«Ο Νέλσον Μαντέλα δεν ήταν ούτε προφήτης ούτε σωτήρας –το είχε πει ο ίδιος άλλωστε πολλές φορές. Εκανε αυτό που έπρεπε να κάνει, με σεμνότητα και τιμιότητα. Εδωσε στη Νότια Αφρική, αλλά και στον υπόλοιπο πλανήτη το παράδειγμα τού πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ένας ηγέτης». Για τον αδελφικό φίλο, τον παθιασμένο συμφοιτητή, τον αγωνιστή συνοδοιπόρο, αλλά και τον ερωτευμένο σύζυγο, τον στοργικό πατέρα και τον άνθρωπο Νέλσον Μαντέλα που «έπασχε» από υπερβολική μεγαλοψυχία, μίλησε χθες στη γαλλική «Λιμπερασιόν» ο Γιώργος Μπίζος, ο έλληνας δικηγόρος που υπερασπίστηκε τον νοτιοαφρικανό ηγέτη σε όλη του τη ζωή, πριν και μετά τη συγκλονιστική δίκη για εσχάτη προδοσία στη Ριβόνια, το 1963. Γυρνώντας πίσω στο 1948, τη χρονιά που ξεκινούσε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Γουιτγουότρσλαντ του Γιοχάνεσμπουργκ –και θεσπίστηκε το απαρτχάιντ –ο Μπίζος θυμάται πόσο τον είχε γοητεύσει ο νεαρός δικηγόρος Μαντέλα, πάντα καλοντυμένος και σίγουρος για τον εαυτό του. Στα 65 χρόνια του στενού δεσμού τους δεν θυμάται να είδε ποτέ τον Μαντέλα να λυγίζει ή να χάνει το χιούμορ του –ακόμη και όταν μια γυναίκα έβγαλε να τον πληρώσει με ένα ευτελές ποσό επειδή έσπρωξε το χαλασμένο της αυτοκίνητο έως την άκρη του δρόμου.

Υπήρξαν βέβαια και πολύ σκληρές στιγμές στη ζωή του ηγέτη κατά του απαρτχάιντ, οι περισσότερες προσωπικές. Στους χειρότερους εφιάλτες του στη φυλακή έβλεπε ότι διαλυόταν ο γάμος του. «Πάντα κατηγορούσε τον εαυτό του επειδή αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα και όχι στην οικογένειά του», αποκαλύπτει ο Μπίζος. Το διαζύγιο με τη δεύτερη σύζυγό του Γουίνι ήταν αναμφισβήτητα μία από τις πιο επώδυνες περιόδους για τον Μαντέλα. Ομωςδύο φορές θυμάται τον φίλο του πραγματικά συντετριμμένο: όταν έχασε τους γιους του, τον πρώτο από τροχαίο –και δεν του δόθηκε άδεια να παραστεί στην ταφή του –και τον δεύτερο από AIDS. Κατά τον Γ. Μπίζο, το μεγαλύτερο χάρισμα –για άλλους ελάττωμα –του Μαντέλα ήταν η μεγαλοψυχία του: «Ηταν τόσο μεγαλόψυχος ώστε κατάφερε να κερδίσει τον σεβασμό ακόμη και των χειρότερων εχθρών του».