προχωρήσει προς μια βαθύτερη οικονομική ενοποίηση, με ισχυρό και μόνιμο κοινό χρέος. Μια τέτοια απόφαση θα ενίσχυε όχι μόνο τη χρηματοοικονομική θέση της, αλλά και τα θεμέλια της ίδιας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Προς το παρόν, η ευνοϊκή αυτή συγκυρία λειτουργεί υπέρ της· το αν θα αξιοποιηθεί, μένει να φανεί.
