Η Αθήνα έχασε με το μπετόν και την αντιπαροχή το αρχιτεκτονικό της στοίχημα. Όμως στους δρόμους της «κρύβονται» ακόμη θησαυροί του μοντερνισμού και της αρτ ντεκό-μια αποσπασματική ιστορία, με κοινωνικό (κάποτε)

χαρακτήρα
Κωνσταντίνος Κυριακίδης, Νικόλαος Λαζαρίδης, Κώστας Κιτσίκης, Πάτροκλος Καραντινός, Αλέξανδρος Δραγούμης. Είναι μερικοί από τους Έλληνες αρχιτέκτονες της γενιάς του ΄30. Έφτιαξαν σχολεία, νοσοκομεία, δημόσια κτίρια, μονοκατοικίες, διαμερίσματα σε πολυκατοικίες με εξώστες και προσεγμένες εισόδους. Σχεδίασαν και εργάστηκαν πάνω σε πολεοδομικούς άξονες της πόλης χωρίς αυθαιρεσίες και με άξονα το όφελος του κοινωνικού συνόλου. Όπως το δείχνει μέχρι σήμερα ο μεγάλος αυλόγυρος στο διώροφο λιτό κτίριο της Βενιζέλειου Σχολής Καισαριανής του Κώστα Σγούτα, καθώς και οι πολεοδομικές του μελέτες για τους προσφυγικούς οικισμούς της Καισαριανής και της Φιλαδέλφειας.

Γιατί σήμερα μας νοιάζει η αρχιτεκτονική του Μεσοπολέμου, αφού η αισθητική μας άποψη και οι συνθήκες της ζωής μας στην πόλη έχουν αλλάξει; Επειδή ένα κύμα προσφύγων κι ένας μεγάλος πόλεμος έφεραν την άνοιξη στην ελληνική αρχιτεκτονική. Επειδή οι Έλληνες αρχιτέκτονες με τα κτίριά τους στην Αθήνα και στην υπόλοιπη χώρα αποτύπωσαν την έκφραση του κοινωνικού οράματος για τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας-συμφωνούν οι σύγχρονοι αρχιτέκτονες.

Κι επειδή τα στολίδια της αρχιτεκτονικής παραγωγής του Μεσοπολέμου και της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου «θάφτηκαν» ανάμεσα στους όγκους του νόμου της αντιπαροχής. Τότε που ο εργολάβος- κατασκευαστής αντικατέστησε τον αρχιτέκτονα- μελετητή. Και η Αθήνα έχασε την ευκαιρία να αναδείξει το μοντέρνο αρχιτεκτονικό της ύφος. Ύφος που δημιουργήθηκε στην Ευρώπη μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και διατηρείται ώς τις μέρες μας στις κεντροευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Αυτή η αρχιτεκτονική αφήγηση της μετάβασης από το νεοκλασικό ύφος στο μοντέρνο κίνημα είναι αποσπασματική στην Αθήνα του σήμερα. Και τα κτίρια που τη διηγούνται μπορεί για τον κάτοικο της πόλης να είναι αγνώστου ταυτότητος, όμως έχουν μεγάλη αρχιτεκτονική αξία. Είναι κομμάτια της κληρονομιάς που καθυστερημένα ανακαλύψαμε και προσπαθούμε να διατηρήσουμε, υποστηρίζει-και με τους τόμους των βιβλίων της- η ιστορικός αρχιτεκτονικής Ελένη Φεσσά Εμμανουήλ.

«Τα νεωτερικά ρεύματα της Ευρώπης, τα αρ νουβό, αρτ ντεκό, ο μοντέρνος κλασικισμός, το ριζοσπαστικό μοντέρνο κίνημα θα επηρεάσουν γόνιμα τους Έλληνες αρχιτέκτονες των ετών 1900-1940. Η ώσμωση της αρχιτεκτονικής νεωτερικότητας στην Ελλάδα επιταχύνεται μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όταν η χρεοκοπία της Μεγάλης Ιδέας και η ζοφερή πραγματικότητα των προσφύγων επιβάλλουν ρεαλιστικές λύσεις» λέει η καθηγήτρια Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Και με τους «Αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα, μέλη της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας» δίνει στοιχεία της ταυτότητάς τους μέσα από τους δημιουργούς τους.

Όπως ότι το 1931 ο Δημήτρης Πικιώνης πλησίασε το μοντέρνο κίνημα με το σχολείο που η κυβόσχημη σύνθεση των κτιρίων του προβάλλει στην οδό Λυκαβηττού. Με το έργο αυτό η ηγετική φυσιογνωμία της ελληνικής αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα στοχάστηκε πως «το αυστηρό και απλό σχήμα μπορεί να συμβολίσει την εποχή μας. Αλλά πρέπει να συνδεθεί με το πνεύμα της εθνότητας».

ΙΝFΟ

«Ο τόμος «Αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα, μέλη της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας» κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ποταμός.

Τι εστί μοντερνισμός

Όγκοι σε σχήματα κύβου και ορθογώνιου παραλληλεπίπεδου

Επίπεδες στέγες

Έρκερ (ορθογώνιοι ή ημιεξάγωνοι εξώστες στην όψη)

Κυκλικοί φεγγίτες

… και αρτ ντεκό

Περίτεχνα κιγκλιδώματα

Γεωμετρικά μοτίβα στα δάπεδα

Χρήση βιτρό

Γλυπτές μαρμάρινες κεντρικές είσοδοι

Παλιννοστούντες επενδυτές


Οι πολυκατοικίες του Δημήτρη Φωτιάδη στις οδούς Στησιχόρου και Μελεάγρου που σχεδίασε το διάστημα 1929-1940 δίνουν πληροφορίες για την κοινωνική ιστορία της πόλης των Αθηνών. Ιδιοκτήτες τους ήταν οι Αθηναίοι παλιννοστούντες επενδυτέςεισοδηματίες και τις επιθυμίες τους για χώρους με φυσικό αερισμό και φωτισμό τις έκανε πραγματικότητα. Τα διαμερίσματά του χαρακτηρίζονται από την ευρυχωρία, τα εντοιχισμένα έπιπλα, τις δρύινες σκάλες, πόρτες και δάπεδα, τα γεωμετρικά διακοσμητικά μοτίβα, τις ορθομαρμαρώσεις σε λουτρά και τζάκια, τα διακοσμητικά στοιχεία αρτ ντεκό.

Τελευταία Νέα