ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΠΗΓΩΝ

Υπόθεση Πατσίφικο Τον Απρίλιο του 1949 αθηναϊκός όχλος λεηλάτησε το σπίτι του βρετανικής υπηκοότητας Εβραίου Δον Πατσίφικο.

Αυτός απαίτησε υπερβολική αποζημίωση από την ελληνική κυβέρνηση και ζήτησε την παρέμβαση της βρετανικής πρεσβείας.

Η βρετανική κυβέρνηση έκανε επίδειξη δύναμης και επέβαλε το 1850 ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδας, με την απαίτηση να διευθετηθεί η υπόθεση του Πατσίφικο και κάποιων άλλων βρετανών υπηκόων. Μετά από έντονη αντίδραση της Γαλλίας και της Ρωσίας σταμάτησε ο αποκλεισμός.

Αφορμή του Κριμαϊκού πολέμου (1853-1856) υπήρξε η διαμάχη ορθοδόξων και καθολικών μοναχών για τον έλεγχο των αγίων τόπων στην Ιερουσαλήμ. Παρενέβησαν η Ρωσία και η Γαλλία και ακολούθησε γενικευμένη σύρραξη, με τη συμμετοχή της Αγγλίας της Τουρκίας και της Αυστρίας στο αντιρωσικό μέτωπο. Η Ρωσία ηττήθηκε και υποχρεώθηκε να παραχωρήσει ορισμένα εδάφη, ενώ το διεθνές κύρος της μειώθηκε σημαντικά.

Αφού λάβετε υπόψη σας τα αναγραφόμενα στις πηγές και σύμφωνα με τις ιστορικές σας γνώσεις να εξηγήσετε γιατί παρακμάζουν και γιατί τελικώς διαλύονται τα τρία ξενικά κόμματα;

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Σύμφωνα πάντα με τις σχολικές γνώσεις τα κόμματα περνάνε από μια περίοδο σταδιακής παρακμής μέχρι να φτάσουμε στον Κριμαϊκό πόλεμο και να οδηγηθούν στη διάλυση. Τα πολιτικά κόμματα λοιπόν μολονότι θα μπορούσαν να αναπτυχθούν περαιτέρω μέσα στο νέο συνταγματικό καθεστώς ( καθότι πλέον η Ελλάδα έχει σύνταγμα), έδειξαν συμπτώματα στασιμότητας και δεν ανταποκρίθηκαν στις νέες ανάγκες , κάτι που τα οδήγησε σε παρακμή.

Στην περίοδο μεταξύ των δύο συνταγμάτων (1844-1864) ουσιαστικά ικανοποιήθηκαν όλα τα αιτήματα του ρωσικού κόμματος, τα οποία είχαν σχέση με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι ναπαίοι ( όπως λέγονταν αλλιώς οι οπαδοί του Ρωσικού κόμματος από τον κερκυραίο γέροντα Νάπα που ήταν φανατικός οπαδός του Καποδίστρια) προέβαλλαν σε κάθε περίπτωση τον κίνδυνο για την Ορθοδοξία, καθώς όμως τα μεγάλα εκκλησιαστικά ζητήματα είχαν λυθεί και όλοι οι πολιτικοί πρέσβευαν το ορθόδοξο δόγμα, το ρωσικό κόμμα δεν είχε λόγο ύπαρξης, εφόσον δεν είχε θέσεις για πιο επίκαιρα θέματα.

Ο Κωλέττης, ως αρχηγός του γαλλικού κόμματος, επεδίωκε μια κυβερνητική πολιτική που θα ενίσχυε το ρόλο του βασιλιά, υπονομεύοντας έτσι τον κοινοβουλευτισμό. Δεν δίσταζε να χρησιμοποιεί βία και νοθεία για να τρομοκρατεί τους εκλογείς, ώστε να ψηφίζουν υπέρ του κόμματος του. Το 1846/47 κατείχε πέντε από τα επτά υπουργεία της κυβέρνησής του, δεν παρουσιαζόταν όμως σχεδόν καθόλου στο Κοινοβούλιο και καθιστούσε αδύνατο τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας (δηλαδή δεν επέτρεπε να γίνει έλεγχος στην κυβέρνησή του). Επέβαλε έτσι ένα είδος κοινοβουλευτικής δικτατορίας. Μετά το θάνατό του, το 1847, το γαλλικό κόμμα πέρασε σε φάση παρακμής καθώς επικράτησε διαμάχη για τη διαδοχή.

Η τακτική του βασιλιά Όθωνα να προσπαθεί να ενισχύσει τους κυβερνητικούς υποψηφίους στις εκλογές οδήγησε τα κόμματα της αντιπολίτευσης (δηλαδή το αγγλικό και το ρωσικό) σε διαρκή σύγκρουση με την αυλή, σε μια περίοδο που οι διαφωνίες τους είχαν απαλυνθεί.

Φτάνουμε λοιπόν στο 1849 όπου συμβαίνουν όσα η πηγή μας αφηγείται και έτσι το 1850 η Ελλάδα υφίσταται αποκλεισμό από τους άγγλους εξαιτίας ενός ανθρώπου (που όσο δίκιο και αν είχε δεν δικαιολογούσε τον αποκλεισμό μιας ολόκληρης χώρας με όλες τις σχετικές συνέπειες). Έτσι ξεκινάει ένα κατηγορητήριο κατά των Άγγλων από τους οπαδούς των άλλων κομμάτων, αλλά και ένας σκεπτικισμός από τους οπαδούς του ίδιου του αγγλικού κόμματος. Η απομυθοποίηση των κομμάτων από τους ίδιους τους οπαδούς τους έχει αρχίσει.

Κατά την περίοδο του Κριμαϊκού πολέμου το αγγλικό και γαλλικό κόμμα έχασαν την εμπιστοσύνη των οπαδών τους, μετά τη βίαιη συμπεριφορά της Αγγλίας και της Γαλλίας απέναντι στην Ελλάδα, με το ναυτικό αποκλεισμό της χώρας ο οποίος είχε συμβεί το 1854 και είχε επιφέρει πείνα, αρρώστια, ανθρώπινες απώλειες και παράλληλα δημιουργήθηκε έντονος προβληματισμός κατά πόσο συμβιβάζεται να υποστηρίζει κανείς ένα ξενικό κόμμα ενώ η χώρα που το αντιπροσωπεύει, εχθρεύεται την Ελλάδα.

Η υπόθεση Πατσίφικο και ο προηγούμενος αποκλεισμός ήσαν πολύ κοντινά ως γεγονότα ενώ οι σχέσεις της Ελλάδας με την Αγγλία και τη Γαλλία είχαν διαταραχθεί. Το ρωσικό κόμμα είχε κάποια προσωρινά κέρδη από αυτό. Η ήττα όμως της Ρωσίας στον Κριμαϊκό πόλεμο συνέβαλε στην αποδυνάμωση του κόμματος, το οποίο σταδιακά εξαφανίστηκε από την πολιτική σκηνή ενώ ήδη έχουν εξαφανιστεί και τα άλλα δύο. Άλλωστε μια ακόμη απόδειξη της χρεοκοπίας των ξενικών κομμάτων, είναι ότι τα ξενικά κόμματα δεν υπάρχουν στις αμέσως επόμενες εκλογές που λαμβάνουν χώρα το 1862. Οι εκλογές δε αυτές, γίνονται με νέους κομματικούς συνδυασμούς.

Σύμφωνα με τα αποσπάσματα από τις πηγές και με τις ιστορικές σας γνώσεις να σχολιάσετε τα κατωτέρω και να ερμηνεύσετε την συμπεριφορά των γηγενών και των προσφύγων.

Α. Πίσω-πίσω στη Μυτιλήνη δεν μας δέχουνταν. Δεν είναι και πλούσιος τόπος,από ένα μαξούλι (σοδειά)

περιμένει. Βασανιστήκαμε, κακοκοιμηθήκαμε, κακοφάγαμε, μεγάλη συμφορά πάθαμε. Και ποιος δεν έκλαψε νεκρούς; Και ποιος δεν κακοπάθησε και ποιος δεν κλαίει ακόμα;

Μονάχα τα παιδιά που γεννήθηκαν εδώ,τα ακούνε σαν ψεύτικα παραμύθια.

(Μαρτυρία Απόστολου Μυκονιάτη από το παραθαλάσσιο χωριό Ατζανός, κοντά στην Πέργαμο, απέναντι από τη Λέσβο).

Η Έξοδος ( έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών), τομ. Α΄, σ.142.

Β. Όταν ήρθαμε στη Χίο ήμαστε περισσότεροι από τους ντόπιους. Υποφέραμε εμείς, αλλά υπόφερε κι η Χίος πολύ. Ούτε αγκάθια δεν είχαν μείνει. Άλλος πήγαινε για ξύλα, άλλος για κουκουνάρες Μας κυνηγούσαν πολύ οι αγροφύλακες κι όλος ο κόσμος. Άλλος ζητιάνευε, άλλος πήγαινε στα περιβόλια. Ό,τι έβρισκε ο καθένας, έπαιρνε για να ζήσει.

(Μαρτυρία Νικολάου Παπανικολάου από το χωριό Σαζάκι που βρίσκεται στη χερσόνησο της Ερυθραίας, απέναντι από τη Χίο).

Η Έξοδος ( έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών), τομ. Α΄,σ. 76-77.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Βλέπουμε εδώ και στις δύο μαρτυρίες από τις πηγές, ότι ανεξάρτητα από την περιοχή προέλευσης, η συμπεριφορά των γηγενών είναι άσχημη. Από την άλλη μεριά πάλι βλέπουμε πως οι πρόσφυγες όπου και αν βρίσκονται τείνουν να δικαιολογήσουν τους γηγενείς. Αυτό αποδεικνύει το υψηλό ανθρωπιστικό αίσθημα όπως επίσης και τη μεγάλη καλλιέργεια τους. Οι πρόσφυγες έχουν μόλις γλιτώσει από το μαχαίρι των τούρκων και φτάνοντας στην Ελλάδα αντί να βρουν μιαν αδελφική αγκαλιά βρίσκουν απόρριψη και εγκατάλειψη.

Εκεί όμως δείχνουν το μεγαλείο τους και αντί να αρχίσουν να διαμαρτύρονται, έχουν και μια δικαιολογία και μια καλή κουβέντα να πουν για τους ντόπιους.

Τώρα αν θέλουμε να ερμηνεύσουμε τα βαθύτερα αίτια αυτής της αντιδικίας πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα εξής: Όσοι πρόσφυγες ήσαν εύποροι και κατόρθωσαν να φέρουν στην Ελλάδα μεγάλο μέρος από την περιουσία τους, σχεδόν αμέσως ενσωματώθηκαν στο νέο τόπο εγκατάστασής τους με τους γηγενείς. Για τη μεγάλη μάζα των προσφύγων όμως, παρά την ταχεία αποκατάστασή τους, η αφομοίωση ήταν μια διαδικασία που κινήθηκε με πολύ αργούς ρυθμούς.

Οι περισσότεροι πρόσφυγες, ψυχικά τραυματισμένοι και με το άγχος πρώτα της επιβίωσης και αργότερα της βελτίωσης της ζωής τους, εξέφραζαν συχνά παράπονα για την αντιμετώπιση του κράτους, αλλά και των γηγενών κατοίκων του.

Να μην ξεχνάμε επίσης και τη διαφορά της γλώσσας αφού περίπου 100.000 πρόσφυγες ήσαν τουρκόφωνοι και κάτι τέτοιο δημιουργούσε τεράστια πολιτισμική διαφορά μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Σε γενικές γραμμές υπήρχε διαφορά νοοτροπίας και ιδιοσυγκρασίας μεταξύ των προσφύγων και των γηγενών.

Οι γηγενείς αναφέρονταν συχνά στο ήθος των προσφύγων ( κυρίως των αστών), στη ροπή τους για διασκέδαση και την κοσμοπολίτικη συμπεριφορά αυτών και των γυναικών τους. Οι πρόσφυγες από τη μεριά τους μιλούσαν για το χαμηλό μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο των ντόπιων και πρόβαλλαν την ελληνικότητά τους, την οποία οι ντόπιοι συχνά αμφισβητούσαν.

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΑΝ ΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟ