Ο Άρης Μπαλής πηγαίνει στο «Σχολείο των γυναικών»

Ένα από τα αριστουργήματα του Μολιέρου, το «Σχολείο των Γυναικών», μια αρχετυπική ιστορία γυναικείας εξέγερσης σε ένα περιτύλιγμα αλλεπάλληλων, ξεκαρδιστικών παρεξηγήσεων, ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Έκτορα Λυγίζου, από τις 17 έως τις 20 Ιουλίου στην Πειραιώς 260 (Χώρος Δ). Στην παράσταση συμμετέχουν οι Κωνσταντίνος Ζωγράφος (Οράτιος), Ευαγγελία Καρακατσάνη (Κρυζάλντ), Γιάννης Κλίνης (Ζωρζέτ), Σοφία Κόκκαλη (Αγνή), Έκτορας Λυγίζος (Αρνόλφος ή κύριος Ντε λα Σους), Άρης Μπαλής (Αλαίν/Ορόντ) και The Boy (Ανρίκ).

Από φόβο μην γίνει «κερατάς», ο Αρνόλφος γίνεται δυνάστης! Για τον ίδιο, μια γυναίκα μπορεί να είναι ενάρετη μόνο όταν είναι αδαής και ανόητη. Για να αποκτήσει μια σύζυγο όπως τη φαντάζεται, ο Αρνόλφος μεγαλώνει τη μικρή Αγνή σε απομόνωση, με σκοπό να την παντρευτεί, μόλις εκείνη φτάσει σε ηλικία γάμου. Εν ολίγοις, τα έχει προβλέψει όλα. Όλα;

Παρότι «Το Σχολείο των Γυναικών» αποτελεί μια φάρσα πιστή στην παράδοση του είδους, απομονώνοντας κανείς τη διαδρομή του κεντρικού ήρωα, αποκαλύπτει άλλα αρχέτυπα, τραγικά. Ο στερεοτυπικός χαρακτήρας του απατημένου συζύγου, αυτός ο καταγέλαστος τύπος, ντύνεται τα άμφια ενός ιερέα της πατριαρχίας που κόβει το αίμα, και βαδίζει στα χνάρια ενός φαρσικού Οιδίποδα που βλέπει τις βεβαιότητές του, μία μία, να γκρεμίζονται. Την ίδια ώρα, ο χαρακτήρας της αθώας Αγνής, ένα –εκ πρώτης όψεως- πρόβατο μεγαλωμένο για σφαγή, μετατρέπεται σε λέαινα μόλις αντιλαμβάνεται την απύθμενη δύναμη που πηγάζει από την ίδια της την αθωότητα. Και αυτή η σπάνιας μορφής σωματική και ιδεολογική βία του δυνάστη της, θα στραφεί εναντίον του με την ένταση ενός εφιάλτη, μέσα, όμως, από τον σπαρταριστά κωμικό θεατρικό λόγο του σπουδαίου Γάλλου συγγραφέα.

Άλλωστε, μπορεί φαινομενικά «Το Σχολείο των Γυναικών» να στοχεύει να εκπαιδεύσει τις γυναίκες, να τις κάνει πιστές συζύγους, ποιος, όμως, αποκλείει ότι ο ύστατος σκοπός του δεν είναι να απελευθερώσει (μέσα μας) το σκλαβωμένο θήλυ; Με όχημα την ευρηματική μετάφραση της Χρύσας Προκοπάκη σε ομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο στίχο, ο Έκτορας Λυγίζος συνεχίζει τον πειραματισμό του στο απαιτητικό είδος της φάρσας, αναδεικνύοντας τη μουσικότητα του έμμετρου λόγου. Ταυτόχρονα, εξερευνά την ερεθιστική αμφισημία της «εκπαίδευσης» με στόχο την «ορθή» επιτέλεση των έμφυλων ρόλων.

Ο Άρης Μπαλής μιλάει στα «Νέα» για την παράσταση, τη φάρσα και τους έμφυλους ρόλους.

Πώς προσεγγίζετε το ρόλο σας;

Οι ρόλοι δεν είναι τόσο αυτόνομες υπάρξεις. Φωτίζονται μέσα από τον τρόπο που έχει επιλέξει ο σκηνοθέτης να δει το εκάστοτε έργο και σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία του εκάστοτε ηθοποιού. Ως εκ τούτου τον “Αλαίν” τον προσέγγισα σύμφωνα με την συνολική αφήγηση που είχε ο Έκτορας Λυγίζος στο νου του για τη συγκεκριμένη παράσταση.

Βρίσκετε κοινά σημεία με το χαρακτήρα σας;

Σε κάθε ρόλο υπάρχουν κοινά σημεία με τον χαρακτήρα του ηθοποιού που καλείται να τον ενσαρκώσει. Είμαστε αρκετά περίπλοκες ψυχοσωματικές μηχανές οι άνθρωποι για να πούμε είμαστε αυτό, αλλά όχι το άλλο. Εμπερικλείουμε χίλια δυο χαρακτηριστικά, συχνά και αντίθετα μεταξύ τους, οπότε σίγουρα υπάρχουν κοινά σημεία με τον χαρακτήρα που υποδύομαι. Το ζήτημα είναι να παραδεχτείς και αυτά τα κοινά χαρακτηριστικά, που για ηθικούς λόγους τα απωθείς και δεν τα βλέπεις, επειδή απλά δεν σε ευχαριστούν καθόλου.

Τι προκλήσεις αντιμετωπίσατε με τον έμμετρο λόγο της παράστασης;

Το κύριο μέλημα στη συγκεκριμένη παράσταση και στον τρόπο που συνολικά ο Έκτορας Λυγίζος αντιμετωπίζει τον θεατρικό λόγο είναι η μουσική -κατά μία έννοια- χρήση της γλώσσας. Ως εκ τούτου, η ασύλληπτα ευφυής και συγκινητική μετάφραση της Χρύσας Προκοπάκη μόνο βοηθητική θα μπορούσε να είναι ως προς το εν λόγω εγχείρημα. Αισθάνομαι ότι ο έμμετρος λόγος, ο αριστοτεχνικά μεταφρασμένος, λειτουργεί ως βάλσαμο. Η πρόκληση είναι να μην προδώσεις την ίδια την μετάφραση, αλλά να την εμπιστευτείς και να αφεθείς στις σκηνοθετικές οδηγίες.

Αυτή η αρχετυπική ιστορία γυναικείας εξέγερσης, πόσο επίκαιρη είναι σήμερα;

Είναι τόσο επίκαιρη όσο ήταν και όταν γράφτηκε αρκετούς αιώνες πριν. Και αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα. Θα έπρεπε αυτό το έργο σήμερα να θεωρείται ξεπερασμένο ή αφελές ή δεν ξέρω τι άλλο και όχι να είναι επίκαιρο. Οι κοινωνίες που ζούμε, όμως, δεν είναι τόσο προοδευτικές, όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε ότι είναι.

Ως άνδρας που ασχολείται μ’ ένα έργο  που θίγει τους έμφυλους ρόλους, πόσο συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον Μολιέρο;

Το συγκεκριμένο έργο στην εποχή που παρουσιάστηκε προκάλεσε αντιδράσεις για το προοδευτικό των απόψεων που εξέφραζε. Ως τέτοιο το διαβάζω κι εγώ μέσα στο πλαίσιο που γράφτηκε και φαντάζομαι ότι ο αντίστοιχος Μολιέρος σήμερα θα έγραφε ένα ακόμα πιο καυστικό έργο για να διαπραγματευτεί τους έμφυλους ρόλους.