Ο όρος «μυοκαρδιοπάθεια του Φειδιππίδη» έχει χρησιμοποιηθεί για να αναδείξει την πρώτη καταγραφή αιφνιδίου θανάτου σε αθλητή αντοχής στην ιστορία: ο αγγελιοφόρος Φειδιππίδης κατέρρευσε έχοντας τρέξει σχεδόν 300 χιλιόμετρα σε δύο ημέρες το 490 π.Χ. Μπορεί άραγε η υπερβολική άσκηση να επιβαρύνει την καρδιά;

Πράγματι κάποιες πρόσφατες μελέτες υποστήριξαν ότι η άσκηση μεγάλου όγκου και έντασης σε βάθος ετών δεν ωφελεί ή μπορεί και να βλάπτει. Σε ορισμένους αθλητές αντοχής η μαγνητική τομογραφία καρδιάς μπορεί να αναδείξει ουλή στο μυοκάρδιο (που δεν οφείλεται σε προηγούμενο έμφραγμα) και η οποία έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο αρρυθμιών. To 15% των βετεράνων αθλητών (μέσης ηλικίας) εμφανίζει κολπική μαρμαρυγή και η έντονη προπόνηση αντοχής (π.χ. κωπηλασία, ποδηλασία κ.τ.λ.) σχετίζεται με 3-8% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης αυτής της αρρυθμίας. Αντίστοιχα, οι βετεράνοι αθλητές εμφανίζουν αυξημένο ασβέστιο στα στεφανιαία αγγεία τους. Ενώ συνήθως η παρουσία ασβεστίου στις στεφανιαίες αρτηρίες συμβαδίζει με την παρουσία και στενώσεων, στην περίπτωση των αθλητών αυτό μπορεί να είναι και ένα καλό εύρημα που μπορεί απλά να υποδεικνύει ότι έχουν σταθερές αθηρωματικές πλάκες, που δεν σπάνε εύκολα και δεν οδηγούν σε έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Σε συγκεκριμένα – ευτυχώς σπάνια – καρδιακά νοσήματα, άσκηση πέραν της ήπιας μορφής μπορεί να είναι δυνητικά επιβλαβής. Η αρρυθμιογόνος μυοκαρδιοπάθεια – μία μορφή της οποίας είναι η γνωστή Νόσος της Νάξου – χαρακτηρίζεται από βλάβη στις μηχανικές συνδέσεις μεταξύ των κυττάρων τις καρδιάς. Εντονη άσκηση έχει συσχετισθεί με ταχύτερη ή βαρύτερη εξέλιξη της αρρυθμιογόνου μυοκαρδιοπάθειας της δεξιάς κοιλίας (μία μορφή της οποίας είναι η γνωστή Νόσος της Νάξου), με επιδείνωση καρδιακής ανεπάρκειας ή εμφάνιση επικίνδυνων αρρυθμιών. Ασθενείς με κάποιες διαυλοπάθειες (σύνδρομο παρατεταμένου QT, κατεχολαμινεργική ταχυκαρδία) παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο κακοήθων κοιλιακών αρρυθμιών κατά την άσκηση και οφείλουν να αποφεύγουν την έντονη άσκηση και τα ανταγωνιστικά αθλήματα. Ασθενείς με ανεύρυσμα αορτής (όπως π.χ. λόγω δίπτυχης αορτικής βαλβίδας ή συνδρόμου Μάρφαν) πρέπει να αποφεύγουν την έντονη άσκηση όπως επίσης και τα αθλήματα επαφής και εκρηκτικότητας ή την άρση βαρών.

Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι οι παρατηρήσεις αυτές σίγουρα αφορούν ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι του γενικού πληθυσμού και δεν πρέπει να αποθαρρύνουν κανέναν από το να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα άσκησης. Η τακτική άσκηση χαρίζει τουλάχιστον τρία χρόνια παραπάνω ζωής ενώ μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακού επεισοδίου σχεδόν στο μισό.

Ο Κώστας Τσιούφης είναι καθηγητής Καρδιολογίας του ΕΚΠΑ