Μέχρι τα σαράντα της η Βούλα Παπαϊωάννου ήταν μια σοβαρή, λιγομίλητη γυναίκα, μια φωτογράφος με ευαίσθητη ματιά, που αγαπούσε με πάθος την Ελλάδα, τη ζωγραφική, την Αρχαιολογία, τα ταξίδια. Αφανής, φωτογράφιζε τοπία και αρχαιότητες και αντιπαθούσε τα πορτρέτα και τα ρετούς. Μόνο στο περιθώριο των ισορροπημένων συνθέσεών της διακρινόταν αυτό που επρόκειτο να δώσει στο έργο της το χρίσμα του κοινωνικού ντοκουμέντου. Μια αδυναμία προς τα παιδιά.

Το 1940, ο φακός της στρατεύθηκε στα μετόπισθεν. Αφιερώθηκε στην ψύχραιμη και διακριτική καταγραφή των συνεπειών του πολέμου στους αμάχους, τους τραυματίες, την καθημερινότητα. «Μόλις ήρθε η Κατοχή, το μόνο που μας απαγόρευσαν ήταν οι μηχανές. Τότε δούλεψα κρυφά, έκανα τη δική μου αντίσταση», λέει η Βούλα Παπαϊωάννου, σε μια σπάνια συνέντευξη που δημοσιεύεται στη μονογραφία της Φανής Κωνσταντίνου, που κυκλοφορεί αύριο από «ΤΑ ΝΕΑ». Πράγματι, η Βούλα Παπαϊωάννου, γεννημένη στη Λαμία το 1898, σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ το 1918. Δεν έφτασε έως το πτυχίογια λόγους που παραμένουν στη σκιά, όπως και οι λεπτομέρειες για το τι και το πώς της ζωής της.

Οι φωτογραφίες που τράβηξε με κίνδυνο και κρυφά τον χειμώνα της πείνας 1941-42 στα νοσοκομεία και τους δρόμους της Αθήνας, με τα αποσκελετωμένα παιδιά και τους ανθρώπους να σωριάζονται από την εξάντληση, δεν είχαν την υπογραφή της. Φυγαδεύθηκαν, έκαναν τον γύρο του ελεύθερου κόσμου και έσπασαν τον αποκλεισμό τροφίμων που είχαν επιβάλει οι σύμμαχοι στην κατεχόμενη Ελλάδα. «Είναι περίεργο πράγμα πώς το έκανα εγώ, που δεν μπορούσα να δω άνθρωπο να πεθαίνει». Κι όχι μόνον αυτό. Με κίνδυνο και μυστικότητα, μαζί με τον δάσκαλό της Γιάννη Κεφαλληνό, έφτιαξαν μέσα στην Κατοχή το φωτογραφικό ντοκουμέντο, το «Μαύρο Βιβλίο της Πείνας». Μια σειρά φωτογραφιών στις οποίες ο φακός δεν ποντάριζε στην αποκάλυψη του δράματος, αλλά και στην αγάπη και τον σεβασμό για τον άνθρωπο, εκπέμποντας έτσι ένα μήνυμα ελπίδας μέσα από την καταστροφή.

Μεταπολεμικά, η Βούλα Παπαϊωάννου συμμετείχε σε εκθέσεις, έκανε φωτογραφικά λευκώματα, και, όταν τα μάτια της δεν την βοηθούσαν πια, αποσύρθηκε αφού φρόντισε να χαρίσει στο Μουσείο Μπενάκη έναν θησαυρό: το αρχείο των 13.500 θεμάτων σε αρνητικά συν 4.000 πρωτότυπες εκτυπώσεις, λευκώματα κ.ά.

ΙΝFΟ

Η μονογραφία «Σύγχρονοι Έλληνες Εικαστικοί: Βούλα Παπαϊωάννου», από αύριο στα περίπτερα με 7,90 ευρώ

Τελευταία Νέα