Eίναι μια από τις πιο ενοχλητικές αδικίες: άλλοι γίνονται… σουρωτήρια από τα τσιμπήματα των κουνουπιών και άλλοι είναι σαν να μην υπάρχουν γι’ αυτά τα έντομα.

Ο Νικόλαος Βακάλης, ομότιμος καθηγητής στον Τομέα Παρασιτολογίας, Εντομολογίας και Τροπικών Νοσημάτων της Εθνικής Σχολής Δημοσίας Υγείας και σύμβουλος του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) εξηγεί πώς διαλέγουν τα κουνούπια τη λεία τους και τι μπορούμε να κάνουμε για να τα αποφύγουμε.

Γιατί μας τσιμπούν τα κουνούπια;

Μας τσιμπούν μόνο τα θηλυκά κουνούπια, γιατί χρειάζονται το αίμα για να κάνουν γόνιμα αυγά και έτσι να δημιουργηθεί η νέα γενιά κουνουπιών.

Το τσίμπημα των ανθρώπων είναι ένας εύκολος τρόπος ανεύρεσης της απαραίτητης για την εξέλιξή τους πρωτεΐνης που υπάρχει στο αίμα μας.

Πώς αντιλαμβάνονται τη λεία τους;

Με ειδικούς αισθητήρες που σχετίζονται με την οσμή και την όρασή τους. Πριν από λίγα χρόνια, λ.χ., βρέθηκε ότι τα κουνούπια διαθέτουν τριών ειδών οσφρητικούς αισθητήρες, με τους οποίους ανιχνεύουν διάφορα αέρια του ανθρώπινου σώματος, όπως το διοξείδιο του άνθρακα.

Και με ποια κριτήρια τη διαλέγουν;

Βασική σημασία έχει το διοξείδιο του άνθρακα που αποβάλλει ο άνθρωπος με την αναπνοή του. Οσο μεγαλύτερη είναι αυτή η ποσότητα, τόσο πιο ελκυστικός είναι κανείς. Τα κουνούπια αντιλαμβάνοντα το διοξείδιο του άνθρακα τουλάχιστον από απόσταση 35 μέτρων.

Αλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο είναι η θερμοκρασία του σώματος, η κίνηση και διάφορες οσμές του σώματος. Αυτές προέρχονται από την ποικιλία των μικροοργανισμών που βρίσκονται στο δέρμα των ανθρώπων.

Από οσμές που παράγονται από το δέρμα έχουν απομονωθεί τουλάχιστον 350 απεκκρινόμενες ουσίες, οι οποίες δρουν μεμονωμένα ή σε συνδυασμό ως ελκυστικά ή απωθητικά των κουνουπιών.

Ο ιδρώτας είναι ένα άλλο ιδιαίτερα ελκυστικό στοιχείο για τα κουνούπια –το ίδιο και το γαλακτικό οξύ, το οποίο παράγεται κατά την άσκηση και βρίσκεται στο αίμα, στο δέρμα και στον ιδρώτα. Ετσι, όσοι ασκούνται και όσοι εκ φύσεως ιδρώνουν περισσότερο, είναι πιο ελκυστικοί τα κουνούπια.

Παίζουν ρόλο τα γονίδια;

Είναι φυσικό πολλές από τις ουσίες που εκκρίνει ο άνθρωπος να είναι γενετικά καθορισμένες. Γενετικά επιλεγμένες είναι επίσης στα κουνούπια οι ιδιότητες αναγνώρισης των θυμάτων τους με την οσμή.

Σε ερευνητικές μελέτες που έγιναν με αλλαγή γονιδίων στα κουνούπια, η νέα γενεά εντόμων που δημιουργήθηκε δυσκολευόταν να αναγνωρίσει τα θύματά της με την οσμή. Το εύρημα αυτό, πάντως, προς το παρόν στερείται πρακτικής σημασίας.

Και οι ομάδες αίματος;

Εχει εκτιμηθεί ότι πιο συχνά επιλέγουν τα κουνούπια άτομα με ομάδα αίματος 0, ωστόσο δεν αναφέρονται περαιτέρω ερμηνείες για το γεγονός αυτό (και χρειάζεται μάλλον περισσότερη επιδημιολογική τεκμηρίωση).

Υπάρχουν παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο για τσιμπήματα;

Εκτός από την αυξημένη εφίδρωση και την παραγωγή γαλακτικού οξέος κατά την άσκηση, έχει διαπιστωθεί ότι τα κουνούπια τσιμπούν περισσότερο τις εγκύους – ίσως επειδή έχουν ελαφρώς αυξημένη θερμοκρασία σώματος και αναπνέουν πιο έντονα και γρήγορα, οπότε αποβάλλουν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα.

Η κακοσμία των ποδιών επίσης είναι ελκυστικός παράγοντας, το ίδιο και η χρήση αρωμάτων.

Η κατανάλωση ορισμένων τροφών, εξάλλου, έχει συσχετισθεί με τις προτιμήσεις των κουνουπιών, χωρίς όμως προς το παρόν να θεωρείται σίγουρο. Οπως φαίνεται, οι μπανάνες προσελκύουν τα κουνούπια, ενώ το σκόρδο και η λήψη βιταμίνης Β12 όχι.

Η μπίρα, όταν καταναλίσκεται σε σταθερή βάση, επίσης είναι ελκυστικός παράγοντας για τα κουνούπια.

Το τσίμπημα

1. Το θηλυκό τρυπάει το δέρμα με έξι «καρφίτσες» που προβάλλει από την στοματική κοιλότητά του – και παράγει αιμολυτικό σάλιο για να εμποδίσει την πήξη του αίματος

2. Αμέσως μετά την είσοδό της, η προβοσκίδα αρχίζει να αναρροφά το αίμα

3. Όταν το θύμα αρχίσει να ξύνεται, το σάλιο του κουνουπιού διαχέεται και προκαλείται φλεγμονώδης αντίδραση

Γενικά

1 στους 10 ανθρώπους είναι επιρρεπείς σε τσιμπήματα από κουνούπια

41 γένη κουνουπιών υπάρχουν στον κόσμο

3.500 διαφορετικά είδη κουνουπιών υπάρχουν στον κόσμο

Τα κουνούπια τρέφονται με νέκταρ ή γύρη που βρίσκουν στη φύση, όμως τα θηλυκά χρειάζονται και αίμα για να μπορέσουν να κάνουν αυγά.

Αρσενικό κουνούπι: Δεν τσιμπάει, ζει 8-10 ημέρες

Θηλυκό κουνούπι: Τσιμπάει κυρίως από τη δύση του ηλίου έως τις πρώτες πρωινές ώρες, ζει συνήθως 10-15 μέρες

Τα φτερά των κουνουπιών κινούνται συγχρονισμένα χιλιάδες φορές το δευτερόλεπτο και παράγουν τον χαρακτηριστικό ήχο τους.

Πως να προστατευθείτε

Το Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) συνιστά τα εξής:

* Χρήση των ενδεικνυόμενων εντομοαπωθητικών στο ακάλυπτο δέρμα και πάνω από τα ρούχα.

* Χρήση των ενδεικνυόμενων εντομοκτόνων στον αέρα.

* Προσοχή κατά τις σημαντικότερες ώρες έκθεσης στα τσιμπήματα (σούρουπο μέχρι το χάραμα).

* Χρήση κατάλληλων ενδυμάτων. Ρούχα που καλύπτουν όσο περισσότερο γίνεται το σώμα (μακριά μανίκια και παντελόνια). Πιο αποτελεσματικά είναι τα ανοιχτόχρωμα και φαρδιά ρούχα.

* Συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα

* Τοποθέτηση σίτας στα ανοίγματα του σπιτιού (π.χ. παράθυρα, φεγγίτες, αεραγωγοί τζακιού) και περιοδικός έλεγχος και συντήρησή τους.

* Χρήση κουνουπιέρας εμβαπτισμένης με εντομοαπωθητικό σε περιοχές με μεγάλη πυκνότητα κουνουπιών ή σε περιπτώσεις που αντενδείκνυται η χρήση άλλων προστατευτικών μέσων.

* Απομάκρυνση του στάσιμου νερού από λεκάνες, βάζα, γλάστρες, παλιά λάστιχα, υδρορροές και άλλα μέρη του κήπου.

* Χρήση ανεμιστήρων ή κλιματιστικών, διότι ο δροσερός αέρας μειώνει τη δραστηριότητά των κουνουπιών (δεν τα σκοτώνει).

* Καλό κούρεμα γρασιδιού, θάμνων, φυλλωσιών (για να μην βρίσκουν καταφύγιο τα ενήλικα κουνούπια).

* Χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος για το φωτισμό εξωτερικών χώρων (προσελκύουν λιγότερο τα κουνούπια).

Τελευταία Νέα