Η θανάσιμη τάφρος του Κάστρου της Ευρώπης

Εως και 1.200 άτομα πιστεύεται ότι έχασαν τη ζωή τους την περασμένη εβδομάδα όταν σε διάφορα περιστατικά τα σαπιοκάραβα στα οποία επέβαιναν βυθίστηκαν στη Μεσόγειο. Αυτοί οι πρόσφυγες και μετανάστες από τη Συρία, το Μάλι, την Ερυθραία, τη Σομαλία και άλλες χώρες ξεκίνησαν για τη Βόρεια Αφρική ελπίζοντας να φθάσουν από εκεί στις ευρωπαϊκές ακτές. Προσπαθώντας να ξεφύγουν από τον πόλεμο και τη φτώχεια, οι περισσότεροι είχαν πληρώσει μεγάλα χρηματικά ποσά στους παράνομους διακινητές.

Η κλίμακα της τραγωδίας είναι σοκαριστική αλλά δεν είναι καινούργια. Υπολογίζεται ότι από το 1993 περίπου 20.000 πρόσφυγες έχουν πεθάνει προσπαθώντας να φτάσουν στα νότια σύνορα της Ευρώπης. Ο αληθινός αριθμός είναι χωρίς αμφιβολία πολύ μεγαλύτερος. Χιλιάδες έχουν χαθεί χωρίς κανένας να καταγράψει τον θάνατό τους.

Ποιος ευθύνεται; Οι ευρωπαίοι πολιτικοί κατηγορούν τους διακινητές. Τη Δευτέρα, αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατέληξαν σε ένα σχέδιο 10 σημείων, που περιλαμβάνει ακόμα και στρατιωτική δράση εναντίον των δικτύων διακίνησης ανθρώπων. Οι διακινητές είναι σίγουρα απεχθείς καθώς θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τόσων ανθρώπων. Ομως εκείνο που σπρώχνει τόσα άτομα στα χέρια τους είναι η ίδια η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το μεταναστευτικό δεν αντιμετωπίζεται ως θέμα ανθρώπινης ανάγκης αλλά εγκληματικότητας. Η ΕΕ έχει αναπτύξει μια στρατηγική στρατιωτικοποίησης των συνοριακών ελέγχων, αντιμετώπισης της μετανάστευσης ως εγκληματικής πράξης τοποθετώντας τους ελέγχους όσο πιο μακριά μπορεί.

Για περισσότερο από τρεις δεκαετίες, οικοδομεί αυτό που οι επικριτές αποκαλούν Ευρώπη – κάστρο, μια ζώνη που προστατεύεται με περιπολίες από θαλάσσης, αέρος και ξηράς και ένα εξελιγμένο σύστημα παρακολούθησης από δορυφόρους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Οταν ένας δημοσιογράφος από το γερμανικό περιοδικό «Σπίγκελ» επισκέφθηκε το δωμάτιο ελέγχου της Frontex, παρατήρησε ότι η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι «της υπεράσπισης της Ευρώπης από έναν εχθρό».

Η περσινή απόφαση των ιταλικών Αρχών να καταργήσουν το πρόγραμμα έρευνας και διάσωσης «Mare Nostrum» είναι ενδεικτική αυτής της στρατηγικής. Αντικαταστάθηκε από την επιχείρηση «Τρίτων», μικρότερη σε κλίμακα και με εντελώς διαφορετικό σκοπό –όχι να σώζει ζωές αλλά να επιτηρεί την προστασία των συνόρων. Οι θάνατοι μεταναστών είναι πλέον 18 φορές περισσότεροι από την αντίστοιχη περσινή περίοδο.

Επί αρκετά χρόνια ευρωπαϊκές χώρες αποζημίωναν κάποια αφρικανικά κράτη για να περιορίσουν πιθανούς μετανάστες. Η πιο γνωστή συμφωνία ήταν με τη Λιβύη. Το 2010, έναν χρόνο πριν η Βρετανία και η Γαλλία προβούν σε αεροπορικές επιθέσεις για την ανατροπή του Καντάφι, η ΕΕ είχε καταλήξει σε συμφωνία μαζί του –είχε συμφωνηθεί η πληρωμή 50 εκατ. ευρώ σε διάστημα τριών ετών για να μετατραπούν οι δυνάμεις ασφαλείας του Καντάφι σε de facto συνοριοφύλακες. Η ΕΕ έχει παρόμοια συμφωνία με το Μαρόκο και ελπίζει να κάνει το ίδιο με την Αίγυπτο και την Τυνησία. Στην ουσία, επιδιώκει να μεταφέρει τα σύνορα της Ευρώπης στη Βόρεια Αφρική.

Τι πρέπει να γίνει; Η ΕΕ θα πρέπει να σταματήσει να αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες ως εγκληματίες, να διαλύσει το φρούριο που έχει φτιάξει, να φιλελευθεροποιήσει τη μεταναστευτική πολιτική και να ανοίξει νόμιμους δρόμους για μετανάστες. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι θα δημιουργηθεί νέο κύμα μεταναστών, όμως ούτε η σημερινή πολιτική εμποδίζει κάτι τέτοιο –το μόνο αποτέλεσμα που έχει είναι να οδηγεί στον θάνατο.