Η συρρίκνωση του αγαπημένου σας φορέματος ή πουκαμίσου μπορεί να είναι κάτι το καταστροφικό. Εκεί που σας πήγαινε γάντι, ξαφνικά έχει μαζέψει και φαίνεται δύο νούμερα μικρότερο. Δυστυχώς, κάποια υφάσματα, μάλλον, είναι πιο εύκολο να συρρικνωθούν, σε σύγκριση με κάποια άλλα. Γιατί, όμως; Η Νίσα Σαλίμ, Διευθύντρια του Εργαστηρίου του CSIRO και του Πανεπιστημίου του Σουίνμπουρν στον τομέα της σύνθετης φυσικής παραγωγής, με άρθρο της, που δημοσιεύτηκε στον ενημερωτικό ιστότοπο www.independent.com.uk του Ηνωμένου Βασιλείου, αναδεικνύει την επιστημονική αλήθεια πίσω από τις ίνες των υφασμάτων, που μπορεί να φανεί χρήσιμη στην αποτροπή της δυσάρεστης εμπειρίας της συρρίκνωσης στο πλύσιμο των ρούχων σας, αλλά και να σας βοηθήσει《να σώσετε》 τα ενδύματά σας, αν σας τύχει.
Όλα ξεκινούν από τις ίνες
Για να κατανοήσει κανείς περισσότερα για την συρρίκνωση των ρούχων, πρέπει πρώτα να ξεκινήσει από την δημιουργία των υφασμάτων. Οι γνωστές μας ίνες υφασμάτων, όπως του βαμβακιού και του λινού, προέρχονται από φυτά. Αυτές οι ίνες, λοιπόν, είναι ακανόνιστες και με πτυχώσεις στην φυσική τους μορφή. Αν εστιάσετε πιο βαθιά, θα δείτε εκατομμύρια μικροσκοπικά αλυσιδωτά μόρια κυτταρίνης, τα οποία υπάρχουν σε σπείρες ή με πτυχώσεις. Με ειδική επεξεργασία, αυτές οι ίνες τραβιούνται μηχανικά, τεντώνονται και μετατρέπονται σε ευθείες, που ενώνονται μαζί. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί απαλά και μεγάλα νήματα.
Σε χημικό επίπεδο, υπάρχουν σύνδεσμοι ανάμεσα στις αλυσίδες. Πρόκειται για δεσμούς υδρογόνου. Αυτοί ενδυναμώνουν την ίνα, που γίνεται νήμα και τελικά, το κάνουν πιο συνεκτικό. Τα νήματα υφαίνονται ή γνέθονται, ώστε να μετατραπούν σε υφάσματα, που κρατούν μαζί τις ίνες. Ωστόσο, αυτές οι ίνες έχουν καλή «μνήμη». Κάθε φορά, που είναι εκτεθειμένες στην ζέστη, στην υγρασία και στην πίεση μηχανημάτων (όπως του πλυντηρίου), έχουν την τάση να χαλαρώνουν και να επιστρέφουν στην προηγούμενη κατάστασή τους, αυτή με τις πτυχώσεις. Αυτή η «μνήμη» είναι ο λόγος, που μερικά υφάσματα ζαρώνουν πολύ εύκολα και συρρικνώνονται μετά από το πλύσιμο.
Πώς το πλύσιμο συρρικνώνει το ύφασμα;
Για να κατανοήσει κανείς την συρρίκνωση, πρέπει πάλι να αρχίσει από αλλού: από το στάδιο των μορίων. Κατά το πλύσιμο, το καυτό νερό βοηθάει να αυξηθεί το επίπεδο ενέργειας των ινών. Πρακτικά, δηλαδή, όσο τα ρούχα τραντάζονται, τόσο διαλύονται οι δεσμοί υδρογόνου, που τα κρατούν στο μέγεθός τους. Επίσης, ο τρόπος πλεξίματος ή ύφανσης παίζει ρόλο. Τα φαρδιά πλεγμένα υφάσματα έχουν περισσότερο ανοιχτό χώρο και τρύπες, που καθιστά πιο εύκολη την συρρίκνωσή τους. Αντιθέτως, τα υφάσματα, που έχουν υφανθεί σφιχτά είναι πιο ανθεκτικά, επειδή τα νήματα δεν έχουν ελεύθερο χώρο.
Επιπροσθέτως, η κυτταρίνη είναι υδροφιλής, δηλαδή απορροφά νερό. Τα μόρια του νερού διεισδύουν στις ίνες, οδηγώντας σε διόγκωση και κάνοντάς τες πιο ελαστικές και κινούμενες. Και σε όλο αυτό, φυσικά, προστίθεται το στριφογύρισμα στο πλυντήριο. Όλη η διαδικασία οδηγεί τις ίνες σε χαλάρωση και στην αρχική τους μορφή. Ως αποτέλεσμα, το ύφασμα συρρικνώνεται.
Δεν είναι μόνο το καυτό νερό
Αυτό δεν συμβαίνει μόνο με το καυτό νερό, όπως έχετε διαπιστώσει. Ένα παράδειγμα είναι τα ρούχα από ρεγιόν. Το κρύο νερό μπορεί επίσης να διεισδύσει στις ίνες, οδηγώντας σε διόγκωση, σε συνδυασμό με το στριφογύρισμα στο πλυντήριο. Το αποτέλεσμα είναι λιγότερο δραματικό με το κρύο νερό, αλλά μπορεί να συμβεί. Για να ελαχιστοποιήσετε την συρρίκνωση, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε παγωμένο νερό, την χαμηλότερη ταχύτητα περιστροφών ή τον πιο ήπιο τρόπο πλυσίματος, ειδικά για ρούχα από βαμβάκι ή από ρεγιόν. Οι ετικέτες των πλυντηρίων δεν εξηγούν πάντα τον αντίκτυπο της ταχύτητας των περιστροφών και της ανάδευσης. Όταν αμφιβάλλετε, επιλέξτε καλύτερα την ρύθμιση《για ευαίσθητα》.
Και με το μαλλί;
Διαφορετικά υφάσματα συρρικνώνονται με διαφορετικούς τρόπους. Δεν υπάρχει κάτι, που να ισχύει για όλα τα υφάσματα.
Ενώ τα βασισμένα στην κυτταρίνη υφάσματα συρρικνώνονται, με τον τρόπο, που προαναφέρθηκε, το προερχόμενο από ζώα μαλλί είναι φτιαγμένο από πρωτεΐνες κερατίνης. Η επιφάνειά του καλύπτεται από μικροσκοπικά, επικαλυπτόμενα λέπια, τα επιδερμικά κύτταρα. Κατά το πλύσιμο, αυτά τα κύτταρα ανοίγουν και 《κλειδώνονται》με τις γειτονικές τους ίνες, προκαλώντας ένα μπλέξιμο. Είναι το γνωστό “felting”. Αυτό το “felting” κάνει την αίσθηση του ρούχου πιο πυκνή και μικρή πάνω στο ανθρώπινο σώμα. Με άλλα λόγια, συρρικνώνεται.
Γιατί τα συνθετικά δεν συρρικνώνονται τόσο;
Οι συνθετικές ίνες, όπως ο πολυεστέρας ή το νάιλον, προέρχονται από βασισμένα στο πετρέλαιο πολυμερή, παρέχοντας σταθερότητα κι αντοχή. Αυτά τα πολυμερή περιέχουν περισσότερες κρυσταλλικές περιοχές, οι οποίες είναι σε σειρά και λειτουργούν ως ένα εσωτερικός
《σκελετός》, αποτρέποντας τις ίνες από το ζάρωμα.
Παράλληλα, οι επιστήμονες και οι μηχανικοί υφασμάτων εργάζονται πάνω σε υφάσματα, τα οποία αντιστέκονται στη συρρίκνωση, μέσα από προηγμένο υλικό σχεδιασμό. Μεταξύ των νέων καινοτομιών είναι νέα νήματα, που συνδυάζουν φυσικές και συνθετικές ίνες.
Κάποιοι άλλοι ερευνητές εργάζονται πάνω στα πολυμερή, που σχετίζονται με την 《μνήμη》των ινών, στις οποίες μπορούν να αλλάξουν το σχήμα ή να τις επιστρέψουν στο αρχικό τους σχήμα, σε αντίδραση στην θερμοκρασία ή στο νερό, για παράδειγμα. Αυτά τα υφάσματα είναι διαφορετικά από εκείνα, που τεντώνονται (όπως στα ενεργά ρούχα), που είναι φτιαγμένα από αρκετές ελαστικές ίνες, οι οποίες επιστρέφουν στην προηγούμενη κατάσταση, μετά το τέντωμα.
Πώς μπορώ να σώσω τα ρούχα από την συρρίκνωση;
Αν ένα αγαπημένο ρούχο σας έχει συρρικνωθεί στο πλύσιμο, μπορείτε να δοκιμάσετε αυτή την απλή μέθοδο: Βουτήξτε το ρούχο απαλά σε χλιαρό νερό με μαλακτικό μαλλιών ή σαμπουάν για μωρά (περίπου μια κουταλιά ανά λίτρο). Έπειτα, τεντώστε προσεκτικά το ύφασμα και στεγνώστε το σε επίπεδη επιφάνεια ή με λίγη απαλή πίεση. Για παράδειγμα, μπορείτε να το κρεμάσετε με μανταλάκια στην απλώστρα.
Ο λόγος, πίσω από αυτή την μέθοδο, είναι οι κατιονικές επιφανειοδραστικές ουσίες, που έχουν τα μαλακτικά. Αυτά θα λιπάνουν προσωρινά τις ίνες, κάνοντάς τες πιο ελαστικές κι επιτρέποντας να επανέλθει το ρούχο στο κανονικό του μέγεθος.
Τέλος, είναι σημαντικό να επισημανθεί το εξής: Η μέθοδος αυτή δεν μπορεί να αντιστρέψει εντελώς την ακραία συρρίκνωση, αλλά βοηθάει στο να επανέλθει ως ένα σημείο το χαμένο μέγεθος, κάνοντας το ρούχο κατάλληλο, ώστε να φορεθεί ξανά.
