Η χώρα επί χρόνια είναι έρμαιο μικρών, τοπικών φυσικών φαινομένων, διόλου ακραίων. Είναι ακραίος ο άνεμος με τοπική ένταση 9 μποφόρ; Κάθε καλοκαίρι αυτή η ένταση εμφανίζεται σε εκατοντάδες σημεία της χώρας. Ακραία είναι τα καταστροφικά αποτελέσματα. Γιατί σε όλη τη χώρα, ιδιαίτερα στην Αττική, επί δεκαετίες χτίσαμε ένα ανθρωπογενές περιβάλλον εξαιρετικά ευάλωτο, με υψηλότατη τρωτότητα. Πάρνηθα 1999, 143 θύματα από μέτριο σεισμό μεγέθους μόνο 5,9. Καλοκαίρι 2007, 75 θύματα από πυρκαγιές στη ΒΔ Πελοπόννησο και αλλού. Νοέμβριος 2017, τοπική πλημμύρα στη Μάνδρα προκαλεί 25 θύματα. Πριν από λίγες ημέρες, τουλάχιστον 85 θύματα από τοπική πυρκαγιά στο Μάτι.

Ο κοινός παρονομαστής είναι ίδιος. Επί χρόνια συσσωρεύονταν όλοι οι αρνητικοί παράγοντες που θα ευνοούσαν το ακραίο καταστροφικό αποτέλεσμα κάτω από την επίδραση τοπικών και μη ακραίων, από γεωφυσική άποψη, φαινομένων. Κοινωνία με άναρχη δόμηση, αυθαιρεσίες, κακοτεχνίες, έλλειψη προετοιμασίας και ενημέρωσης, με ελάχιστα ίχνη της κουλτούρας πρόληψης.

Και τη στιγμή της κρίσης η πολιτεία (δήμος, περιφέρεια, κεντρικό κράτος) διαχρονικά να μην μπορεί να ανταποκριθεί επαρκώς. Τα όργανα της πολιτείας διαχρονικά παραμένουν ανεπαρκώς στελεχωμένα, εξοπλισμένα και εκπαιδευμένα, ελάχιστα εξασκημένα, με κατακερματισμένες αρμοδιότητες και με αλλεργία στην αξιοποίηση επιστημονικών και τεχνολογικών εργαλείων. Η αντιμετώπιση ενός φυσικού κινδύνου απαιτεί προετοιμασία και σχεδιασμό βασισμένο στην επιστημονική γνώση. Εκεί που η τρωτότητα του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος είναι οφθαλμοφανώς υψηλότατη, η προσπάθεια αντιμετώπισης πρέπει να ξεκινά με την κατάστρωση ενός επιστημονικά τεκμηριωμένου ακραίου σεναρίου, να προχωρά με χαρτογράφηση της ζώνης κινδύνου, με ασκήσεις, καθορισμό των αναγκαίων μέσων και προσωπικού και να καταλήγει με ενημέρωση και εκπαίδευση του πληθυσμού. Στο ακραίο σενάριο δοκιμάζεται η απόκριση της πολιτείας, όχι στα εύκολα και συνηθισμένα. Είναι αμφίβολο αν αυτή η αλυσίδα προσέγγισης έχει υλοποιηθεί σε κάποιο οικιστικό σύνολο της χώρας. Αλλά και το θεσμικό πλαίσιο πάσχει. Πρώτα από όλα γιατί δεν επιβάλλει αυτήν τη σύγχρονη προσέγγιση.

Το εύκολο επιχείρημα ότι δεν υπάρχουν οι ανάλογοι πόροι δεν ευσταθεί. Στην ΕΕ υπάρχουν ποικίλα προγράμματα και τεχνολογικές υποδομές για να υλοποιηθεί αυτή η προσέγγιση, π.χ. το πρόγραμμα Copernicus ελάχιστα αξιοποιείται από την πολιτεία. Από την άλλη μεριά, απαιτείται ένα νέο θεσμικό πλαίσιο με σαφέστατο προσδιορισμό καθηκόντων και υποχρεώσεων μεταξύ φορέων και υπηρεσιών, και με δραστική αναβάθμιση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας σε υπουργείο με υπουργό παρά τω Πρωθυπουργώ, όπως π.χ. στην Ιταλία, ώστε ο αποτελεσματικός συντονισμός να μπορεί να υλοποιείται.

Ο θεσμός της πολιτικής προστασίας πάσχει βαθύτατα και δυστυχώς επί χρόνια παραμένει χαμηλά στην πολιτική ατζέντα, με αποτέλεσμα οι πολίτες κατά δεκάδες και εκατοντάδες να πνίγονται στην πλημμύρα, να κατακαίονται στην πυρκαγιά, να συνθλίβονται από τα καταρρέοντα κτίρια στον σεισμό. Οι πολίτες πρέπει πλέον να υψώσουν τη φωνή τους και να αξιώσουν τη δραστική αναμόρφωση όλου του συστήματος πολιτικής προστασίας στη χώρα. Να αξιώσουν το θέμα αυτό να τεθεί πολύ ψηλά στις πολιτικές προτεραιότητες. Προτού εμφανιστούν τα πραγματικά ακραία φαινόμενα.

Ο δρ Γεράσιμος Παπαδόπουλος είναι διευθυντής Ερευνών Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, πρόεδρος Συστήματος της UNESCO για Προειδοποίηση για Τσουνάμι στον ΒΑ Ατλαντικό και τη Μεσόγειο

Τελευταία Νέα