Αναζήτηση
1. Νεοελληνική Γλώσσα
Για την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο απόσπασμα κειμένου μίας έως δύο σελίδων από βιβλίο, εφημερίδα ή περιοδικό (ή κατασκευασμένο για τον σκοπό της αξιολόγησης) που αναφέρεται σε διάφορα θέματα της ζωής και έχει νοηματική πληρότητα. Το κείμενο αυτό ανταποκρίνεται στην αντιληπτική ικανότητα των μαθητών και σχετίζεται με θεματικούς κύκλους από τη σχολική διδασκαλία. 0ι μαθητές καλούνται: Να δώσουν μια σύντομη περίληψη του κειμένου αυτού, της οποίας η έκταση καθορίζεται ανάλογα με την έκταση και το νόημα του κειμένου. Να απαντήσουν σε ερωτήσεις, με τις οποίες ελέγχονται:
α) η κατανόηση του κειμένου (ιδεολογικά σημεία του κειμένου, επιχειρήματα συγγραφέα, προβλήματα που θέτει κ.λπ.)
β) η οργάνωση του λόγου (διάρθρωση, δομή διαίρεση και τιτλοφόρηση ενοτήτων, συνοχή, ενότητα, συλλογιστική κ.λπ.)
γ) τα σημασιολογικά στοιχεία (σημασία λέξεων, συνώνυμα- αντώνυμα, κατασκευή φράσεων ή παραγράφων με ορισμένες λέξεις, αντικατάσταση λέξεων ή φράσεων κ.λπ.).
δ) η ικανότητά τους να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των μορφοσυντακτικών δομών, καθώς και να χειρίζονται αυτές τις δομές, ανάλογα με τους επικοινωνιακούς στόχους του κειμένου.
Να συντάξουν ένα κείμενο, ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο, με το οποίο κρίνουν ή σχολιάζουν κάποια σημεία του κειμένου ή αναπτύσσουν προσωπικές απόψεις, παίρνοντας αφορμή από το κείμενο. Η έκταση της ανάπτυξης αυτής καθορίζεται κατά προσέγγιση, χωρίς να υπερβαίνει τις 600 λέξεις.
Το πρώτο θέμα βαθμολογείται με 25 μονάδες, το δεύτερο θέμα βαθμολογείται με 35 μονάδες, οι οποίες κατανέμονται σε επιμέρους ερωτήσεις, ενώ το τρίτο θέμα βαθμολογείται με 40 μονάδες.
Εκθεση: οδηγίες για να… μη βγείτε εκτός θέματος
Τι αξιολογείται στην ανάπτυξη της Εκθεσης:
1. Ο μαθητής απαντά γραπτά σε ερωτήσεις που αφορούν ένα κείμενο και με τις οποίες:
α) επιδιώκεται να κατανοεί το περιεχόμενο ενός κειμένου, δηλαδή:
να διακρίνει τους τρόπους πειθούς (επίκληση στη λογική, επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη, επίκληση στην αυθεντία, επίκληση στο ήθος του πομπού)
να διακρίνει τα μέσα πειθούς (επιχειρήματα, τεκμήρια)
να διακρίνει το είδος της συλλογιστικής πορείας (παραγωγική- επαγωγική) που ακολουθείται σε ένα κείμενο να αξιολογεί τα μέσα πειθούς. Πιο συγκεκριμένα, να ελέγχει την αλήθεια, την εγκυρότητα και την ορθότητα ενός επιχειρήματος, την αξιοπιστία των τεκμηρίων, να διακρίνει τους τρόπους και τα μέσα πειθούς στη διαφήμιση, στον πολιτικό λόγο και στον επιστημονικό λόγο να διακρίνει την πειθώ από την προπαγάνδα να διακρίνει τα είδη του δοκιμίου, προσέχοντας την οργάνωση/δομή (συνειρμική- λογική), τον σκοπό (απόδειξη μιας θέσης- ελεύθερος στοχασμός), τη σκοπιά (υποκειμενική – αντικειμενική), τη γλώσσα (ποιητική, αναφορική λειτουργία) κ.λπ. να διακρίνει ορισμένα χαρακτηριστικά του δοκιμίου, όπως ο υποκειμενισμός, ο αντιδιδακτισμός, ο κοινωνικός χαρακτήρας, ο εξομολογητικός τόνος κ.λπ.
να εντοπίζει σε ένα δοκίμιο/άρθρο το θέμα, την άποψη του συγγραφέα, τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί για να τεκμηριώσει την άποψή του, τις προτάσεις του για την αντιμετώπιση του προβλήματος κ.λπ.
να διακρίνει το δοκίμιο από άλλα συγγενή είδη του λόγου, όπως το άρθρο, η επιφυλλίδα β) επιδιώκεται να κατανοεί την οργάνωση ενός κειμένου, δηλαδή:
να εντοπίζει τα βασικά μέρη (πρόλογο, κύριο μέρος, επίλογο) και τις νοηματικές ενότητες του κειμένου να επισημαίνει τους διάφορους τρόπους με τους οποίους οργανώνεται ο λόγος, π.χ. με αιτιολόγηση, με σύγκριση και αντίθεση, με ορισμό, με διαίρεση, με παράδειγμα κ.λπ.
να σχολιάζει τη συνοχή του κειμένου (διαρθρωτικές λέξεις κ.λπ.)
να χωρίζει το κείμενο σε παραγράφους, να δίνει πλαγιότιτλους σε παραγράφους/νοηματικές ενότητες, να διευθετεί τη συνοχή του κειμένου γ) επιδιώκεται να διερευνά τη γλώσσα του κειμένου (λεξιλόγιο, στίξη, μορφοσυντακτικά φαινόμενα, γλωσσικές ποικιλίες, λειτουργίες της γλώσσας, ύφος κ.λπ.), δηλαδή:
να εντοπίζει και να αιτιολογεί την επιλογή του πομπού, στην ενεργητική ή παθητική φωνή, στο ρηματικό πρόσωπο/ τον χρόνο/ την έγκλιση, στον μακροπερίοδο ή όχι λόγο, στην παράταξη ή στην υπόταξη, στα ρηματικά ή ονοματικά σύνολα, στην αναφορική ή στην ποιητική λειτουργία της γλώσσας, στα σημεία της στίξης, σε λόγιες ή λαϊκές λέξεις, σε ειδικό λεξιλόγιο, όρους κ.λπ.
να διευθετεί τη στίξη, να διορθώνει την ορθογραφία του κειμένου να ερμηνεύει λέξεις, να αξιολογεί την ακρίβεια και τη σαφήνεια του λεξιλογίου να αντικαθιστά λέξεις του κειμένου με συνώνυμα, να βρίσκει αντώνυμα, να σχηματίζει φράσεις με ορισμένες λέξεις του κειμένου κ.λπ.
2. Ο μαθητής προχωρεί σε διάφορες γραπτές εργασίες με αφόρμηση το συγκεκριμένο κείμενο. πυκνώνει ένα κείμενο, να κάνει την περίληψη του κειμένου, να δίνει έναν τίτλο στο κείμενο ή πλαγιότιτλους σε παραγράφους/ νοηματικές ενότητες του κειμένου να οργανώνει το διάγραμμα του κειμένου να αναπτύσσει μια φράση, μια παράγραφο, ένα επιχείρημα του κειμένου να ανασκευάζει τα επιχειρήματα του κειμένου και να αναπτύσσει την αντίθετη άποψη Τα μυστικά της Περίληψης
Σύμφωνα με τον Κώστα Αγγελάκο, λέκτορα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, η γραφή της περίληψης καθιστά απαραίτητη την άσκηση των μαθητών στην ανάγνωση του κειμένου. Με την πρώτη ανάγνωση οι μαθητές εντοπίζουν και καταγράφουν το νοηματικό κέντρο του κειμένου. Είναι σημαντικό να αφιερωθεί χρόνος στην προσέγγιση των «νοηματικών κέντρων» που εντόπισαν οι μαθητές. Η δεύτερη ανάγνωση έχει στόχο την παρακολούθηση της σειράς εξέλιξης των γεγονότων- ιδεών στο κείμενο, παράγραφο προς παράγραφο. Στη συνέχεια, η επεξεργασία του κειμένου είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί με την τεχνική των πλαγιότιτλων. Οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι περίληψη είναι η συνοπτική απόδοση του περιεχομένου ενός κειμένου με ένα σύντομο κείμενο που αποδίδει τις βασικές ιδέες του αρχικού κειμένου χωρίς να αλλοιώνει το πνεύμα του συγγραφέα.
Το κυριότερο χαρακτηριστικό γνώρισμα της περίληψης είναι ότι περικλείει το κύριο στοιχείο και τις ιδέες του κειμένου μόνο και δεν είναι σχολιασμός. Δεν επιδιώκεται δηλαδή η εξήγηση, η ανάλυση ή η κριτική των σκέψεων και των ιδεών του συγγραφέα. Η περίληψη είναι ένα νέο κείμενο, προσωπικό δημιούργημα του κάθε μαθητή. Αυτό σημαίνει ότι οι υποψήφιοι δεν πρέπει να μιμούνται το ύφος του συγγραφέα και να αποφεύγουν, όσο είναι δυνατόν, τη χρήση λέξεων ή φράσεων του κειμένου. Αν χρειαστεί να κάνουν κάτι τέτοιο με λέξεις και φράσεις-κλειδιά, τότε πρέπει να χρησιμοποιούν εισαγωγικά. Το ύφος να έχει καθαρά πληροφοριακό χαρακτήρα. Η ισόρροπη ανάπτυξη των βασικών ιδεών του κειμένου. Οι υποψήφιοι οφείλουν να διακρίνουν το ουσιώδες από το επουσιώδες και μέσα από την περίληψή τους να αναδεικνύουν τις βασικές ιδέες. Να μην περιλαμβάνουν πληροφορίες που δεν σχετίζονται άμεσα με το κύριο θέμα ούτε λεπτομέρειες, παραδείγματα και διευκρινίσεις που δεν είναι απαραίτητες.
Είναι προτιμότερο η περίληψη να γράφεται ως μία ενιαία παράγραφος. Ωστόσο, υπάρχει και η δυνατότητα να χωριστεί σε παραγράφους με βάση τη δομή και το νόημα του δοθέντος κειμένου, ιδιαίτερα αν η έκτασή της το επιτρέπει. 2. Αρχαία Ελληνικά
1. Δίνεται στους μαθητές απόσπασμα διδαγμένου κειμένου 12-20 στίχων με νοηματική συνοχή και τους ζητείται:
α) να μεταφράσουν ένα τμήμα των 8-10 στίχων στη νέα ελληνική και β) να απαντήσουν σε:
Δύο (2) ερωτήσεις ερμηνευτικές, που μπορεί να αναφέρονται σε ιδέες/ αξίες/ προβλήματα, στη στάση/ ήθος/ χαρακτήρα των προσώπων, στο ιστορικό/ κοινωνικό / πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής του έργου, στη δομή/ σύνθεση του κειμένου, σε υφολογικά/ αισθητικά θέματα, με βάση ολόκληρο το ανωτέρω απόσπασμα.
Μία (1) ερώτηση ερμηνευτική που αναφέρεται σε τμήματα του από μετάφραση διδασκόμενου κειμένου, σε συσχετισμό με το παραπάνω εξεταζόμενο πρωτότυπο απόσπασμα. Σε αυτή την περίπτωση δίνεται στους μαθητές σε φωτοτυπία το συγκεκριμένο μεταφρασμένο τμήμα.
Μία (1) ερώτηση που αναφέρεται στο γραμματειακό είδος, στο οποίο ανήκει το κείμενο, στον συγγραφέα ή το έργο του.
Μία (1) ερώτηση λεξιλογική- σημασιολογική (σύνδεση λέξεων αρχαίας και νέας, διατήρηση ή αλλαγή της σημασίας τους, οικογένειες ομόρριζων λέξεων, απλών ή σύνθετων, συνώνυμα, αντώνυμα).
2. Δίνεται επίσης αδίδακτο πεζό κείμενο αττικής διαλέκτου 10-12 στίχων και ζητείται:
α) να το μεταφράσουν στη νέα ελληνική και β) να απαντήσουν σε:
Μία (1) ερώτηση γραμματικής και Μία (1) ερώτηση συντακτικού.
Κάθε ερώτηση του αδίδακτου κειμένου μπορεί να αναλύεται σε δύο υποερωτήματα, ανάλογα με το είδος των ερωτήσεων που χρησιμοποιούνται. 3. Η κατανομή της βαθμολογίας γίνεται ως εξής:
α) Η μετάφραση του διδαγμένου κειμένου βαθμολογείται με 10 μονάδες και του αδίδακτου με 20 μονάδες της εκατοντάβαθμης κλίμακας.
β) Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με 10 μονάδες της εκατοντάβαθμης κλίμακας.
γ) Στις περιπτώσεις των διδαγμένων κειμένων για τα οποία δεν προβλέπεται από το Πρόγραμμα Σπουδών διδασκαλία από μετάφραση δεν δίνεται στους μαθητές η υπό στοιχείο 1.β. ερμηνευτική ερώτηση και τότε οι δύο πρώτες υπό στοιχείο 1.β. ερμηνευτικές ερωτήσεις βαθμολογούνται η καθεμία με δεκαπέντε (15) μονάδες της εκατοντάβαθμης κλίμακας.
Για την εξέταση των παραπάνω θεμάτων τόσο στο διδαγμένο, όσο και στο αδίδακτο κείμενο, μπορεί ανάλογα με την περίπτωση και το είδος των διδακτικών στόχων που αξιολογούνται να χρησιμοποιούνται διάφορα είδη ερωτήσεων. 3. Λατινικά
α) Να το μεταφράσουν στη νέα ελληνική γλώσσα.
β) Να απαντήσουν σε τέσσερις παρατηρήσεις: δύο (2) γραμματικές και δύο (2) συντακτικές, οι οποίες μπορεί να αναλύονται σε υποερωτήματα.
Η βαθμολογία στη Γ΄ τάξη κατανέμεται ως εξής: Μετάφραση κειμένου 40 μονάδες. Κάθε γραμματική, συντακτική παρατήρηση 15 μονάδες. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ
Τα συνηθέστερα λάθη εντοπίζονται: ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Ο νεοελληνικός λόγος πάσχει, πολλές φορές, με λάθη έκφρασης, λεξιλογίου και σύνταξης.
Ο μαθητής που έχει διαβάσει πρόχειρα προσπαθεί να αποδώσει το λατινικό κείμενο σε νεοελληνικό λόγο, ο οποίος παρουσιάζει κενά.
ΣΤΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Λάθη καταλήξεων στα ρήματα, αδυναμία να αναγνωρισθεί το θέμα και οι αρχικοί τους χρόνοι.
Δεν αναγνωρίζονται οι συζυγίες, η φωνή και οι εγκλίσεις των ρημάτων.
Τα επίθετα δεν διακρίνονται με ευκολία, υπάρχει αδυναμία σχηματισμού παραθετικών των επιθέτων. Οι αντωνυμίες συγχέονται με τα ονόματα. Αδυναμία αφομοίωσης της ύλης, προσπάθεια απομνημόνευσης στείρας και χωρίς κριτική αξιολόγηση των δεδομένων της ύλης, η οποία σημειωτέον δεν είναι μεγάλη, αφού διδάσκεται σε δύο τάξεις αντί της μίας του παλαιού συστήματος.
ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
Δεν αφομοιώνονται με ευκολία οι εξαιρέσεις του λατινικού συντακτικού σε σχέση με αυτό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
Ο μαθητής αρκείται απλώς να απαντήσει και όχι να δικαιολογήσει, πράγμα που ζητείται τις περισσότερες φορές στα ερωτήματα.
4. Νεοελληνική Λογοτεχνία
Η εξέταση στη Νεοελληνική Λογοτεχνία αναφέρεται σε πεζό ή ποιητικό κείμενο που περιέχεται στη διδαχθείσα ύλη της αντίστοιχης τάξης, το οποίο δίνεται στους μαθητές σε φωτοτυπία, μαζί με τις αναγκαίες σημασιολογικές ή άλλες διευκρινίσεις.
Το κείμενο συνοδεύεται από πέντε ερωτήσεις που αναφέρονται:
στον συγγραφέα του έργου και σε γραμματολογικά στοιχεία που προκύπτουν άμεσα ή έμμεσα από το κείμενο (1 ερώτηση), στη δομή του κειμένου, στην επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το κείμενο, σε παρατηρήσεις επί των εκφραστικών μέσων και τρόπων του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης) (2 ερωτήσεις), σε σχολιασμό ή στη σύντομη ανάπτυξη, σε 1-2 παραγράφους, ορισμένων χωρίων του κειμένου (1 ερώτηση), σε σχολιασμό αδίδακτου λογοτεχνικού κειμένου το οποίο δίνεται στους μαθητές επίσης σε φωτοτυπία και είναι ίσης, κατά προσέγγιση, δυσκολίας με το διδαγμένο (1 ερώτηση).
Η ερώτηση α βαθμολογείται με δεκαπέντε (15) μονάδες, οι δύο ερωτήσεις της β περίπτωσης με είκοσι (20) μονάδες η καθεμία, η ερώτηση γ με είκοσι πέντε (25) μονάδες και η ερώτηση δ με είκοσι (20) μονάδες. Σε περίπτωση κατά την οποία μία (1) ερώτηση αναλύεται σε υποερωτήματα, η βαθμολογία που προβλέπεται γι΄ αυτήν κατανέμεται ισότιμα στα υποερωτήματα, εκτός αν κατά την ανακοίνωση των θεμάτων καθορίζεται διαφορετικός συντελεστής βαρύτητας γι΄ αυτά.
Αλλιώς προσεγγίζουμε ένα ποίημα και αλλιώς ένα πεζογράφημα
Σύμφωνα με την Ανθούλα Δανιήλ (δρα Νεοελληνικής Φιλολογίας) «το μάθημα της Λογοτεχνίας κινείται σε δύο σκέλη. Το ένα είναι το τι και το άλλο είναι το πώς. Το τι αφορά το περιεχόμενο, το πώς τη μορφή. Στο πεζογράφημα, μετά την προσεκτική ανάγνωση του κειμένου και τη διαδικασία κατανόησης, αναγνωρίζουμε τη μορφή, τη δομή, τα μέρη του κειμένου (κεφάλαιαπαραγράφους- ενότητες), τον τρόπο που συνδέονται μεταξύ τους, πώς γίνεται η μετάβαση από το ένα μέρος στο άλλο, ποια είναι η εξέλιξη. Ποια είναι τα κύρια και τα δευτερεύοντα πρόσωπα, ποιος είναι ο ρόλος και η σημασία τους στην πλοκή του έργου, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, πώς αυτά λειτουργούν και προωθούν την εξέλιξη. Ποιος είναι ο αφηγητής και ποια η οπτική γωνία του, πώς προχωρεί η αφήγηση: ευθύγραμμα στον χρόνο ή με αναχρονίες (αναδρομές, προδρομικές αφηγήσεις, διάρκεια, συχνότητα). Ποια είναι η σημασία των λεπτομερειών, τα εκφραστικά μέσα και η γλωσσική ποικιλία του κειμένου- πώς δηλαδή διαφοροποιείται από περιβάλλον σε περιβάλλον και τι σημαίνει αυτό γενικότερα για το έργο. Στο ποίημα, εκτός των ανωτέρω, καθοδηγητική μπορεί να γίνει η αίσθηση που αποκομίζουμε από την ανάγνωση. Η εκκίνηση γίνεται από το πρώτο, το αναφορικό επίπεδο, και επεκτείνεται σε ένα δεύτερο, το συνυποδηλωτικό επίπεδο. Τι είναι δηλαδή αυτό που υπονοείται και δεν καταδηλώνεται. Προσέχουμε τη χρήση της γλώσσας, τη θέση μιας λέξης μέσα στο κείμενο, τα επίπεδα ερμηνείας της, τις διαθέσεις ή τις προθέσεις του ποιητή, τη μουσικότητα του στίχου, την ποιότητα του λόγου του μαθητή». 5 ΒΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΚΑΙ 5 ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΟΝΤΑΙ
ΤΑ ΣΩΣΤΑ
1Ψύχραιμη και προσεκτική μελέτη των κειμένων και των ερωτήσεων που δίνονται. Απαραίτητη είναι η ανάγνωση του πρωτότυπου κειμένου δύο και τρεις φορές, προκειμένου να κατανοηθεί το κεντρικό θέμα του και ενδεχομένως οι πρωταγωνιστές του.
2Προσεκτική, χωρίς βιασύνη, διατύπωση των απαντήσεων. Ο υποψήφιος πρέπει να ολοκληρώνει τη μετάφραση του διδαγμένου κειμένου και τις παρατηρήσεις, ώστε να αφιερώνει τον υπολειπόμενο χρόνο στη μετάφραση του αδίδακτου, που απαιτεί περισσότερο χρόνο και άνεση.
3Ολοκληρωμένες απαντήσεις, χωρίς παραλείψεις, σωστά διατυπωμένες και ορθογραφημένες. Μετάφραση και συντακτικός προσδιορισμός των λέξεων πρέπει να ακολουθούν παράλληλη πορεία. Να μη γίνεται αυτοσκοπός η συντακτική ανάλυση, αλλά ένα μέσο που θα υποβοηθήσει τη νοηματική αναπαράσταση.
4Οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν διαθέσιμο χρόνο για μια προσεκτική ανάγνωση όλου του γραπτού τους πριν το παραδώσουν.
5Ο τελικός έλεγχος είναι πολύ σημαντικός, αφού βοηθά στην αποφυγή παραλείψεων και άστοχων διατυπώσεων.
ΤΑ ΛΑΘΗ
1Διαφορετικοί τύποι από αυτούς που ζητούνται στη γραμματική παρατήρηση (από απρόσεκτη ανάγνωση της παρατήρησης).
2Ελλιπής εφαρμογή του πολυτονικού συστήματος που ισχύει στην αρχαία ελληνική γλώσσα.
3Η αποστήθιση της μετάφρασης του διδαγμένου κειμένου έτσι που ο υποψήφιος να μην ξέρει πού πρέπει να σταματήσει ή να αποδώσει το συγκεκριμένο απόσπασμα.
4Επέκταση στην παρατήρηση της εισαγωγής ακόμα και σε στοιχεία που δεν ζητούνται.
5Μεγάλη έκταση και «εκτός θέματος» στις απαντήσεις στις ερμηνευτικές ερωτήσεις. Ο προσδιορισμός δεδομένων-ζητουμένων και ένα στοιχειώδες σχεδιάγραμμα ανάλυσης θα βοηθήσει και στο ευσύνοπτο μέγεθος και στην πληρότητα των απαντήσεων.
5. Ιστορία
ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ
Παρατηρούνται λάθη στην ακριβή απόδοση του περιεχομένου ιστορικών εννοιών. Επίσης, πρέπει να προσεχτεί η ακρίβεια και η πληρότητα των απαντήσεων επί συγκεκριμένων ερωτήσεων για ιστορικά πρόσωπα, γεγονότα, χρονολογίες.
Εφιστάται ιδιαιτέρως η προσοχή των υποψηφίων σε πολλές ερωτήσεις αντικειμενικού τύπου, όπου παρατηρούνται λάθη απροσεξίας ή βιασύνης, αν και οι ερωτήσεις συνήθως είναι εύκολες. Αδυναμία παρουσιάζουν οι μαθητές σε θέματα της Ομάδας Β, όποτε απαιτείται σύνθεση ιστορικών γνώσεων και κριτική ικανότητα. Υπάρχουν ερωτήσεις που αφορούν την επεξεργασία γραπτών ιστορικών πηγών, χαρτών, διαγραμμάτων, εικόνων, χρονολογικών πινάκων. Το συνηθέστερο σφάλμα εντοπίζεται στο γεγονός ότι πολλοί μαθητές δεν περιορίζουν αυστηρά την απάντησή τους σε όσα ζητεί η ερώτηση, αλλά επεκτείνονται σε γενικόλογο συνολικό σχολιασμό. Ακόμη, οφείλουν να εντοπίσουν τη ζητούμενη πληροφορία και να τη συγκρίνουν με την αντίστοιχη του σχολικού βιβλίου ή άλλης πηγής που τους δίδεται προς εξέταση.
Στην ανάγνωση και ανάλυση παραθεμάτων και πινάκων χρειάζεται μεγάλη προσοχή, γιατί όσο βοηθητικά είναι τα κείμενα τόσο επικίνδυνο είναι να παρασύρουν τον μαθητή σε μια άνευ κρίσεως αναπαραγωγή του κειμένου.
Η Ιστορία ως μάθημα Γενικής Παιδείας και Κατεύθυνσης εξετάζεται με συνδυασμό ερωτήσεων, οι οποίες ταξινομούνται σε δύο ομάδες.
Στην πρώτη ομάδα περιλαμβάνονται δύο θέματα που μπορούν να αναλύονται σε ερωτήσεις με τις οποίες ελέγχονται οι ιστορικές γνώσεις των μαθητών (ιστορικές έννοιες, ιστορικά γεγονότα, χρονολογίες, δράση ιστορικών προσώπων, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά φαινόμενα κ.λπ.) και η κατανόησή τους.
Στη δεύτερη ομάδα περιλαμβάνονται δύο (2) τουλάχιστον θέματα που απαιτούν σύνθεση ιστορικών γνώσεων και κριτική ικανότητα (αξιολογήσεις ιστορικών γεγονότων ή ιστορικών προσώπων, ανάλυση αιτιών ή συνθηκών που συνετέλεσαν στη διαμόρφωση και εξέλιξη σημαντικών ιστορικών φαινομένων κ.λπ.). Στην περίπτωση αυτή μπορούν να χρησιμοποιούνται και ερωτήσεις επεξεργασίας ιστορικού υλικού, το οποίο δίδεται στους μαθητές σε φωτοτυπία. Το υλικό αυτό αφορά γραπτές ιστορικές πηγές, εικαστικά έργα, χάρτες, διαγράμματα κ.λπ. που χρησιμοποιούνται ως αποδεικτικά στοιχεία ή ως μέσα άντλησης στοιχείων για την εξαγωγή ιστορικών συμπερασμάτων. Η βαθμολογία κατανέμεται κατά 50% σε καθεμία από τις ομάδες αυτές. Η κατανομή της βαθμολογίας στις ερωτήσεις κάθε ομάδας μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας σε καθεμία από αυτές, η οποία καθορίζεται κατά τη διατύπωση των θεμάτων και ανακοινώνεται στους μαθητές γραπτώς.
6. «Μαθηματικά» και «Μαθηματικά και Στοιχεία Στατιστικής»
Στους μαθητές δίνονται τέσσερα (4) θέματα από την εξεταστέα ύλη, τα οποία μπορούν να αναλύονται σε υποερωτήματα, με τα οποία ελέγχεται η δυνατότητα αναπαραγωγής γνωστικών στοιχείων, η γνώση εννοιών και ορολογίας και η ικανότητα εκτέλεσης γνωστών αλγορίθμων, η ικανότητα του μαθητή να αναλύει, να συνθέτει και να επεξεργάζεται δημιουργικά ένα δεδομένο υλικό, καθώς και η ικανότητα επιλογής και εφαρμογής κατάλληλης μεθόδου.
Τα τέσσερα θέματα που δίνονται στους μαθητές διαρθρώνονται ως εξής:
Το πρώτο θέμα αποτελείται από ερωτήματα θεωρίας που αφορούν έννοιες, ορισμούς, λήμματα, προτάσεις, θεωρήματα και πορίσματα. Με το θέμα αυτό ελέγχεται η κατανόηση των βασικών εννοιών, των σπουδαιότερων συμπερασμάτων, καθώς και η σημασία τους στην οργάνωση μιας λογικής δομής.
Το δεύτερο και το τρίτο θέμα αποτελείται το καθένα από μια άσκηση που απαιτεί από τον μαθητή ικανότητα συνδυασμού και σύνθεσης εννοιών αποδεικτικών ή υπολογιστικών διαδικασιών. Η κάθε άσκηση μπορεί να αναλύεται σε επιμέρους ερωτήματα.
Το τέταρτο θέμα αποτελείται από μία άσκηση ή ένα πρόβλημα που η λύση του απαιτεί από τον μαθητή ικανότητες συνδυασμού και σύνθεσης προηγούμενων γνώσεων, αλλά και την ανάληψη πρωτοβουλιών στη διαδικασία επίλυσής του. Το θέμα αυτό μπορεί να αναλύεται σε επιμέρους ερωτήματα, τα οποία βοηθούν τον μαθητή στη λύση.
Η βαθμολογία κατανέμεται ανά είκοσι πέντε (25) μονάδες στο καθένα από τα τέσσερα θέματα.
Οι υποψήφιοι πρέπει να προσέξουν: Διαβάζουμε προσεκτικά τις εκφωνήσεις για να κατανοήσουμε τα δεδομένα και τα ζητούμενα. Αντίθετα αποφεύγουμε τη βιαστική ανάγνωση, που είναι πιθανό να μας οδηγήσει να ταυτίσουμε το ή τα θέματα με ερωτήματα που ήδη έχουμε μελετήσει. Ενα θέμα μπορεί να διατυπωθεί με πολλούς τρόπους και να απαιτεί διαφορετικές απαντήσεις.
Αρχίζουμε να απαντάμε από τα θέματα που μας φαίνονται πιο προσιτά και εύκολα. Αν κάποιο θέμα μάς φαίνεται ιδιαίτερα δύσκολο, το αφήνουμε για αργότερα. Το ίδιο κάνουμε αν δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι για τις απαντήσεις μας.
Να μη χάνουμε πολύ χρόνο σε κάποια «δύσκολα» σημεία «κολλώντας» σε αυτά, χωρίς να έχουμε υπολογίσει τον χρόνο για να απαντήσουμε στα υπόλοιπα θέματα, και στο τέλος να επανέλθουμε στα σημεία που είχαμε «κολλήσει». Προσοχή, ώστε να μην αφήνουμε θέμα αναπάντητο. Ακόμα και σε ένα ερώτημα μιας άσκησης να γράψουμε έστω ένα τμήμα της λύσης.
Τα υποερωτήματα της άσκησης (συνήθως 3ου και 4ου θέματος) είναι συνήθως ισοδύναμα, συνεπώς το καθένα μπορεί να απαντηθεί χωρίς να απαιτείται η απάντηση του προηγούμενου ή του επόμενου. Τις περισσότερες φορές τα συμπεράσματα των πρώτων ερωτημάτων πρέπει να χρησιμοποιηθούν στα επόμενα.
Να μη βιαζόμαστε και εξαντλώντας τον χρόνο εξέτασης να αφιερώνουμε 15-20 λεπτά για να ελέγξουμε προσεκτικά το γραπτό μας και να διορθώσουμε τυχόν λάθη. Οφείλουμε να χρησιμοποιούμε τους μηχανισμούς επαλήθευσης σε κάθε άσκηση, περιορίζοντας έτσι την πιθανότητα λάθους.
7. Φυσική- Χημεία
Το πρώτο θέμα αποτελείται από ερωτήσεις με τις οποίες ελέγχεται η γνώση της θεωρίας σε όσο το δυνατόν ευρύτερη έκταση της εξεταστέας ύλης.
Το δεύτερο θέμα αποτελείται από ερωτήσεις με τις οποίες ελέγχεται η κατανόηση της θεωρίας και η κριτική ικανότητα των μαθητών και συγχρόνως οι νοητικές δεξιότητες που απέκτησαν κατά την εκτέλεση των εργαστηριακών ασκήσεων ή άλλων δραστηριοτήτων που έγιναν στο πλαίσιο του μαθήματος.
Το τρίτο θέμα αποτελείται από μία άσκηση εφαρμογής της θεωρίας, η οποία απαιτεί ικανότητα συνδυασμού και σύνθεσης εννοιών, θεωριών, τύπων, νόμων και αρχών. Η άσκηση μπορεί να αναλύεται σε επιμέρους ερωτήματα.
Το τέταρτο θέμα αποτελείται από ένα πρόβλημα ή μία άσκηση που απαιτούν ικανότητα συνδυασμού και σύνθεσης γνώσεων, αλλά και την ανάπτυξη στρατηγικής για τη διαδικασία επίλυσής του. Το πρόβλημα αυτό ή η άσκηση μπορεί να αναλύονται σε επιμέρους ερωτήματα.
Η βαθμολογία κατανέμεται ανά είκοσι πέντε (25) μονάδες στο καθένα από τα τέσσερα θέματα.
ΦΥΣΙΚΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Η επίλυση ενός προβλήματος ή μιας άσκησης βαθμολογείται με την ανώτατη βαθμολογία όταν ικανοποιεί τα ακόλουθα:
έχει σωστή αφετηρία και λογική επεξεργασία περιέχει σωστή και επαρκή αιτιολόγηση φτάνει σε ορθό αριθμητικό αποτέλεσμα συνοδευόμενο από τις σωστές μονάδες μέτρησης περιέχει τα απαραίτητα σχήματα που πρέπει να είναι σωστά και πλήρη χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και ακριβολογία.
Κατά τη βαθμολογία ενός προβλήματος ή μιας άσκησης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ως θετικά στοιχεία και τα εξής:
Η ορθή αφετηρία και η μέχρις ενός σημείου (έστω και όχι μέχρι τέλους) ορθότητα στην επεξεργασία ή ορθότητα στην επεξεργασία μόνο σε ορισμένα σημεία που πάντως αποτελούν τμήμα μιας ορθής διαδικασίας επίλυσης του προβλήματος.
Η σωστή αφετηρία μόνο όταν θα μπορούσε να οδηγήσει σε ορθό αποτέλεσμα. Η εκτίμηση φυσικά θα είναι ανάλογη.
Τα σωστά και πλήρη σχήματα που κρίνονται χρήσιμα για την ορθή επίλυση του προβλήματος.
Το αποτέλεσμα ενός προβλήματος ή μιας άσκησης δεν λαμβάνεται υπόψη, όταν δεν δικαιολογείται από την πορεία της επίλυσης που αναγράφεται στο γραπτό ή όταν το αποτέλεσμα αναγράφεται χωρίς να προηγείται επεξεργασία του προβλήματος.
Κατά τη βαθμολογία δεν λαμβάνεται υπόψη η προσπάθεια επίλυσης όταν έχει λανθασμένη αφετηρία και ακολουθεί εσφαλμένη πορεία.
Οι ερωτήσεις ανοικτού τύπου βαθμολογούνται βάσει του περιεχομένου του αντίστοιχου βιβλίου, σύμφωνα με το πνεύμα του και όχι με κριτήριο την κατά γράμμα παράθεση παραγράφων του. Μια χαρακτηριστική ιδιομορφία των ερωτήσεων ανοικτού τύπου στη Φυσική είναι η συνδυασμένη χρήση κειμένου, σχημάτων ή διαγραμμάτων, συμβόλων και μαθηματικού λογισμού.
Αυτά που πρέπει να συνεκτιμώνται στην ολική εικόνα ως στοιχεία πληρότητας μιας απάντησης στη Φυσική είναι:
Ορθοί ορισμοί- πληρότητα επιχειρηματολογίας- επεξηγηματικά σχήματα και διαγράμματαχρήση συμβόλων και μονάδωνμαθηματική πραγμάτευση- κριτική και διερευνητική επεξεργασία των όποιων αποτελεσμάτων στα οποία κατέληξε. Στα διαγράμματα είναι απαραίτητο να αναγράφονται τα φυσικά μεγέθη και οι μονάδες στους άξονες που χρησιμοποιούνται. Ομως, δεν μπορούμε να απαιτούμε από τους μαθητές να κάνουν ορθή βαθμονόμηση των αξόνων, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι μπορούν να χρησιμοποιούν κλίμακα.
8. Βιολογία
Στο μάθημα της Βιολογίας Γενικής Παιδείας και Κατεύθυνσης δίνονται στους μαθητές τέσσερα (4) θέματα που έχουν ως εξής:
Το πρώτο και δεύτερο θέμα αποτελούνται από ανεξάρτητες ερωτήσεις που στοχεύουν στον έλεγχο της απόκτησης γνώσεων και της δυνατότητας παρουσίασης και τεκμηρίωσης θεμάτων σχετικών με την εξεταστέα ύλη και της κατανόησης από τον μαθητή βιολογικών εννοιών, διαδικασιών ή φαινομένων.
Το τρίτο θέμα αποτελείται από ερωτήσεις που στοχεύουν στον έλεγχο της ικανότητας του μαθητή να αξιοποιεί θεωρητικές γνώσεις και δεξιότητες (ανάλυση, σύνθεση κ.λπ.) για την αξιολόγηση δεδομένων και την εξαγωγή συμπερασμάτων.
Το τέταρτο θέμα αποτελείται από μία άσκηση ή ένα πρόβλημα και στοχεύει στον έλεγχο της ικανότητας του μαθητή να χρησιμοποιεί, σε συνδυασμό, γνώσεις ή δεξιότητες που απέκτησε για την επίλυσή τους. Η βαθμολογία κατανέμεται κατά 25 μονάδες στο καθένα από τα τέσσερα θέματα.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ
Σύμφωνα με τους υπεύθυνους βαθμολογητών Βιολογίας, τα κυριότερα σφάλματα που παρατηρούνται στα γραπτά Βιολογίας είναι:
Ελλειψη ακρίβειας και σαφήνειας στη διατύπωση εννοιών και στην περιγραφή των διαδικασιών.
Ελλειψη τάξης και λογικής σειράς. Λανθασμένη σειρά των βημάτων στην περιγραφή μιας διαδικασίας.
Αδυναμία συσχέτισης και συγκέντρωσης διαφορετικών δεδομένων από το βιβλίο, ώστε να δοθεί ολοκληρωμένη απάντηση σε ερωτήσεις συνδυαστικού τύπου.
Δυσκολία στην κατανόηση των ερωτήσεων των θεμάτων, με αποτέλεσμα λανθασμένη ή εκτός θέματος απάντηση.
Παράλειψη αιτιολόγησης επειδή η απάντηση θεωρείται αυτονόητη, και Δυσκολία στον καθορισμό ορίων απάντησης μιας ερώτησης, με αποτέλεσμα να περιέχει πλεονάζοντα είτε ελλιπή στοιχεία.
Οι υποψήφιοι κατά την ώρα της εξέτασης θα πρέπει:
Να προσέξουν την εμφάνιση του γραπτού, γιατί υποσυνείδητα οι βαθμολογητές έχοντας μπροστά τους ένα κακό γραπτό διάκεινται δυσμενώς.
Να ξεχωρίζουν σαφώς τα υποερωτήματα, ιδιαίτερα όταν δεν τα γράφουν με τη σειρά που είναι στην ερώτηση.
Να αφιερώσουν οπωσδήποτε χρόνο για να ξαναδιαβάσουν το γραπτό τους ώστε να βεβαιωθούν ότι έχουν απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα.
9. Χημεία – Βιοχημεία
Το μάθημα Χημεία- Βιοχημεία εξετάζεται ως ενιαίο μάθημα. Δίνονται τέσσερα θέματα βαθμολογικά ισοδύναμα (δύο για τη Χημεία και δύο για τη Βιοχημεία). Τα δύο θέματα κάθε αντικειμένου περιλαμβάνουν ανεξάρτητες μεταξύ τους ερωτήσεις ποικίλων μορφών που καλύπτουν όσο το δυνατόν ευρύτερη έκταση της εξεταστέας ύλης. Συγκεκριμένα:
Το πρώτο θέμα για τη Χημεία και το πρώτο θέμα για τη Βιοχημεία περιλαμβάνουν ερωτήσεις οι οποίες στοχεύουν στον έλεγχο απόκτησης γνώσεων και της κατανόησης εννοιών, διαδικασιών ή φαινομένων.
Το δεύτερο θέμα για τη Χημεία αποτελείται από μία άσκηση ή ένα πρόβλημα και στοχεύει στον έλεγχο της ικανότητας του μαθητή να χρησιμοποιεί σε συνδυασμό γνώσεις ή δεξιότητες που απέκτησε για την επίλυσή τους.
Το δεύτερο θέμα για τη Βιοχημεία περιλαμβάνει ερωτήσεις, οι οποίες στοχεύουν στον έλεγχο της κριτικής ικανότητας του μαθητή και της δυνατότητάς του να χρησιμοποιεί γνώσεις και δεξιότητες που απέκτησε για την επεξεργασία και αξιολόγηση δεδομένων ή την επίλυση άσκησης ή προβλήματος.
10. Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον
Τα θέματα ασκήσεων ή προβλημάτων στοχεύουν στον έλεγχο της ικανότητας του μαθητή να χρησιμοποιεί, σε συνδυασμό, γνώσεις ή δεξιότητες που απέκτησε για την επίλυσή τους.
Η γραπτή εξέταση στο μάθημα αυτό περιλαμβάνει ένα (1) θέμα θεωρίας και τρεις (3) ασκήσεις ή προβλήματα σχετικά με το περιεχόμενο του μαθήματος και τις εφαρμογές του. Η βαθμολογία προκύπτει κατά 40% από το θέμα της θεωρίας και κατά 60% (3Χ20%) από τις ασκήσεις ή τα προβλήματα.
11. Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων
Το ποσοστό αριστούχων στις Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης (ΑΟΔΕ) για το 2009 ανήλθε στο 24,48%, έναντι 25,86 το 2008. Περισσότεροι από 4 στους 10 υποψηφίους ξεπέρασαν το φράγμα του 15, αλλά περίπου 1 στους 3 βρέθηκε στον Καιάδα της βαθμολογίας (0- 9,9).
Υπάρχουν δύο ομάδες ερωτήσεων των 50 μονάδων η καθεμία. Με την πρώτη ομάδα ερωτήσεων διαπιστώνεται κατά πόσο ο μαθητής έχει κατανοήσει το γνωστικό αντικείμενο και μπορεί να περιέχει 2 ή 3 ερωτήσεις. Με τη δεύτερη ομάδα ερωτήσεων ελέγχεται η ικανότητα των μαθητών να εφαρμόσουν στην πράξη τη θεωρία.
Οι υποψήφιοι οφείλουν: Να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις απαντήσεις των ορισμών εννοιών με βάση το βιβλίο.
Να διαχωρίζουν συναφείς έννοιες και να προσέχουν τις μονάδες μέτρησης κάθε έννοιας.
Να χρησιμοποιούν παραδείγματα, όπου απαιτείται. Να μαθαίνουν τους τύπους και να διαβάζουν τις αντίστοιχες ασκήσεις του βιβλίου, στις οποίες φαίνεται η εφαρμογή τους.
Να μαθαίνουν να περιγράφουν τα επιμέρους επιστημονικά πεδία της Διοίκησης Επιχειρήσεων, τους στόχους τους, τους σκοπούς τους, τη χρησιμότητά τους. Να δίνουν έμφαση στα πλεονεκτήματα και στα μειονεκτήματα των φαινομένων που παρουσιάζονται.
Να μπορούν να αναλύουν, χωρίς να μπερδεύουν τα στάδια όλων των διαδικασιών που περιγράφονται.
Να μην ξεχνούν τα ιστορικά στοιχεία, όπου απαιτείται. 12. Αρχές Οικονομικής Θεωρίας
Το μάθημα των Αρχών Οικονομικής Θεωρίας είναι περίεργο ως προς την αφομοίωση του περιεχομένου του. Ενώ αρχικά φαίνεται εύκολο και άμεσα κατανοητό, ξαφνικά γίνεται εξαιρετικά περίπλοκο. Αυτό σημαίνει ότι η μελέτη της Οικονομικής Θεωρίας πρέπει να γίνεται αργά, προσεκτικά και συστηματικά.
Η δυσκολία του μαθήματος εντοπίζεται στο γεγονός ότι ο υποψήφιος πρέπει να συνδυάζει τις θεωρητικές έννοιες με την πρακτική εφαρμογή τους. Επιβεβλημένες είναι η κατανόηση και η εμπέδωση των βασικών οικονομικών εννοιών.
Η εξέταση περιλαμβάνει τέσσερα θέματα, δύο θεωρίας και δύο ασκήσεις που μπορούν να έχουν υποερωτήματα. Η βαθμολογία κατανέμεται κατά 25% σε κάθε θέμα, ενώ στα υποερωτήματα καθορίζεται ανάλογα με τη βαρύτητά τους και ανακοινώνεται στους μαθητές.
Το πρώτο θέμα περιέχει ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών ή σωστού λάθους με σκοπό τον έλεγχο των γνώσεων της θεωρίας του σχολικού βιβλίου. Το δεύτερο μία ή δύο ερωτήσεις ελεύθερης ανάπτυξης με το ίδιο αντικείμενο από κεφάλαια της θεωρίας του σχολικού βιβλίου. Το τρίτο είναι μια άσκηση εφαρμογής των τύπων και είναι παρόμοια μ΄ αυτή του σχολικού βιβλίου. Το τέταρτο θέμα είναι το δυσκολότερο, το «θέμα- κλειδί» για το άριστα και αποτελείται από μια άσκηση, της οποίας η λύση απαιτεί συνδυασμό γνώσεων από τα κεφάλαια του σχολικού βιβλίου. Απαιτεί κριτική ικανότητα, ικανότητα υπολογισμού και σύνθεσης των γνώσεων της θεωρίας.
Ενα θέμα βαθμολογείται με την ανώτατη βαθμολογία, όταν ανταποκρίνεται στις ακόλουθες απαιτήσεις:
έχει αναπτυχθεί με πληρότητα σύμφωνα με τις γνώσεις που περιέχει το εγκεκριμένο διδακτικό βιβλίο δεν περιέχει επιστημονικά σφάλματα παρουσιάζει ορθή δομή στη σειρά των νοημάτων χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και ακρίβεια περιέχει τα απαραίτητα και ορθά σχήματα για την ανάπτυξη του θέματος έχει σωστή συνεχή και επαρκή αιτιολόγηση.
Ενα υπολογιστικό λάθος κρίνεται ανάλογα με την επίδραση που έχει στην ουσιαστική επεξεργασία του προβλήματος. Ενα υπολογιστικό λάθος π.χ. μικρής σημασίας προς το τέλος της διαδικασίας λύσης δεν έχει σοβαρές βαθμολογικές συνέπειες. Αν όμως γίνει στην αρχή μπορεί να κοστίσει βαθμολογικά. Εξαρτάται πάντα από τη βαρύτητά του.
