Ο Πύργος του Άιφελ, το σήμα κατατεθέν του Παρισιού, ήταν αρχικά γνωστός ως «Πύργος των 300 μέτρων» (Tour de 300 mètres) — μια ονομασία που προτάθηκε από τους μηχανικούς Μορίς Κεσλίν και Εμίλ Νουζιέ προς τον Γκυστάβ Άιφελ, τον επικεφαλής του φιλόδοξου έργου. Από την πρώτη στιγμή, η πρόθεση ήταν ξεκάθαρη: η κατασκευή μιας αρχιτεκτονικής πρόκλησης, που θα έθετε νέο ρεκόρ ύψους και θα συμβόλιζε την τεχνολογική υπεροχή της εποχής. Αυτό που λίγοι ίσως γνωρίζουν είναι ότι κάθε καλοκαίρι ο Πύργος του Άιφελ ψηλώνει. Και όχι, δεν είναι κάποια ψευδαίσθηση ή οπτικό τέχνασμα, αλλά ένα φυσικό φαινόμενο που λέγεται θερμική διαστολή.
Ο Πύργος κατασκευάστηκε με αφορμή την Παγκόσμια Έκθεση του 1889, για να τιμήσει τα 100 χρόνια από τη Γαλλική Επανάσταση. Ο Άιφελ επέλεξε για την κατασκευή του τον σφυρήλατο σίδηρο, ένα υλικό που γνώριζε καλά και είχε χρησιμοποιήσει με επιτυχία σε άλλα έργα, όπως η γέφυρα Garabit στη Γαλλία. Ο σφυρήλατος σίδηρος έχει μεγάλη αντοχή στις δυνάμεις που ασκούνται πάνω του, γεγονός που επέτρεψε την κατασκευή ενός υψηλού αλλά σχετικά ελαφριού πύργου, ικανού να αντέξει τους ισχυρούς ανέμους.
Για να καταλάβει κανείς πόσο ελαφρύς είναι ο Πύργος σε σχέση με τον όγκο του, το βάρος του (περίπου 7.300 τόνοι) είναι κοντά στο βάρος του αέρα που περιέχεται στον εσωτερικό του χώρο (περίπου 6.300 τόνοι).
Από την αρχή, σχεδιάστηκε τόσο ως σημείο παρατήρησης, όσο και ως σταθμός ραδιοφωνικών εκπομπών. Η μεταλλική του δομή, με την χαρακτηριστική τριγωνική δικτυωτή γεωμετρία, θυμίζει αντίστοιχα έργα της εποχής, όπως η γέφυρα Forth στη Σκωτία. Όπως όλα τα μέταλλα, έτσι και ο σίδηρος διαστέλλεται με τη ζέστη και συστέλλεται με το κρύο. Το φαινόμενο αυτό, η θερμική διαστολή, είναι απόλυτα φυσιολογικό: όταν η θερμοκρασία ανεβαίνει, τα άτομα του υλικού αποκτούν μεγαλύτερη κινητικότητα και οι μεταξύ τους αποστάσεις αυξάνονται. Έτσι, η συνολική διάσταση του αντικειμένου (στην προκειμένη περίπτωση, το ύψος του Πύργου) αυξάνεται.
Σε αντίθεση με τις γέφυρες που επηρεάζονται κυρίως οριζόντια, ο Πύργος του Άιφελ «τεντώνεται» κάθετα. Το καλοκαίρι, με υψηλές θερμοκρασίες, ο Πύργος μπορεί να ψηλώσει μέχρι και 15 εκατοστά σε σχέση με το χειμώνα.
Πόσο προβλέψιμη είναι η διαστολή; Οι μηχανικοί έχουν τρόπους να υπολογίζουν αυτή την αλλαγή. Η διαστολή ενός ευθύγραμμου αντικειμένου (όπως οι μεταλλικές ράβδοι του Πύργου) εξαρτάται από τρεις βασικές παραμέτρους: Το μήκος του αντικειμένου, την αλλαγή της θερμοκρασίας και τον συντελεστή θερμικής διαστολής του υλικού
Στην περίπτωση του Πύργου του Άιφελ, το υλικό είναι μέταλλο (σιδηροκράμα), το οποίο διαστέλλεται περισσότερο από υλικά όπως το γυαλί ή η κεραμική. Όμως διαστέλλεται λιγότερο από τα πολυμερή, όπως το πλαστικό. Όπως γίνεται αντιληπτό, ο Πύργος του Άιφελ δεν είναι ένα στατικό μνημείο. Είναι μια δομή που ζει και αναπνέει με τη θερμοκρασία, ακολουθώντας το ρυθμό των εποχών και της φύσης.
