Αναζήτηση
Στις πρόσφατες εκλογές, πριν από δύο εβδομάδες, η Χρυσή Αυγή (ΧΑ) κατόρθωσε, έστω και με οριακή διαφορά (λιγότερο από 15.000 ψήφους), να αναδειχθεί τρίτο κόμμα, γεγονός για το οποίο και πανηγύρισε.
Ταυτόχρονα όμως κατέγραψε μια σημαντική μείωση της δύναμής της, όχι μόνο ως προς τις «χαλαρές» ευρωεκλογές του περασμένου Μαΐου, όταν είχε ξεπεράσει τις 500.000 ψήφους, αλλά ακόμη και ως προς τις αρχικές επιδόσεις της στις διπλές εκλογές του 2012, οι οποίες οδήγησαν στην είσοδό της στη Βουλή και την καθιέρωσαν ως μια, φρικιαστική μεν στην όψη, αλλά πάντως υπαρκτή πολιτική δύναμη.
Συγκρίνοντας με τον Ιούνιο του 2012 η μείωση της εκλογικής επιρροής της ΧΑ υπήρξε γενικευμένη, με μοναδική αξιοσημείωτη εξαίρεση τη Βόρεια Ελλάδα. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν μάλιστα η μείωση αυτή στην Αττική, την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, τις τρεις συγκριτικά καλύτερες για τη ΧΑ αυτοδιοικητικές περιφέρειες, με βάση τα αποτελέσματα του 2012 αλλά ακόμη και τα αποτελέσματα των περιφερειακών εκλογών του περασμένου Μαΐου.
Τόσο στην Πελοπόννησο όσο και στη Στερεά Ελλάδα, η υποχώρηση της ΧΑ αφορούσε όλους ανεξαιρέτως τους νομούς, αρκετά σημαντική μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις (πάνω από 2% σε Βοιωτία, Αργολίδα και Κορινθία). Αλλά ακόμη και στο επίπεδο των επιμέρους δήμων η μείωση της δύναμης της ΧΑ ήταν γενικευμένη, με μοναδικές εξαιρέσεις το κατ’ εξοχήν προπύργιό της στην Ανατολική Μάνη καθώς και τον Δήμο Οιχαλίας (με έδρα τον Μελιγαλά).
Συνολικά πάντως η εκλογική γεωγραφία της ΧΑ στις δύο αυτές αυτοδιοικητικές περιφέρειες παρέμεινε σχετικά σταθερή. Ως κύριες εστίες δύναμης παρέμειναν η Λακωνία, η Νότια Εύβοια, ο Δήμος Τανάγρας στη Βοιωτία καθώς και η περιοχή Ερμιονίδας – Κρανιδίου στην Ανατολική Αργολίδα (στα ίδια επίπεδα και ο γειτονικός Δήμος Τροιζηνίας – Μεθάνων, που διοικητικά ανήκει στην Αττική).
ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ. Από πολιτική άποψη σαφώς κρισιμότερη ήταν όμως η υποχώρηση της ΧΑ στην Αττική, όπου λίγους μήνες νωρίτερα είχε καταγράψει ένα εντυπωσιακό ποσοστό τόσο στις περιφερειακές εκλογές (11,1% με υποψήφιο τον Ηλ. Παναγιώταρο) όσο και στις ευρωεκλογές (9,7%). Σε σύγκριση με τις επιδόσεις της αυτές, στις 25 Ιανουαρίου η ΧΑ έχασε περίπου 50.000 ψήφους. Και το σημαντικότερο είναι ότι η μεγαλύτερη μείωση της επιρροής της καταγράφεται στη δυτική πλευρά του Λεκανοπεδίου, εκεί όπου βρισκόταν (αλλά και βρίσκεται ακόμη) η κύρια εστία της δύναμής της. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον Ασπρόπυργο, τα Μέγαρα, το Πέραμα αλλά και στη Φυλή η μείωση των ποσοστών της ΧΑ σε σύγκριση με τον Ιούνιο 2012 κυμαίνεται από 2% έως 4%, ενώ αντίθετα στους αστικούς και μεσοαστικούς δήμους της Β’ Αθηνών η δύναμή της παρέμεινε σχεδόν σταθερή. Διαπίστωση που δείχνει ότι η τιμωρητική ψήφος κάποιων λαϊκών στρωμάτων που στράφηκε προς τη ΧΑ έχει αρχίσει, έστω και δειλά, να αποστασιοποιείται.
Μοναδική εξαίρεση, όπως προαναφέρθηκε, στην πτωτική τάση που παρουσίασε η ΧΑ ήταν η Βόρεια Ελλάδα (Κεντρική Μακεδονία και Ανατολική Μακεδονία – Θράκη). Από τις 13 εκλογικές περιφέρειες των περιοχών αυτών η ΧΑ είδε τη δύναμή της να αυξάνεται, σε σύγκριση με τον Ιούνιο του 2012, στις 10 και να μειώνεται οριακά μόνο σε τρεις.
Η επέκταση της ΧΑ στη Μακεδονία αποτέλεσε την κυριότερη αλλαγή στην εκλογική γεωγραφία της, η οποία ήδη είχε αποτυπωθεί στο αποτέλεσμα των ευρωεκλογών. Η αύξηση αυτή, όπως και η σημερινή, τροφοδοτήθηκαν κυρίως από δύο ρεύματα. Αφενός από την ισχυροποίηση της ΧΑ στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης, όπου στις ευρωεκλογές ξεπέρασε το 10%, αλλά και σήμερα η δύναμή της παραμένει αισθητά ανώτερη από την αντίστοιχη επιρροή της στο Λεκανοπέδιο (7,1% έναντι 6,2%), σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε το 2012. Αφετέρου από την εισπήδηση της ΧΑ στο παραδοσιακό συντηρητικό ακροατήριο, που εκφράστηκε με ιδιαίτερη ένταση σε νομούς όπως το Κιλκίς (όπου εξέλεξε βουλευτή) και η Πιερία. Κορυφαία έκφραση αυτού του ρεύματος, τα ποσοστά που συγκέντρωσε σε ορισμένα διαχρονικά προπύργια της Δεξιάς, όπως π.χ. το Νέο Αγιονέρι στο Κιλκίς (16%), τα Ιμερα στην Κοζάνη (15%) και η Κρύα Βρύση στην Πέλλα (10%).
Συνοψίζοντας τις προηγούμενες παρατηρήσεις γίνεται εμφανές ότι το εκλογικό ακροατήριο της ΧΑ εν μέρει έχει διαφοροποιηθεί τα δύο τελευταία χρόνια. Η θεαματική της εκτίναξη το 2012 είχε διαμορφωθεί από δύο διακριτά ρεύματα, την ακροδεξιά πολιτική παράδοση και την τιμωρητική ψήφο απογοητευμένων και οικονομικά εξουθενωμένων λαϊκών στρωμάτων. Το πρώτο ρεύμα εκπροσωπούσαν πρώην ψηφοφόροι της ΝΔ και του ΛΑΟΣ (το 2009), που ποσοτικά αντιπροσώπευαν περίπου το 5% του συνολικού εκλογικού σώματος και το δεύτερο πρώην ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ (το 2009) –περίπου 2% του συνολικού εκλογικού σώματος –ρεύμα που αποτυπώθηκε ιδιαίτερα σε περιοχές όπως η Β’ Πειραιώς καθώς και η δυτική ζώνη της Β’ Αθηνών.
ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ. Οι μεταλλαγές που καταγράφονται στο εκλογικό σώμα της ΧΑ, με βάση τα αποτελέσματα της 25ης Ιανουαρίου, οδηγούν στην υπόθεση ότι το δεύτερο ρεύμα που αρχικά την τροφοδότησε έχει αποδυναμωθεί πλέον, γεγονός που αποτυπώθηκε και στις διαρροές που καταγράφηκαν απευθείας προς τον ΣΥΡΙΖΑ (περίπου 1% του συνολικού εκλογικού σώματος, με σημείο αναφοράς για τη ΧΑ την ψήφο της στις ευρωεκλογές).
Αντίθετα, το πρώτο ρεύμα μιας μακράς ακροδεξιάς παράδοσης συχνά με σημαντικό ιστορικό βάθος, φαίνεται να αποτελεί πλέον το κυριότερο στοιχείο που προσδιορίζει την ψήφο προς την ΧΑ. Γεγονός που αποτυπώνεται και στις συνεχιζόμενες ανταλλαγές μεταξύ ΝΔ και ΧΑ: με βάση τα δεδομένα του exit poll, στις 25 Ιανουαρίου μετακινήθηκε προς τη ΝΔ από τη ΧΑ (των ευρωεκλογών) περίπου το 1,3% του συνολικού εκλογικού σώματος, αλλά υπήρξε και μετακίνηση προς την αντίθετη κατεύθυνση, έστω και πιο περιορισμένη (0,5% του συνολικού εκλογικού σώματος).
Η ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ. Οι αλλαγές που συνοπτικά επισημάνθηκαν αποτυπώνονται επίσης στη δημογραφική και επαγγελματική σύνθεση των ψηφοφόρων της ΧΑ. Η δύναμη της ΧΑ μειώθηκε κατακόρυφα στις νεότερες ηλικίες αποδυναμώνοντας σημαντικά το νεανικό προφίλ που είχε προβάλλει (επιδεικτικά αλλά και τρομοκρατικά) μετά το 2012. Αντίθετα η επιρροή της, έστω και οριακά, αυξήθηκε στις μεγαλύτερες ηλικίες, γεγονός που αποτυπώθηκε και στη μικρή άνοδο που εμφάνισε στους συνταξιούχους, στις νοικοκυρές και στους αγρότες –δηλαδή τις τρεις κατ’ εξοχήν προνομιακές κατηγορίες για την ευρύτερη συντηρητική παράταξη.
Τέλος, ένα βασικό χαρακτηριστικό που διαχρονικά προσδιορίζει τους ψηφοφόρους της ΧΑ είναι το μέτριο ή και χαμηλό μορφωτικό επίπεδο: τα αντίστοιχα ποσοστά της είναι 5,4% στους αποφοίτους Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, 8,2% στους αποφοίτους Δευτεροβάθμιας και μόνο 4,3% στους αποφοίτους Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Εκεί όμως όπου το χάσμα διευρύνεται ακόμη περισσότερο και σφραγίζει την εικόνα των ενεργών οπαδών της ΧΑ είναι στις νεότερες ηλικίες (18-34 ετών). Η συντριπτική πλειοψηφία τους είναι απόφοιτοι Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, με τα ποσοστά στις αντίστοιχες κατηγορίες να ξεπερνούν το 10%.
Στις 25 Ιανουαρίου η ΧΑ συρρικνώθηκε, έστω και σε περιορισμένο βαθμό και μεταλλάχθηκε η σύνθεση της εκλογικής βάσης. Το ερώτημα, όμως, αν πρόκειται για την απαρχή μιας ευρύτερης διαδικασίας που θα οδηγήσει σταδιακά στην πολιτική της περιθωριοποίησης, παραμένει ανοιχτό.
