Αναζήτηση
Οι αξιωματικοί και οι ναύτες του τον αποκαλούσαν «ο τυχερός μπαρμπα-Γιώργης» για τις παράτολμες και νικηφόρες ναυμαχίες του. Ετσι τον έλεγαν και οι νησιώτες του Ανατολικού Αιγαίου, που τους απελευθέρωσε.
Ηταν όμως το «Σεϊτάν παπόρ» («πλοίο του Διαβόλου») για αξιωματικούς και ναύτες του τουρκικού στόλου, για τον τρόμο που τους προκαλούσε όταν το έβλεπαν, με την ταχύτητα που μπορούσε να αναπτύξει, να καταπίνει τη μεταξύ τους απόσταση και τα κανόνια του να βάλλουν με καταιγιστικό ρυθμό.
Αλλά το «Γεώργιος Αβέρωφ» ήταν και πηγή έμπνευσης για πλήθος εικαστικών καλλιτεχνών. Καμιά 50αριά πίνακες στους οποίους απεικονίζεται το εμβληματικό πλοίο στα νερά του Αιγαίου σε πλήρη δράση, την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, θα φιλοξενούνται στην έκθεση «Το θωρηκτό “Γεώργιος Αβέρωφ” (1911-2011). Ιστορία και Τέχνη», στο Ναυτικό Μουσείο από τις αρχές Οκτωβρίου με αφορμή τα 100 χρόνια που συμπληρώνονται φέτος από τότε που το πολεμικό σκαρί άφησε τα ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας και κατέπλευσε στον Φαληρικό όρμο (11 Σεπτεμβρίου 1911 για την ακρίβεια) για να ενταχθεί στον ελληνικό στόλο.
«Ο λαός μας γιορτάζει για το καράβι που αγάπησε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο και στη συνείδησή του το ανύψωσε στο επίπεδο του θρύλου», αναφέρει μεταξύ των άλλων η πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη.
Ισως τις σημαντικότερες παραμέτρους που συνέβαλαν στη διαμόρφωση του θρύλου, μέσα από τις δύο καθοριστικής σημασίας ναυμαχίες, υπογραμμίζει ο ναύαρχος ε.α. Ιωάννης Παλούμπης: «Το ηθικό των πληρωμάτων και η ορμητικότητα του αρχηγού, που πίστευε ακράδαντα στη νίκη». Παράλληλα, αναδεικνύεται η επίδραση που είχε η παρουσία του ιστορικού πλοίου στην ελληνική τέχνη και ιδιαιτέρως στη ζωγραφική ελλήνων καλλιτεχνών. Ελαβε διαστάσεις θρύλου και αποτυπώθηκε σε πλήθος λαϊκών λιθογραφιών, αλλά και «ενέπνευσε σπουδαίους ζωγράφους οι οποίοι με τον χρωστήρα τους απαθανάτισαν κορυφαίες στιγμές της ελληνικής Ιστορίας».
Εκτός από τα εικαστικά έργα θα παρουσιαστούν ιστορικά ντοκουμέντα, φωτογραφικό και αρχειακό υλικό από τις συλλογές του μουσείου, με βασικό έκθεμα το ναυπηγικό πρότυπο μοντέλο του θωρηκτού, για την ακρίβεια θωρακισμένου καταδρομικού, κλάσης Pisa.
Κάρβουνο και παστέλ σε χαρτί, γκουάς σε χαρτί, λάδι σε καμβά, λαδοτέμπερα, τα υλικά που χρησιμοποίησαν οι λόγιοι ζωγράφοι φιλοτεχνώντας τα έργα τους που κατά κύριο λόγο εστιάζουν στις δύο καθοριστικές ναυμαχίες της Ελλης και της Λήμνου. Ιδού όμως η εξήγηση: οι ναυμαχίες διήρκεσαν λίγο, αλλά ήταν πυκνότατες σε εμπειρίες και συναισθηματική φόρτιση. Δεν λείπουν πάντως και έργα που δείχνουν το «Αβέρωφ» αρόδο στην Κωνσταντινούπολη και άλλα μεταγενέστερα, να περιπολεί στον Ινδικό Ωκεανό στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο πια.
Στη λαϊκή εικονογραφία το «Αβέρωφ» πρωταγωνιστεί κυρίως σε χρωμολιθογραφίες. Ο κριτικός τέχνης και συγγραφέας Δημήτρης Ι. Καλογερόπουλος παρότι δεν αναγνώριζε την εγκυρότητα των πληροφοριών τους και την καλλιτεχνική αξία τους, εντούτοις παραδεχόταν την αποτελεσματικότητα των παραστατικών της μέσων, δηλαδή την τόλμη του σχεδίου και του χρώματος και τη φαντασία.
Η έκθεση στο Ναυτικό Μουσείο αποτελεί μια «βουτιά» στην Ιστορία της Ελλάδας μέσα από πίνακες σημαντικών εικαστικών. Ο επισκέπτης στους χώρους του μουσείου θα δει πίνακες, ανάμεσα σε άλλους, των Βασίλειου Χατζή, Αιμίλιου Προσαλέντη, Λυκούργου Κογεβίνα, Νικόλαου Καλογερόπουλου, Βασίλειου Γερμενή. Και οι πέντε βρέθηκαν με εντολή του Ελευθέριου Βενιζέλου, την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, πάνω στο «Αβέρωφ» ή σε πλοία συνοδείας του για να απαθανατίσουν με τα πινέλα και τα χρώματα τους τη δράση του καταδρομικού.
«Με τα έργα τους διατήρησαν και μετέφεραν μέχρι τις μέρες μας την ατμόσφαιρα εκείνης της περιόδου, το κλίμα στις νικηφόρες ναυμαχίες της Ελλης και της Λήμνου», τονίζει ο επιμελητής της έκθεσης καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης Μανόλης Βλάχος, που έχει κάνει και τον γενικό σχεδιασμό της. «Ηταν κατά κάποιο τρόπο πολεμικοί ανταποκριτές», αναφέρει ο Χάρης Τορτορέλης του Ναυτικού Μουσείου.
