Ενα βήμα εμπρός, δύο βήματα πίσω

Το ράβε – ξήλωνε περιγράφει την πολιτική του υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας στους τομείς της Πολεοδομίας, της διαχείρισης των απορριμμάτων και των χρήσεων γης.

Νόμοι και νομοθετικές ρυθμίσεις που βρέθηκαν ένα στάδιο πριν από την εφαρμογή τους, όπως είναι για παράδειγμα η ηλεκτρονική έκδοση οικοδομικών αδειών και το χτίσιμο στους οικοδομικούς συνεταιρισμούς, έχουν παγώσει και πλέον εξετάζονται εκ νέου σε μια προσπάθεια να βάλει τη δική της σφραγίδα η νέα ηγεσία του υπουργείου.

Ακόμη και ο νόμος για τα αυθαίρετα σχεδιάζεται να αλλάξει προκαλώντας ανησυχία σε όσους ιδιοκτήτες δεν έχουν τακτοποιήσει ακόμη τα αυθαίρετά τους.

Παράλληλα προωθείται, μεταξύ των άλλων, και η τροποποίηση –χωρίς μέχρι στιγμής ξεκάθαρη στόχευση –του νόμου που καθορίζει την εισφορά σε γη και χρήμα προκειμένου μια περιοχή να ενταχθεί στο σχέδιο πόλης.

Στο μεταξύ και μέχρι να ολοκληρωθεί ο νέος σχεδιασμός τα μεγάλα μέτωπα παραμένουν ανοιχτά.

Το βασικό όπλο για την άσκηση σοβαρής πολεοδομικής και χωροταξικής πολιτικής, το Κτηματολόγιο απειλείται αυτή τη στιγμή από αφλογιστία. Και χωρίς Κτηματολόγιο, δηλαδή μη ξεκάθαρη εικόνα για τον χαρακτήρα και το ιδιοκτησιακό καθεστώς μιας περιοχής, κανείς σοβαρός επενδυτής δεν επενδύει.

Αυτή τη στιγμή έχει μπλοκάρει η κτηματογράφηση του 42% του συνόλου των δικαιωμάτων της χώρας. Δηλαδή, δεν κτηματογραφούνται 16 εκατ. δικαιώματα, που μεταφράζονται σε 82 εκατ. στρέμματα.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή μέχρι στιγμής από το υπουργείο Περιβάλλοντος δεν έχουν ξεκαθαρίσει τη θέση τους σχετικά με το αν θα επαναπροκηρυχθούν ή όχι οι 28 μελέτες που αφορούν την κτηματογράφηση των προαναφερόμενων δικαιωμάτων.

Για την επαναπροκήρυξη των διαγωνισμών απαιτούνται τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ. Υπό τις συνθήκες οικονομικής ασφυξίας που έχουν δημιουργηθεί για το Κτηματολόγιο με τη μεταφορά των αποθεματικών στην Τράπεζα της Ελλάδος, περίπου 200 εκατ. ευρώ, αλλά και τη μείωση των κονδυλίων από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (προβλέπονται 10 εκατ. ευρώ για φέτος και 3 εκατ. για το 2016) ο στόχος να έχει ολοκληρωθεί η κτηματογράφηση σε όλη τη χώρα το 2020 μοιάζει ήδη ανέφικτος.

Οτι το Κτηματολόγιο κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς το γνωρίζουν όλοι. Σε μια προσπάθεια να φανεί ότι πλέον το πρόγραμμα θα αρχίσει να εφαρμόζεται πιο γρήγορα, από το υπουργείο Οικονομικών προτάθηκε (στη λίστα με τα προτεινόμενα μέτρα που εστάλη στους εταίρους) να υπάρχει πρόσβαση στα στοιχεία του Ε9, δηλαδή σύνδεση του Περιουσιολογίου με το Κτηματολόγιο. Μάλιστα, επισημάνθηκε ότι όλο το έργο είναι αυτοχρηματοδοτούμενο.

Η πρόταση αυτή προκάλεσε τα εξής προβλήματα:

– Κοινοτικοί εμπειρογνώμονες (από την Επιτροπή Περιφερειακής Πολιτικής) που βρέθηκαν στα τέλη Απριλίου στη χώρα μας διατύπωσαν δύο ενστάσεις: αναρωτήθηκαν γιατί πρέπει η ΕΕ να χρηματοδοτήσει ένα έργο που εμείς οι ίδιοι χαρακτηρίζουμε αυτοχρηματοδοτούμενο και θεωρούν ότι ο όλος προγραμματισμός από την ελληνική πλευρά δεν είναι βιώσιμος. Οπως λένε από το Κτηματολόγιο, οι διαπραγματεύσεις για το κόστος και τη βιωσιμότητα του έργου συνεχίζονται.

– Το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος αντέδρασε. Οπως υποστηρίζεται, το να έχουν πρόσβαση οι μελετητές κατά την κτηματογράφηση σε στοιχεία από το Ε9 μπορεί να προκαλέσει προβλήματα με τα προσωπικά δεδομένα.

Βέβαια, από το υπουργείο ξεκαθαρίζουν πως αυτοχρηματοδοτούμενο έργο σημαίνει ότι δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό, όχι ότι δεν χρειάζεται κοινοτική χρηματοδότηση.

Παράλληλα δεν έχουν ξεκαθαρίσει ακόμη απλά πράγματα. Δηλαδή, αν οι ιδιοκτήτες ακινήτων που εντάχθηκαν στα παλαιά προγράμματα κτηματογράφησης την περίοδο 1997-1999 θα πληρώσουν ή όχι το τέλος κτηματογράφησης, που είναι 20 ευρώ ανά δικαίωμα.

Στο μεταξύ, για τους ιδιοκτήτες ακινήτων που εντάχθηκαν στα προγράμματα κτηματογράφησης το 2008 δεν υπάρχει ενημέρωση για το πότε θα πληρώσουν το 1 τοις χιλίοις της αντικειμενικής αξίας (μείον 20.000 ευρώ) προκειμένου να έχουν τους οριστικούς τίτλους των ακινήτων τους.

Απροετοίμαστοι είναι στο Κτηματολόγιο μπροστά στο πρόβλημα που λέγεται ακίνητα «άγνωστου ιδιοκτήτη».

Πρόκειται για περίπου 200.000 ακίνητα η κτηματογράφηση των οποίων άρχισε την περίοδο 1997-1999 σε 340 περιοχές και σταδιακά θα αρχίσουν να περιέρχονται στην κυριότητα του Δημοσίου. Η αρχή γίνεται την 1η Αυγούστου από το Πολύκαστρο Κιλκίς και στις 20 Σεπτεμβρίου στον Δήμο Λοκρών στη Φθιώτιδα.

Οπως προβλέπεται από τον νόμο, όσα ακίνητα δεν δηλωθούν εγκαίρως στο Κτηματολόγιο θα περιέρχονται στο Δημόσιο –η συνολική προθεσμία είναι 12 χρόνια από την ίδρυση Κτηματολογικού Γραφείου σε μια περιοχή για τους ιδιοκτήτες που κατοικούν στην Ελλάδα και 14 χρόνια για τους ιδιοκτήτες εξωτερικού, για τα παλαιά προγράμματα.

Οι ιδιοκτήτες μπορούν να προσφύγουν δικαστικά, αλλά μόνο για να διεκδικήσουν χρηματική αποζημίωση και όχι για να ανακτήσουν το ακίνητο.

Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα μεγάλο αφού φέτος κινδυνεύουν ακίνητα σε 20 περιοχές, ενώ το 2016 (και το 2018 για τους έλληνες κατοίκους εξωτερικού) μπαίνουν στην κόκκινη ζώνη άλλες 92 περιοχές σε όλη την Ελλάδα.

Η τελευταία λίστα περιλαμβάνει μεταξύ των άλλων και οκτώ περιοχές στην Αττική: Μελίσσια, Βριλήσσια, Νέο Ψυχικό, Αγιος Ιωάννης Ρέντης, Ελευσίνα, Γέρακας, Νέα Σμύρνη και Νέα Πέραμος.

Οπως λένε πηγές από το Κτηματολόγιο, μέχρι στιγμής δεν έχει αποσαφηνιστεί πώς θα γίνει η μεταβίβαση αυτών των ακινήτων στην κυριότητα του Δημοσίου, με ποιους τίτλους και ποιος τομέας του Δημοσίου θα είναι υπεύθυνος.

Οι δασικοί χάρτες

Ενας άλλος αδύναμος κρίκος του Κτηματολογίου είναι οι δασικοί χάρτες. Ο αργός ρυθμός κύρωσής τους απειλεί και αυτός, με τη σειρά του, να τινάξει στον αέρα τον σχεδιασμό του Κτηματολογίου.

Και αυτό επειδή η ύπαρξη δασικών χαρτών αποτελεί βασική προϋπόθεση για την κτηματογράφηση μιας περιοχής, μια και βάζει τέρμα στο καθεστώς αμφισβήτησης που επικρατεί σε πολλές περιοχές της χώρας σχετικά με το τι είναι δάσος και τι όχι.

Ωστόσο, σήμερα η κύρωση των δασικών χαρτών, δηλαδή το στάδιο κατά το οποίο οι χάρτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν, δεν υπερβαίνει το 1% της συνολικής έκτασης της χώρας, όπου 25,5% αποτελείται από δάσος.

Πού οφείλεται το πρόβλημα; Οπως λένε πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, το πρόβλημα με τους δασικούς χάρτες οφείλεται στις χιλιάδες αντιρρήσεις που έχουν υποβληθεί σχετικά με τον χαρακτήρα της εμφανιζόμενης έκτασης στον χάρτη, στην έλλειψη χρηματοδότησης αλλά και στη μη ύπαρξη ψηφιακού υπόβαθρου στις διοικητικές πράξεις των δασαρχείων με συνέπεια να χάνεται πολύτιμος χρόνος.

Ενδεικτικό της μη κατανόησης του προβλήματος που υπάρχει είναι το χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί από το υπουργείο Οικονομικών: στη λίστα των προτεινόμενων ρυθμίσεων η υλοποίηση των δασικών χαρτών πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως τον Ιούνιο!

Η διαχείριση των απορριμμάτων

Ενα από τα προβλήματα για το οποίο πλέον δεν υπάρχει η πολυτέλεια του χρόνου είναι η διαχείριση των απορριμμάτων. Ηδη το πρόβλημα με τα σκουπίδια έχει αρχίσει να παίρνει τραγικές διαστάσεις και πόλεις όπως η Τρίπολη και ο Πύργος ασφυκτιούν από το βάρος των απορριμμάτων.

Εδώ η κυβέρνηση προσπαθεί να αλλάξει τα πάντα στον έως τώρα σχεδιασμό διαχείρισης των απορριμμάτων. Τις επόμενες ημέρες αναμένεται να αναρτηθεί από το υπουργείο Περιβάλλοντος ο αναθεωρημένος Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Απορριμμάτων.

Οι στόχοι που θέτει το υπουργείο Περιβάλλοντος είναι: αύξηση της ανακύκλωσης, της επανάχρησης, της κομποστοποίησης, με αντίστοιχη σημαντική μείωση των σύμμεικτων.

Ο νέος σχεδιασμός, σύμφωνα με τις πληροφορίες, προβλέπει ότι οι δήμοι –και όχι οι περιφέρειες –θα είναι οι στρατηγικοί διαχειριστές του όλου εγχειρήματος. Θα εκπονούν τοπικά σχέδια διαχείρισης αλλά και θα αυτοδιαχειρίζονται όλο τον κύκλο της διαδικασίας για τα απορρίμματα.

Εδώ τίθενται δύο ερωτήματα:

1 Πώς θα γίνει η χωροθέτηση σε κάθε δήμο χωρίς να υπάρξουν αντιδράσεις;

2 Τι θα γίνει με τις μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων που επρόκειτο να λειτουργήσουν –σύμφωνα με τον σχεδιασμό της προηγούμενης κυβέρνησης –στην Αττική και στη λοιπή χώρα; Σε αρκετές περιπτώσεις, οι διαγωνισμοί για την ανάθεση σε ιδιώτες μέσω ΣΔΙΤ έχουν προχωρήσει με την ανάδειξη προσωρινών αναδόχων.

Ο μεγάλος πονοκέφαλος πάντως του υπουργείου είναι τα πρόστιμα που θα αρχίσει να πληρώνει η Ελλάδα σε λιγότερο από έναν μήνα (από τις 2 Ιουνίου) για τη συνεχιζόμενη λειτουργία Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ), παρά την καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Σημειώνεται ότι το ποσό των 10 εκατ. ευρώ καταβλήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου και από τις 2 Ιουνίου θα αρχίσει να ισχύει η εξαμηνιαία χρηματική ποινή των 14.520.000 ευρώ. Για αυτά τα πρόστιμα η απόφαση προβλέπει μείωση της δόσης κατά 40.000 ευρώ αν στο μεσοδιάστημα αποκατασταθεί κάποια ανενεργή παράνομη χωματερή, ενώ σε περίπτωση που κλείσει και ταυτόχρονα αποκατασταθεί, η μείωση θα ανέρχεται σε 80.000 ευρώ.

Υπάρχει όμως και ένας άλλος κίνδυνος. Ολα τα έργα αποκατάστασης στους ΧΑΔΑ είναι ενταγμένα στο ΕΣΠΑ, το οποίο λήγει στα τέλη του έτους. Αν έως τότε δεν έχουν ολοκληρωθεί, τότε θα πρέπει να ολοκληρωθούν με εθνικούς πόρους. Η εκτίμηση είναι ότι εκτός από τα πρόστιμα θα πρέπει να καταβληθούν από εθνικούς πόρους άλλα 50 εκατ. ευρώ.

Ετσι, εκτός από τον όποιο σχεδιασμό, το ερώτημα που τίθεται είναι ποιος θα πληρώσει τα πρόστιμα. Δηλαδή, αν τα πρόστιμα θα πληρωθούν από την κεντρική διοίκηση ή θα μετακυλιστούν στους δήμους.

Παρότι αυτό το ζήτημα δεν έχει διευκρινιστεί, πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος έλεγαν ότι σε πρώτη φάση θα προσπαθήσουν να δώσουν διορία στους δήμους και στη συνέχεια θα σκληρύνουν τη στάση τους.