Αναζήτηση
Οι προτάσεις του για αλλαγές στην Παιδεία συζητήθηκαν πολύ τις προηγούμενες ημέρες, αν και από λάθος οπτική. Οι περισσότεροι επικέντρωσαν τις αναφορές τους στο «προαιρετικά υποχρεωτικό» συμβόλαιο τιμής που προβλέπεται για τους μαθητές του δημοτικού και στον Παιδαγωγικό Κώδικα Δημοκρατικού Ανθρωπισμού, με τη διαβόητη πλέον αναφορά σε πριγκίπισσες και βασιλόπουλα, που κακώς αποδόθηκε στον υπουργό Παιδείας Νίκο Φίλη.
Και όπως είναι επόμενο, με τέτοια εστίαση η κριτική ήταν καυστική. Αυτό όμως είναι άδικο για τον πρόεδρο της Επιτροπής Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία Αντώνη Λιάκο, αφενός επειδή οι προτάσεις του για αλλαγή του τρόπου εισαγωγής στα πανεπιστήμια παραγκωνίστηκαν, αφετέρου επειδή οι εισηγήσεις που σχολιάστηκαν δεν ήταν καν δικές του, αλλά των ανθρώπων που δούλεψαν για τη σχολική ψυχολογία, υπό τον παιδοψυχίατρο Νίκο Σιδέρη.
Σημασία για τον Αντώνη Λιάκο θα είχε, όπως λέει στη συνέντευξη που παραχώρησε στα «ΝΕΑ», να γίνει κατανοητό ότι το σύστημα που προτείνει για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια, με τη θέσπιση συντελεστή κατάταξης, έχει στόχο να σταματήσει να ισχύει στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση η παραλλαγή του στίχου του Σεφέρη: οι σχολές που θέλαμε δεν μας ήθελαν και εκείνες στις οποίες βρεθήκαμε, δεν τις θέλαμε εμείς.
Εχει σκοπό να στέλνει στα πανεπιστημιακά τμήματα τα παιδιά που τα έχουν επιλέξει, με ευεργετικά αποτελέσματα για τα ίδια τα ιδρύματα. Επιπλέον, κάνει ευκολότερη και την εισαγωγή στα ξένα πανεπιστήμια, καθώς η αναμόρφωση του διετούς λυκείου που εισηγείται προσομοιάζει στη δομή του Διεθνούς Απολυτηρίου.
Γιατί εν μέσω Πανελλαδικών ανακινήσατε ζήτημα εξετάσεων;
Οι εξετάσεις στο πανεπιστήμιο είναι ο ελέφαντας μέσα στο δωμάτιο. Δεν μπορείς με κανένα τρόπο να τον αγνοήσεις. Είναι καθοριστικός (και καταστροφικός) για τους νέους και τις οικογένειές τους, για τη μέση εκπαίδευση αλλά και την πανεπιστημιακή.
Σχετικά με τον συντελεστή πρόσβασης, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι στην προσπάθεια να καταπολεμήσει το ντόμινο τυχαίας εισαγωγής, θα δημιουργήσει ένα διαφορετικό ντόμινο: αυτό των αριστούχων που θα μείνουν εκτός πανεπιστημίων επειδή φοβούμενοι να συμπληρώσουν περισσότερες σχολές από αυτές που επιθυμούν, τελικά δεν θα βρουν θέση πουθενά. Το έχετε σκεφτεί;
Το ισχύον σύστημα πρόσβασης στηρίζεται στην επίδοση του υποψηφίου και στη σειρά με την οποία δηλώνει πού επιθυμεί να εισαχθεί. Σε περίπου 70.000 υποψηφίους αντιστοιχούν 2.000.000 δηλώσεις! Δεν μοιάζει με τζόγο όταν δηλώνονται αδιακρίτως σχολές και όποια τύχει; Αλλά και το σύστημα παίζει στα τυφλά τοποθετώντας τους αποτυχόντες των σχολών υψηλής ζήτησης στην τύχη! Παραφράζοντας Σεφέρη, «οι σχολές που θέλαμε δεν μας ήθελαν και εκείνες στις οποίες βρεθήκαμε, δεν τις θέλαμε εμείς». Αυτό είναι το domino effect που αφορά τους 8 στους 10 φοιτητές. Δεν κινδυνεύουν οι φοιτητές των τμημάτων υψηλής ζήτησης, όπου καταγράφονται και οι υψηλότερες επιδόσεις. Οι υποψήφιοι αυτοί δηλώνουν λιγότερα τμήματα άλλωστε (ο μέσος όρος των επιλογών είναι 9,6 δηλώσεις/υποψήφιο), όσες προβλέπει η πρότασή μας. Το ντόμινο τυχαίας εισαγωγής δημιουργείται όταν δεν λαμβάνεται υπόψη η επιλογή του υποψηφίου για τα τμήματα στα οποία η μέση – μέτρια βαθμολογία επιτρέπει την πρόσβασή του, αλλά δηλώνεται ένας απόλυτα παράλογος μεγάλος αριθμός επιλογών με αποτέλεσμα να τον εκτοπίζει. Στα τμήματα χαμηλής ζήτησης (δηλαδή στο 57,4% του συνόλου ΑΕΙ και ΤΕΙ, βλέπουμε 65,6 δηλώσεις/υποψήφιο). Η επιβράβευση των 10 επιλογών υποχρεώνει τον υποψήφιο με μέση ή πολύ χαμηλή επίδοση να μην αφήσει στην τύχη το τι και πού θα σπουδάσει. Επιβραβεύει τις επιλογές του. Στέλνει στα πανεπιστημιακά τμήματα τα παιδιά που τα έχουν επιλέξει και δεν τα διώχνει, με ευεργετικά αποτελέσματα για τα ίδια τα πανεπιστήμια.
Μία ακόμα αντίρρηση αφορά το ότι ο περιορισμός των επιλογών δημιουργεί διακρίσεις, λένε άλλοι, εις βάρος υποψηφίων με ίδιους βαθμούς. Και αυτό αγγίζει τα όρια του μη συνταγματικού.
Η συνταγματική αρχή της ισότητας διασφαλίζει ότι όλοι έχουν τις ίδιες δυνατότητες επιλογών. Η επιλογή μικρότερου αριθμού τμημάτων (2, 3 ή 4) προφανώς περιορίζει τις δυνατότητες σε σχέση με κάποιον που θα δηλώσει όλα τα τμήματα του Μηχανογραφικού στο ισχύον σύστημα. Οταν ο νομοθέτης έδινε τη δυνατότητα επιλογών σε όλους τους υποψηφίους, προφανώς δεν επιθυμούσε η τύχη να καθορίσει την πρόσβαση αλλά η επίγνωση. Σήμερα δυστυχώς μόνο 13,2% των φοιτητών (ΑΕΙ 17,8% και ΤΕΙ 6,4%) φοιτούν σε τμήματα που έχουν επιλέξει. Αποτέλεσμα; Πολλοί δεν εγγράφονται, άλλοι εγκαταλείπουν για να ξαναδοκιμάσουν ή προσπαθούν μέσω μετεγγραφών. Ετσι ερημώνουν τα περιφερειακά τμήματα. Ωφελούμενοι από την πρόταση είναι τόσο εκείνοι που θέλουν πολύ μια σχολή, που έχουν κλίση, όσο και οι ίδιες οι σχολές. Στις σχολές μέσης και χαμηλής ζήτησης υπάρχουν διαμαντάκια. Η πρόταση τους δίνει την ευκαιρία να έχουν φοιτητές που επιθυμούν να σπουδάσουν εκεί και όχι αδιάφορους φοιτητές που μπήκαν τυχαία. Είναι αντισυνταγματικό αυτό; Γιατί παραβιάζει την ισότητα μια σχολή δασκάλων αν δεχτεί ως τελευταίο φοιτητή κάποιον που έγραψε για 15 αλλά την έθεσε ως πρώτη προτεραιότητα, αντί έναν αποτυχόντα της Νομικής που έπιασε μεν τον ίδιο βαθμό, αλλά είναι η νιοστή ανάμεσα σε δεκάδες επιλογών; Ποιος από τους δύο ενδιαφέρεται να σπουδάσει δάσκαλος; Σε πάρα πολλές χώρες, αποφασίζουν με βάση την επίδοση και τα letters of motivation, που δηλώνουν την κλίση και τα κίνητρα.
Πώς καθορίζονται τα μόρια και πώς το ποσοστό για κάθε αριθμό επιλογών;
Τα 1.000 μόρια προκύπτουν από τον μέσο όρο της διαφοράς του πρώτου και του τελευταίου επιτυχόντος σε όλο το σύστημα. Αυτό το ποσοστό βαραίνει διαφορετικά. Επηρεάζει λιγότερο τις σχολές υψηλής ζήτησης, με πάνω από 20.000 μόρια και περισσότερο τις σχολές μεσαίας και χαμηλής ζήτησης, με 11.000-8.000 μόρια. Αλλά εδώ είναι το πρόβλημα. Η Νομική, η Ιατρική, η Καλών Τεχνών κ.ά. έχουν υποψηφίους που τις επέλεξαν κατά 95%-100%. Δεν επηρεάζονται από τη μοριοδότηση. Οι σχολές της μεσαίας και χαμηλής ζήτησης, που αποτελούν το 75% των σχολών και στις οποίες φοιτά αντίστοιχος αριθμός παιδιών, αυτές χρειάζονται να αποκτήσουν τους φοιτητές που τις θέλουν. Ο αριθμός των μορίων και τα ποσοστά που προτείνουμε έχουν τεθεί προφανώς για να εικονογραφήσουν την πρότασή μας. Δεν είναι τα οριστικά. Στη φάση αυτή, η λογική της πρότασης και ο στρατηγικός στόχος ενδιαφέρουν. Την υλοποίηση θα την αναλάβει το υπουργείο.
Μια άλλη αντίρρηση είναι αν πράγματι οι φοιτητές είναι σε θέση στα 17 τους να επιλέξουν αυτό που θέλουν να ακολουθήσουν.
Το επιχείρημα αυτό δεν αναιρεί την τυχαιότητα του ισχύοντος συστήματος. Αλλά έχετε δίκιο, γι’ αυτό προτείνουμε την κινητικότητα μέσα στο πανεπιστήμιο. Με σαφείς κανόνες, μετακίνηση από τη μια ειδικότητα στην άλλη, συνδυασμό ειδικοτήτων και κοινά πτυχία ανάμεσα σε τμήματα. Οπως στα ξένα πανεπιστήμια.
Γιατίεφαρμογή από του χρόνου, ενώ μόλις φέτος πρωτοεφαρμόζεται το νέο εξεταστικό; Δεν προκαλείται σύγχυση και αγωνία στους υποψηφίους;
Σχετικά με την αλλαγή στη δομή λυκείου, το σύστημα διετούς λυκείου όπως το αναλύσατε προσομοιάζει με το Διεθνές Απολυτήριο.
Πράγματι, το σύστημα που προτείνουμε έχει πολλά κοινά τόσο με το πρόγραμμα του IB όσο και με το γαλλικό bac ή το φινλανδικό απολυτήριο. Αντλεί από κοινά πρότυπα με κύριο χαρακτηριστικό την εξατομίκευση του προγράμματος από τον μαθητή, την ανάδειξη του εκπαιδευτικού σε ρόλο συμβούλου, τη συγγραφή ερευνητικών εργασιών.
Το ΙΒ όμως, όπως ήδη εφαρμόζεται σε ιδιωτικά σχολεία, δίνει πρόσβαση αποφοίτων στα καλύτερα ΑΕΙ του εξωτερικού. Θα υπάρχει η ίδια δυνατότητα και στους αποφοίτους των δημόσιων λυκείων εφόσον εφαρμοστεί;
Οι απόφοιτοι του νέου λυκείου θα έχουν και τη δυνατότητα να φοιτήσουν σε κάποιο ξένο πανεπιστήμιο· επειδή η προτεινόμενη διάρθρωση του νέου λυκείου είναι πολύ κοντά σε αυτήν που υπάρχει στα λύκεια πολλών χωρών Ευρώπης και Αμερικής, η επιλογή τους θα είναι ευκολότερη. Ας μην ξεχνάμε, όσο πιο αξιόπιστο είναι το λύκειο και πιο κοντά στα στάνταρ που μπαίνουν από αντίστοιχα με το δικό μας εκπαιδευτικά συστήματα τόσο ευκολότερη θα γίνεται η πρόσβαση στα ξένα πανεπιστήμια για τους αποφοίτους του.
Τότε γιατί δεν εφαρμόζουμε απευθείας το ίδιο σύστημα όπως υπάρχει στον οργανισμό του ΙΒ με τις εξετάσεις που προβλέπονται κ.λπ.;
Το IΒ δεν είναι πανάκεια. Υπάρχουν πολλές χώρες που προσφέρουν περιορισμένη πρόσβαση τους αποφοίτους του (λ.χ. στη Γαλλία μόνο συγκεκριμένα πανεπιστήμια) ενώ ας μην ξεχνάμε ότι η διδασκαλία γίνεται εξ ολοκλήρου στα αγγλικά με πρόγραμμα που ορίζει ο οργανισμός IBO και με τη νοοτροπία που εξυπηρετεί τις εκπαιδευτικές ανάγκες μαθητών από δεκάδες χώρες και διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα οι οποίοι παρακολουθούν μαζί ένα κοινό ακαδημαϊκό πρόγραμμα. Ως εκ τούτου, δεν θα είχε νόημα να συζητήσουμε για τη μετατροπή του λυκείου σε ΙΒ πρόγραμμα. Αλλο πράγμα να χρησιμοποιείς μια καλή πρακτική από κάποια άλλα εκπαιδευτικά μοντέλα και άλλο να εφαρμόζεις μηχανιστικά ένα μοντέλο.
Εξετάζετε, αντιστοίχως, ενδεχόμενο να δοθεί η δυνατότητα πρόσβασης στα ελληνικά ΑΕΙ αποφοίτων των σημερινών ΙΒ ιδιωτικών σχολείων που σήμερα αποκλείονται;
Ο λόγος που οι απόφοιτοι του IΒ δεν έχουν τώρα πρόσβαση στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι γιατί δεν έχουν περάσει από τη διαδικασία των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Θα ήταν αδύνατον, τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια ανάπτυξης του νέου λυκείου, να μπούνε στην ίδια λίστα μαθητές που θα έχουν αποφοιτήσει από διαφορετικά συστήματα και να διεκδικούν θέσεις στο ίδιο πανεπιστημιακό τμήμα. Το ζήτημα προς το παρόν είναι να αποκτήσει αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα το νέο λύκειο.
Τι θα γίνει με τα τμήματα ΤΕΙ χαμηλής ζήτησης στις περιφέρειες;
Ανάμεσα σε αυτά τα τμήματα υπάρχουν πολύ καλά και στρατηγικής σημασίας τμήματα. Το σύστημα που προτείνουμε θα τα βοηθήσει να αποκτήσουν τον κόσμο που θέλουν και τα θέλει, να αποκτήσουν ισχυρή ταυτότητα. Θα τα προσανατολίσει στο να γίνουν ελκυστικότερα και να υιοθετήσουν στρατηγικές συνένωσης, ευέλικτων προγραμμάτων κ.λπ. Το ισχύον εξεταστικό σύστημα τα κρατά σε κατάσταση αναγκαστικής σίτισης και δεν δίνει κίνητρα αλλαγών και βελτιώσεων στα ίδια τα πανεπιστήμια. Ακόμη και ένα ανώνυμο τμήμα να βάλεις τώρα στο Μηχανογραφικό, το σύστημα θα το εφοδιάσει με 100 φοιτητές. Η λέξη κλειδί αυτής της μεταρρύθμισης είναι «ενδυνάμωση». Ενδυνάμωση των φοιτητών, των εκπαιδευτικών θεσμών, των εκπαιδευτικών.
Μεταπτυχιακά δύο ταχυτήτων, δωρεάν και με δίδακτρα. Πώς θα διασφαλιστεί ότι τα πρώτα δεν θα απαξιωθούν;
Τα πρώτα, τα ερευνητικά, θα είναι εκείνα που θα οδηγούν σε διδακτορικό, και προϋπόθεση ώστε να υπάρχουν τα δεύτερα, δηλαδή της επαγγελματικής εξειδίκευσης. Οι ερευνητές στη χώρα μας όπως και σε όλο τον κόσμο είναι αφοσιωμένοι ασκητές. Να τους ζητήσουμε να πληρώσουν και από πάνω; Για κάθε σχολή, η έρευνα είναι αναπνοή.
Αυτοχρηματοδότηση ΑΕΙ: Μα δεν ήταν παγίως η Αριστερά εναντίον της επιχειρηματικής εκπαίδευσης, του πανεπιστημίου της αγοράς; Το να στραφούν στις επιχειρήσεις τα ΑΕΙ για να βρουν κονδύλια, δεν αποτελεί ιδεολογική οπισθοχώρηση;
Κύρια πηγή παραμένει η δημόσια χρηματοδότηση. Προτείνουμε τα πανεπιστήμια να πάρουν την οικονομική τους κατάσταση συνολικά στα χέρια τους, να δουν τι μπορούν να εξοικονομήσουν (λ.χ. συγγράμματα, αξιοποίηση της περιουσίας τους) και να εξετάσουν δυνατότητες διεύρυνσης του προϋπολογισμού τους με θερινά προγράμματα, ξενόγλωσσα τμήματα, ερευνητικά προγράμματα και συνεργασίες. Η δωρεάν και δημόσια εκπαίδευση όμως παραμένει προτεραιότητα και επιλογή.
Πώς θα αντιδράσετε αν τελικά οι προτάσεις δεν γίνουν δεκτές; Δεν θα είναι η πρώτη φορά εξάλλου.
Η εφαρμογή είναι ένα μεγάλο και σύνθετο ζήτημα. Π.χ., μπορεί μια ηγεσία να υιοθετήσει τις μεταρρυθμίσεις και στην πράξη να αποδυναμωθούν στην υλοποίησή τους, στα ενδιάμεσα επίπεδα εφαρμογής. Πρωτεύει η πολιτική απόφαση αλλά και η άγρυπνη παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων.
