Δύο γεγονότα καλλιτεχνικής φύσης μάς απασχόλησαν την εβδομάδα που μας πέρασε. Κι ίσως δημιούργησαν τόσο ντόρο επειδή ακριβώς στον πυρήνα τους ήταν πολιτικά. Η παράσταση «Ισορροπία του Nash» της Πηγής Δημητρακοπούλου ξεσήκωσε θύελλα γιατί εγκιβώτιζε απόσπασμα από βιβλίο του τρομοκράτη – καταδικασθέντος Σάββα Ξηρού. Εξαιρώ από το σημείωμα τους συγγενείς θυμάτων της τρομοκρατίας. Το υπόλοιπο φιλελεύθερο κομμάτι που εξεγέρθηκε κατά της παράστασης έβαζε ένα θέμα: Πώς μπορεί με λεφτά του φορολογουμένου –στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου –να ανεβαίνει «έργο τρομοκράτη»; Παρακάμπτω το παράλογο του επιχειρήματος, αφού υπονοεί πως κάθε φορέας δεν έχει το αυτοκέφαλον αλλά οφείλει το κράτος να ελέγχει τις επιλογές του. Φανταστείτε ανά έργο, επιτροπές φορολογουμένων που θα εξετάζουν το κείμενο πριν ανέβει.

Μια παρατήρηση όμως και για τους καραδοκούντες της ελευθερίας και τους πολέμιους της «λογοκρισίας». Το έργο αρχικά ματαιώθηκε λόγω απόφασης του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Στάθη Λιβαθινού. Ακυρώνοντας ίσως κάτι απ’ τον μανιχαϊσμό των ημερών θα ήθελα να υπενθυμίσω πως κανείς άλλος φορέας δεν επέβαλε κάποια απόφαση. Και όταν είμαστε έτοιμοι να μιλήσουμε για μακαρθισμό, οφείλουμε να κατονομάσουμε και τον Μακάρθι. Εξάλλου, η ψυχροπολεμική πρακτική της λογοκρισίας είχε κρατική πριμοδότηση. Δεν έγινε κάτι αντίστοιχο στην περίπτωση της παράστασης. Που, μεταξύ μας, δεν ήταν και ακριβώς ερευνητικό θέατρο, αλλά συμπίλημα κειμένων με αρκετές σχηματικότητες.

Το δεύτερο περιστατικό ήταν η αναπαράσταση του προσφυγικού δράματος από τον διεθνή καλλιτέχνη Αϊ Ουέιουεϊ. Ο κινέζος αντικαθεστωτικός ξάπλωσε σε ακτή της Λέσβου σαν τον μικρό πνιγμένο Αϊλάν. Σαν installation του εαυτού του. Οι ίδιοι κήνσορες και θεράποντες που εξεγέρθηκαν με την «παράσταση του Ξηρού», τώρα τα έβαλαν με τον Κινέζο. «Τι γυρεύεις μες στην Κίνα Τσάκι Τσαν;» αναρωτήθηκαν με στίχο του Ρασούλη. Ο άλλοτε «λατρεμένος» καλλιτέχνης των ιδίων, τώρα γινόταν προκλητικός. Καλός όταν τα βάζει με το κινέζικο καθεστώς. Κακός όταν καυτηριάζει τις ροές των προσφύγων ή τις ευθύνες της Δύσης.

Και στα δύο περιστατικά, η ίδια η κριτική στο καλλιτεχνικό γεγονός μοιάζει να εργαλειοποιεί πολιτικά τις προθέσεις του καλλιτέχνη. Μοιάζει να «εξετάζει» όχι κριτικά το αποτέλεσμα, αλλά προληπτικά το σχήμα του. Η «Ισορροπία του Νash» δεν αξιολογείται με τα εργαλεία της κριτικής, αυτής της υψηλής διαμεσολάβησης. Καταδικάζεται με τα εργαλεία του μανιχαϊσμού και της α λα καρτ ευαισθητοποίησης. Ο Αϊ Ουέιουεϊ δεν σχολιάζεται ως καλλιτεχνική περφόρμανς. Αλλά ως λαθρεπιβάτης της συγκυρίας. Κι όμως, η ουσία είναι να αφήνεται η τέχνη ελεύθερη. Και πάντα αν θες να αποδομήσεις κάτι κριτικά, το καλύτερο όπλο είναι να το περιγράψεις εξονυχιστικά. Αφήνοντάς το όμως πρώτα να εκτυλιχθεί.

Τελευταία Νέα