[Πίσω από τη βιτρίνα] Το ευρώ, το ΔΝΤ κι εμείς

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» με αφορμή το νέο του βιβλίο «How a Currency Intended to Unite Europe Wound Up Dividing It» («Πώς ένα νόμισμα που είχε σκοπό να ενώσει την Ευρώπη κατέληξε να τη διχάσει») ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς επανέρχεται στη βασική επιχειρηματολογία των αμερικανών ακαδημαϊκών για τη ματαιότητα του ευρώ ως εγχειρήματος. Οι Αμερικανοί πίστευαν εξαρχής ότι η αρχιτεκτονική του κοινού νομίσματος έχει θεμελιώδη λάθη, αφού η οικονομική ένωση δεν συνοδευόταν από βαθύτερη πολιτική εμβάθυνση ενώ της έλειπαν τα απαραίτητα θεσμικά εργαλεία. «Θα τα δημιουργήσουμε στη διαδρομή ήταν η μόνιμη επωδός των Ευρωπαίων» σχολιάζει σκωπτικά ο Στίγκλιτς. Η συνέχεια είναι γνωστή. Η χρηματοπιστωτική κρίση που χτύπησε αρχικά την Αμερική το 2008 και μεταδόθηκε ως κρίση χρέους στην Ευρώπη το 2009. Τα εργαλεία διάσωσης –ο μηχανισμός στήριξης με τη συμμετοχή του ΔΝΤ, τα Μνημόνια, αργότερα ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας –δημιουργήθηκαν κυριολεκτικά στο παρά πέντε. Οι Αμερικανοί σχολίαζαν πάντα, too little, too late. Δηλαδή, πολύ λίγο, πολύ αργά.

Η έκδοση του βιβλίου συμπίπτει χρονικά με τη δημοσιοποίηση της εσωτερικής έκθεσης του ΔΝΤ για τα λάθη και τις παραλείψεις στον σχεδιασμό του πρώτου ελληνικού προγράμματος, με αιχμή της κριτικής την άρνηση αναδιάρθρωσης χρέους στην αρχή του προγράμματος το 2010. Η κριτική απευθύνεται στη διοίκηση του ΔΝΤ που στην ουσία έβαλε πλάτη στη Γερμανία, τη Γαλλία και την ΕΚΤ, που για μια σειρά από πολιτικούς και τεχνικούς λόγους δεν επιθυμούσαν το κούρεμα του ελληνικού χρέους. Στην Ελλάδα, η όποια συζήτηση μεταξύ των τότε κυβερνητικών για αναδιάρθρωση γινόταν μόνο συνωμοτικά, αφού οι Ευρωπαίοι δεν επέτρεπαν ούτε την προφορά της λέξης. Οπως όμως εξηγεί η έκθεση, η απουσία της αναδιάρθρωσης του χρέους, μαζί με άλλη μια σειρά από λόγους, όπως η αδυναμία νομισματικής υποτίμησης, η πολιτική κρίση και οι αντιδράσεις συμφερόντων, οδήγησαν στην αποτυχία του πρώτου προγράμματος.

Ολα αυτά ήταν λίγο ώς πολύ γνωστά. Κανείς δεν περίμενε την εσωτερική έκθεση του ΔΝΤ για να αντιληφθεί την αποτυχία του ελληνικού προγράμματος. Η δημοσιοποίηση της έκθεσης γίνεται μεν σε ουδέτερο πολιτικό χρόνο μέσα στο καλοκαίρι (αφορά και τις άλλες χώρες που ήταν σε πρόγραμμα, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία) και αφότου έχει κλείσει η πρώτη αξιολόγηση, δίνει όμως κι ένα σαφές στίγμα της βασικής θέσης του ΔΝΤ για το ελληνικό ζήτημα πριν από τις κρίσιμες διαπραγματεύσεις της δεύτερης αξιολόγησης του φθινοπώρου. Θα συνεχίσουν δηλαδή να πιέζουν για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους πριν αποφασίσουν τη συμμετοχή τους στο ελληνικό πρόγραμμα (άλλωστε το ΔΝΤ έχει να βάλει λεφτά στην Ελλάδα από το 2014). Μοιάζει δηλαδή και με προαναγγελία αποχώρησης, εφόσον η Ευρώπη δεν συναινεί στα μέτρα ελάφρυνσης ή –πιο διπλωματικά –τα έχει μεταθέσει για μετά το 2018. Είναι ένα διαζύγιο που πολλοί αναμένουν –η Αθήνα είχε προσδώσει στο ΔΝΤ τον ρόλο του κακού σε όλη τη διάρκεια του 2016 –αλλά κανείς ακόμη δεν ξέρει πότε και εάν τελικά θα βγει.