Στις αρχές του 20ού αιώνα ο Τσαρλς Πόνζι, ιταλός μετανάστης στις ΗΠΑ, είχε μια φαινομενικά θαυμάσια ιδέα για να βγάλει χρήματα. Πρότεινε τεράστιες αποδόσεις από άχρηστες επενδύσεις πείθοντας σημαντική μερίδα ατόμων να του δώσουν χρήματα τα οποία χρησιμοποιούνταν εν μέρει για να πληρωθούν πιο παλιοί επενδυτές. Το σύστημα Πόνζι που πήρε τελικά το όνομά του ήταν ουσιαστικά ένας τρόπος για να αυξάνουν για πάντα τα χρέη τους οι επιχειρήσεις. Βέβαια, δεν ήταν παρά απάτη που οδήγησε τον Πόνζι στη φυλακή.

Ενας αιώνα μετά τέτοια συστήματα πυραμίδων εξακολουθούν να θεωρούνται απάτη, τουλάχιστον όταν εφαρμόζονται στον ιδιωτικό τομέα. Λίγοι ωστόσο φαίνεται να αναγνωρίζουν τον ρόλο τέτοιων συστημάτων στον δημόσιο τομέα. Στην πραγματικότητα κυβερνήσεις σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, επιβιώνουν εφαρμόζοντας συστήματα που μοιάζουν με του Πόνζι.

Υπάρχουν βέβαια σημαντικές διαφορές. Ενα παραδοσιακό σύστημα Πόνζι είναι καταδικασμένο να αποτύχει επειδή ο αριθμός πιθανών επενδυτών είναι πεπερασμένος. Ομως στο σύστημα Πόνζι των κυβερνήσεων ο επενδυτής είναι ο φορολογούμενος. Και μια σταθερή κυβέρνηση μπορεί να περιμένει ότι θα συνεχίσει να μαζεύει φόρους ώστε να πληρώσει παλιότερα χρέη. Ομως το γεγονός ότι το σύστημα Πόνζι στον δημόσιο τομέα μπορεί να λειτουργήσει για περισσότερο καιρό δεν το κάνει απόλυτα ασφαλές. Το υπερβολικό δημόσιο χρέος πλήττει τελικά την οικονομία και την κάνει ευάλωτη σε σοκ. Οι κυβερνήσεις βέβαια δεν μπορούν απλώς να σταματήσουν κάθε δανεισμό. Πρέπει να μειώσουν σταδιακά τα ελλείμματά τους. Αυτό είναι το μάθημα που έχει μάθει καλά η Ιαπωνία. Ο πρωθυπουργός της Σίνζο Αμπε αποφάσισε πρόσφατα να μην προχωρήσει σε νέα αύξηση του ΦΠΑ και οι αγορές δεν τον τιμώρησαν. Φαίνεται ότι οι αγορές αυτές, όπως και ο Αμπε, αναγνώρισαν την ανάγκη να υπάρξει ισορροπία μεταξύ μείωσης κρατικού χρέους και οικονομικής ανάπτυξης.

Ο Κοΐτσι Χαμάντα είναι οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού της Ιαπωνίας Σίνζο Αμπε και επίτιμος καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Γιέιλ και στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο