Ο ταξιτζής ήταν έξω φρενών μαζί μου. Είχε ελπίσει ότι θα του έλεγα όλες τις λεπτομέρειες και εγώ δεν ήξερα τίποτα. «Εκεί που ήμουν δεν είχε τηλεόραση» του είπα μήπως και γλιτώσω, αλλά αυτός συνέχιζε. «Την ψάχνει η αστυνομία». Μου μιλούσε συνωμοτικά λες και την έκρυβα εγώ. «Λένε ότι είναι στη Γερμανία». «Έδειχνε τσόντα μαζί με τον Εθνικό Ύμνο». «Ναι, ναι, η κόρη του ψυχίατρου Στεφανή, του υπουργού του Σημίτη». Το επόμενο πρωί τα «παράθυρα» είχαν πάρει φωτιά. Είχε δίκιο ο ταξιτζής. Ο εκπρόσωπος του ΛΑΟΣ, ο Παπαθεμελής και ένας παπάς αποκάλυπταν ότι υπήρξε προσπάθεια να αμαυρωθούν τα εθνικά μας σύμβολα. «Είναι τυχαίο που όλα αυτά γίνονται τώρα που πληθαίνουν οι προκλήσεις στα σύνορά μας;». Τίποτα δεν είναι τυχαίο.
Αυτήν τη φορά οι «εχθροί» είχαν χτυπήσει στην «Αrt Αthina». Στο τηλέφωνο η Εύα Στεφανή ήταν διστακτική. Είχε μόλις επιστρέψει από τη Γερμανία και δεν ήξερε αν έπρεπε να γελάσει ή να κλάψει. Ένα έργο της «κρυμμένο» κάτω από τη σκάλα του κτιρίου της Ηelexpo, στην Κηφισίας, είχε δυναμιτίσει το Σαββατοκύριακο τριών αστυνομικών και ενός εισαγγελέα. Ένα μικρό απόσπασμα από παλιά ασπρόμαυρη πορνογραφική ταινία παιζόταν με υπόκρουση τη στρατιωτική εκδοχή του Εθνικού μας Ύμνου. Έπρεπε βεβαίως να κατέβεις στο υπόγειο, να ξεπεράσεις την απαγόρευση «άνω των 18», να φορέσεις ακουστικά για να φθάσεις στην πρόκληση. Έστω και έτσι όμως, το «έγκλημα» είχε συντελεσθεί. Το έργο κατασχέθηκε κι ένας άνθρωπος συνελήφθη! «Να συναντηθούμε μετά το μάθημα στο Πανεπιστήμιο, πρέπει πρώτα να διδάξω Ιστορία και Θεωρία του Κινηματογράφου».
Πώς σας βαφτίσανε; Ευανθία. Και το κάνατε εσείς Εύα;
Το έκανα εγώ, ναι. Είναι πιο κοντά στους πειρασμούς το Εύα;
Δεν ξέρω εάν είναι πιο κοντά στους πειρασμούς, μ΄ αρέσει πιο πολύ.
Τι σας είπαν οι φοιτη τές σας;
Μου είπαν ότι ετοιμάζουν ένα κείμενο υποστήριξης.
Έχουν δει το βίντεο; Εγώ δεν τους το έχω δείξει. Νομίζω ότι είναι μια πράξη συμπαράστασης, όχι για το βίντεο αλλά για τη λογοκρισία που έγινε. Άλλωστε και πολλοί μαθητές λυκείων πέρα από τους φοιτητές έχουν υπογράψει στο site. Δεν είναι απαραίτητο να δει κάποιος το βίντεο για να αποφασίσει αν θα είναι μαζί σας ή όχι;
Θεωρώ πως όχι. Το ΄80 ένας εκδότης έβγαλε τη «Φιλοσοφία του μπουντουάρ» του Σαρτρ. Του κάνανε ποινική δίωξη και συσπειρώθηκαν όλοι οι άλλοι εκδότες και είπαν «το εκδίδουμε όλοι μαζί, πιάστε μας όλους». Έτσι έγινε και με μένα. Δεν είπαν «μου αρέσει το έργο» ή «η Εύα είναι τρομερή», μπορεί κάποιοι να με συμπαθούν αλλά οι περισσότεροι το είδαν σαν μια πολιτική πράξη.
Υπάρχουν όρια στην τέχνη; Φυσικά και υπάρχουν, δεν μ΄ αρέσει αυτό που λένε μερικοί ότι δεν υπάρχουν όρια.
Ποια είναι,λοιπόν,τα όρια; Δεν μπορώ να τα ορίσω εγώ, αλλά υπάρχουν. Η ελευθερία του καλλιτέχνη και τα όριά του είναι ένα πνευματικό ζήτημα. Δεν καθορίζονται βέβαια από την τηλεοπτική δημοσιογραφία.
Να σας πω εγώ ένα όριο;Η προστασία των παιδιών.
Η ελευθερία του καλλιτέχνη και τα όριά του είναι ένα πνευματικό ζήτημα. Δεν καθορίζονται βέβαια από την τηλεοπτική δημοσιογραφία
Συμφωνώ απολύτως. Δηλαδή,να μη χρησιμοποιούνται τα παιδιά είτε πορνογραφικάείτε σε σκηνές βίας.
Ναι συμφωνώ, αλλά και σε αυτή την περίπτωση πρέπει να ορίσεις τι είναι πορνογραφία, τι είναι βία. Αλλά είμαι απολύτως σύμφωνη ότι δεν μπορεί ο καθένας να κάνει ό,τι θέλει. Και αυτές τις μέρες υπάρχουν μερικοί που στην προσπάθειά τους να με υποστηρίξουν λένε ότι δεν υπάρχουν όρια στην τέχνη. Από τη μια οι δυνάμεις καταστολής και από την άλλη αυτοί που λένε ότι στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης όλα επιτρέπονται. Λάθος και οι δύο.
Και όταν παραβεί κάποιος τα όρια,μπαίνει ο αστυνομικός;
Όχι βέβαια. Τώρα, βεβαίως, υπάρχει η περίπτωση της παιδικής πορνογραφίας που μου ανέφερες. Εκεί δεν θα πρέπει να μπει; Αλλά πάλι είναι ολόκληρη συζήτηση τι είναι παιδική πορνογραφία. Τα κείμενα του Εμπειρίκου στις μέρες μας δεν θεωρούνται πορνογραφικά, στις μέρες του όμως ήταν.
Στην περίπτωσή σας πάντως οι περισσότεροι τάχθηκαν υπέρ του δικαιώματός σας να εκθέτετε τα έργα σας.
Ναι, αν και διάφοροι κύριοι, κυρίως πολιτικοί, έκαναν δηλώσεις αισθητικού ή ιδεολογικού περιεχομένου χωρίς να έχουν δει το έργο. Είναι ανόητο.
Τους το περιέγραψαν. Η πρόχειρη και βιαστική περιγραφή ενός έργου δεν αποδίδει ποτέ το έργο.
Ο υπουργός Πολιτισμού δεν έχει δει το έργο;
Από ό,τι γνωρίζω δεν το είχε δει. Αλλά αισθάνθηκε την ανάγκη να πει αμέσως ότι δεν τον εκφράζει. Στο ίδιο κλίμα κινήθηκε και ο κ. Χυτήρης, που απ΄ όσο γνωρίζω επίσης δεν είχε δει το έργο. Εκτός από τον Συνασπισμό και το ΚΚΕ οι οποίοι ήταν ευθείς, οι υπόλοιποι πολιτικοί ήταν αμφίσημοι στις δηλώσεις τους.
Είναι το πολιτικό κόστος που τους τραβάει από το μανίκι.Και για να μη κατηγορηθούν ότι δεν υπερασπίζονται τον Εθνικό μας Ύμνο, προσθέτουν και ένα «το έργο δεν μας εκφράζει».
Ναι, είναι δύσκολο να δραπετεύσει ένας πολιτικός από το γενικότερο κλίμα μιας εποχής και να διαμορφώσει έναν άλλο λόγο. Αν και υπάρχουν και κάποιες σημαντικές προσωπικότητες στον πολιτικό χώρο, ελάχιστες βέβαια, όπως παντού.
Για πείτε μου μια προσωπικότητα που εκτιμάτε.
Τον Σημίτη, τον εκτιμώ ιδιαίτερα. Θα μπορούσατε να μου περιγράψετε το έργο σας.
Μου είναι δύσκολο να το κάνω. Ναι,αλλά καλύτερα να το κάνετε εσείς παρά να το κάνω εγώ.
Δείχνω μια μαύρη οθόνη και μέσα μια τρύπα που υπαινίσσεται ότι είναι μια κλειδαρότρυπα. Μέσα από εκεί βλέπουμε ένα παλιό φιλμάκι super 8, πολύ φθαρμένο. Και βλέπουμε ένα γυναικείο χέρι που κινείται γύρω από ένα αιδοίο χωρίς να το ακουμπά. Η εικόνα είναι αρκετά ασαφής. Δεν είναι κανείς βέβαιος ότι είναι αιδοίο, θα μπορούσε να είναι ένα λουλούδι ή να είναι μια πληγή…
Και ως υπόκρουση ακούγεται ο Εθνικός Ύμνος.
Ναι, με ακουστικά μπορείς να ακούσεις τη μουσική από τον Εθνικό Ύμνο. Ακούγεται από παλιό εμβατή ριο τύπου χούντας. Δεν αισθάνομαι άνετα να εξηγώ το έργο μου. Αυτά είναι ανεξιχνίαστα πράγματα. Ο καλλιτέχνης κάνοντας ένα έργο δεν κάνει θεωρίες, είναι πιο υπαρξιακό το ζήτημα, μιλάει για τον εαυτό του. Εσείς γιατί επιλέξατε αυτή τη μουσική;
Χθες είδα μια γυναίκα που φορούσε μπουστάκι με τη σημαία, έχω δει τη σημαία σε τσόκαρο και σε μαγιό. Όλα αυτά όμως θεωρούνται εντάξει, και τους ενοχλεί η σύνδεσή του με το αιδοίο που φαίνεται ως λουλούδι; Σας κατηγορούν και για εξύβριση συμβόλου;
Όχι, περί ασέμνων είναι η δίωξη. Γι΄ αυτό έχουν κατηγορήσει τον Αργυρού, τον διευθυντή της έκθεσης. Εγώ ήμουν στο εξωτερικό τη στιγμή της εμφάνισης των αστυνομικών.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ασχολείσθε με το γυναικείο σώμα. Νομίζω ότι έχω μια εμμονή με την αναπαράστασή του. Σε αντιπαράθεση με τον επίσημο δημόσιο λόγο. Έχετε και μια εμμονή με τη χρήση των «συμβόλων».
Ναι, είχα κάνει μια ταινία που λεγόταν «Ακρόπολις», ατελής κι αυτή. Ήταν ένας παραλληλισμός της Ακρόπολης με το γυναικείο σώμα. Και πάλι με είχανε βάλει στο στόχαστρο, «πώς είναι δυνατόν να χρησιμοποιείς το εθνικό μας σύμβολο». Πάλι χρησιμοποιούσα αρχειακό πορνογραφικό υλικό, που με την επεξεργασία που του είχα κάνει λειτουργούσε ως μια αισθησιακή εικόνα.
Η πορνογραφία σάς ενοχλεί; Δεν είναι ένα πράγμα η πορνογραφία. Δηλαδή πορνογραφικός είναι πολύ συχνά και ο τρόπος αναπαράστασης της γυναίκας στην τηλεόραση.
Δεν την έχετε και σε μεγάλη εκτίμηση την τηλεόραση.
Δεν έχω καμία εμπιστοσύνη στην τηλεόραση. Τα παιδιά που οργανώσανε την εκδήλωση συμπαράστασης απαγορεύσανε την είσοδο των καναλιών και νομίζω ότι καλά κάνανε. Δεν ξέρω με τι τρόπο θα το έδειχναν. Με ένα ζουμ π.χ., το έργο μπορεί να το μετατρέψει σε κάτι άλλο.
Γιατί δεν βγήκατε στα κανάλια να υποστηρίξετε το έργο σας;
Γιατί αυτή η ψευδοπολυφωνία που βγαίνει ο καθένας στα κανάλια και λέει ό,τι θέλει είναι πάρα πολύ ενοχλητική. Ανόητη είμαι, να πάω να συζητήσω με όλους αυτούς που εκφράζονται για το έργο χωρίς να τό ΄χουν δει; Μόνη σας θα βγαίνατε; Όχι βέβαια. Ντρέπομαι μόνο που το σκέφτομαι. Δεν λέω ότι είναι τίποτα σπουδαίο αυτό που έκανα. Αλλά όλη αυτή η σαχλαμάρα που βασιλεύει στην τηλεόραση από τις ειδήσεις μέχρι τις «γλάστρες» δεν θέλω να έχει σχέση με μένα.
Σας ενοχλούν οι «γλάστρες»; Με ενοχλεί η χρήση των καημένων των «γλαστρών», όχι οι ίδιες οι κοπέλες. Αυτές δεν φταίνε σε τίποτα, αλλά είναι πολύ δυσάρεστο να βλέπεις σε κάθε τηλεπαιχνίδι και 10 γυναίκες όρθιες.
«Μια φορά είχα πάρει διαγωγή κοσμία»
Παλιότερα είχατε κάνει και «Το κουτί».Μια γιαγιά που ζει παρέα μόνο με τον Χατζηνικολάου της τηλεόρασης.
Ναι, το 2005. Μια ηλικιωμένη κυρία ζει με μια τηλεόραση που δεν έχει ήχο και κάθε βράδυ λέει τα νέα της στον Χατζηνικολάου. Ξεπερνάει τον εγκλεισμό του γηροκομείου και βρίσκει μια άλλη πραγματικότητα. Βάζετε συχνά στα έργα σας περιθωριακούς τύπους.
Έχω κάνει μια σειρά ημίωρων ντοκιμαντέρ για την κρατική τηλεόραση που λεγόταν «Κλειστοί χώροι».
Πρωταγωνιστούσαν άνθρωποι που ζουν σε κατάσταση αποκλεισμού. Κούρδοι στην Πλατεία Κουμουνδούρου, άστεγοι, φυλακισμένες γυναίκες. Άνθρωποι που δεν έχουν δημόσιο λόγο.
Σχολείο,αριστούχα; Ήμουν καλή μαθήτρια αλλά είχα πάρει μια φορά β΄ διαγωγή.
Β΄ διαγωγή; Είχα θυμώσει με έναν καθηγητή. Ειρωνευόταν μια συμμαθήτριά μου και πήρα ένα βιβλίο και του το πέταξα στο κεφάλι.
Πόσα αδέλφια έχετε; Δύο αγόρια, γιατροί και οι δύο. Τι σας είπαν; Είναι δίπλα μου. Στο πλάι μου είναι συσπειρωμένη όλη η οικογένειά μου. Βέβαια στην αρχή ταραχθήκανε, εγώ ήμουν στη Γερμανία και ξαφνικά άρχιζαν να λένε στην τηλεόραση ότι «καταζητούμαι».
Κινηματογράφο θέλατε να σπουδάσετε από μικρή;
Ναι, αλλά φοβόμουνα, και στην αρχή έκανα πολιτικές επιστήμες, μετά έκανα θεωρία κινηματογράφου και μετά σπούδασα κινηματογράφο.
Ο πατέρας σας δεν προσπάθησε να σας κατευθύνει και εσάς στην ιατρική;
Δεν μου άρεσε η ιατρική, αλλά τελικά νομίζω ότι είναι το πιο σοβαρό επάγγελμα. Ή θεραπεύεις ή όχι, δεν είναι διαπραγματεύσιμο. Και μιλώ για τους γιατρούς, γιατί και ο ψυχίατρος δεν εί ναι σίγουρος ότι θεραπεύει. Χρησιμοποιήσατε ποτέ το όνομα του πατέρα σας; Το χρησιμοποιώ με την έννοια ότι ως κόρη είμαι περήφανη για τον πατέρα μου.
Σας βοήθησε;Σας άνοιξε πόρτες; Αν το χρησιμοποίησα για να βρω δουλειά; Ποτέ, ίσα ίσα που το απεχθάνομαι αυτό. Αν και ό,τι να πω, είμαι σίγουρη ότι κάποιοι θα πουν ότι το χρησιμοποίησα. Ο άνδρας σας; Είναι σκηνοθέτης και αυτός. Φίλιππος Τσίτος. Ζει στο Βερολίνο και ετοιμάζεται να κάνει μια ταινία που θα λέγεται «Δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ», έχει πάρει χρηματοδότηση από το Κέντρο Κινηματογράφου. Είναι ένας Έλληνας που κάποια στιγμή καταλαβαίνει ότι και ο ίδιος δεν είναι Έλληνας αλλά είναι Αλβανός. Εσείς θα θέλατε να κάνετε μια μεγάλη ταινία; Με τρομάζουν όλα αυτά τα συνεργεία. Προτιμώ να δουλεύω μόνη μου.
